Përhapja e Covid-19 paraqet një sfidë të rëndësishme shtesë për sektorin global të kafesë, i cili ka kaluar një periudhë të zgjatur të çmimeve të ulëta të prodhuesve. Pavarësisht rritjes së qëndrueshme të përgjithshme në sektor, çmimet e kafesë kanë përjetuar një trend të vazhdueshëm rënës që nga viti 2016, duke rënë 30% nën mesataren e dhjetë viteve të fundit.
Një pjesë e madhe e 25 milionë fermerëve në të gjithë botën, shumica e të cilëve janë pronarë të vegjël, luftojnë për të mbuluar kostot e tyre të operimit, pasi çmimet e inputit vazhdojnë të rriten. Si pasojë, të ardhurat në fermë bien dhe mjetet e jetesës janë gjithnjë e më të rrezikuara. Mungesa e investimeve në modernizimin e fermave dhe përshtatja ndaj ndikimit të ndryshimit të klimës paraqet një rrezik serioz për qëndrueshmërinë e sektorit dhe furnizimin e ardhshëm me kafe.
Si do të ndikojë përhapja e Covid-19 në sektorin global të kafesë? Analiza e mëposhtme përqendrohet në efektet e pandemisë nga ana e kërkesës.
Në afat të shkurtër, konsumi jashtë shtëpisë është zvogëluar ndjeshëm pasi një numër në rritje qeverish po miratojnë një bllokim të plotë ose të pjesshëm të vendeve të tyre. Zyrat, kafenetë dhe restorantet mbeten të mbyllura për të zvogëluar përhapjen e virusit.
Nga ana tjetër, të dhënat për nivelin e shitjeve me pakicë dhe në supermarketeve sugjerojnë se sjellja e blerjes me panik ka çuar në rritjen e kërkesës së konsumatorit në disa vende.
Sidoqoftë, kjo nuk ka gjasa të ketë një efekt të qëndrueshëm në konsum. Pas rritjes së kërkesës fillestare, do të ketë më pak kërkesë proporcionalisht në javët dhe muajt e ardhshëm pasi konsumatorët përdorin stoqet e mbajtura në shtëpi.
Një efekt më i thellë në kërkesën globale për kafe mund të pritet si rezultat i një recesioni global të shkaktuar nga efektet direkte dhe indirekte të pandemisë covid-19. Ulja e të ardhurave familjare si pasijë e humbjes së vendeve të punës, ose e shkurtimit të orëve të punës, mund të përkthehet në kërkesë më të ulët për kafe në terma vëllimi. Për më tepër, konsumatorët me ndjeshmëri ndaj çmimeve mund të zëvendësojnë kafenë me cilësore të brandeve të caktuara me çmim më të lartë, me kafe më pak cilësore me çmim më të ulët.
Sidoqoftë, elasticiteti i nivelit të kërkesës për kafe ka të ngjarë të jetë i ulët, veçanërisht në vendet me të ardhura të larta dhe tregjet tradicionale me nivele të larta të konsumit për frymë.
Analiza sasiore e mëposhtme përpiqet të identifikojë marrëdhëniet midis rritjes së PBB-së dhe konsumit të kafesë (në terma vëllimi), duke siguruar kështu një vlerësim të tronditjes së kërkesës për kafe që vjen nga pandemia e covid-19.
Shembull dhe të dhëna
Të dhënat përmbajnë vëzhgime vjetore të konsumit të kafesë të marra nga baza e të dhënave e ICO-së për kafe, si dhe tregues ekonomikë dhe demografikë nga Kombet e Bashkuara (KB) dhe Banka Botërore, për njëzet vendet që konsumojnë kafe më shumë, të cilat përfaqësojnë 71% të kërkesës globale për kafe. Të dhënat përmbajnë deri në 578 vëzhgime specifike të një vendi të caktuar, për çdo ndryshore.
Inspektimi vizual i të dhënave
Kampioni përfshin 20 konsumatorët më të mëdhenj të kafesë në botë (sipas vëllimit të vitit 2018)
Si hap i parë, marrëdhënia midis variablës së interesit (rritja e konsumit të kafesë) dhe faktorit kyç (rritja e PBB-së) regon normat vjetore të rritjes së PBB-së të planifikuar kundrejt niveleve të rritjes vjetore të konsumit të kafesë. Të dy variablat shprehen në terma përqindjeje. Çdo pikë në figurën 1 paraqet mesataren vjetore të 20 vendeve të përfshira në kampion që merret për studim.
Diagrama zbulon se normat mesatare vjetore të rritjes së PBB-së së kampionit bien në intervalin prej -1.1% në + 4.9%, ndërsa normat mesatare të rritjes vjetore të konsumit të kafesë ishin midis -3.8% dhe + 33.1%.
Linja regresive lineare (e kuqe) sugjeron një lidhje pozitive midis rritjes së PBB-së dhe rritjes së konsumit të kafesë. Sidoqoftë, një vlerësim më i fortë kërkon studim më të thellë të karakteristikave specifike të vendit ose faktorëve specifikë të kohës (p.sh. çmimet e kafesë, dimrat e butë dhe verat e nxehta në çdo vit të caktuar) që mund të nxisin konsumin.
• Pandemia e covid-19 ka të ngjarë të ketë një ndikim të thellë në global tek sektori i kafesë, përfshirë prodhimin, konsumin dhe tregtinë ndërkombëtare.
• Kjo përmbledhje ofron një vlerësim paraprak të efekteve nga ana e kërkesës që është afektuar nga covid-19, konkretisht ndikimi i një recesioni global në konsumin e kafesë.
• Analiza bazohet në një kampion të 20 vendeve më të mira që konsumojnë kafe, të cilat përfaqësojnë 71% të kërkesës globale, që mbulojnë periudhën 1990-2018.
• Rezultatet tregojnë se një rënie prej një përqindje e rritjes së PBB-së është shoqëruar me një ulje të rritjes së kërkesës globale për kafe prej 0.95 pikë përqindje ose 1.6 milion pako 60 kg.
• Efektet shtesë të rënies së kërkesës kanë të bëjnë me ndikimin e distancimit social, ku saisa e konsumit jashtë shtëpisë ka rënë, industria është nën bllokim dhe vendet e punës janë të mbyllura.
Analiza dhe rezultatet ekonometrike
Një kornizë regresioni përdoret për të vlerësuar marrëdhëniet midis rritjes së PBB-së (variabël i ndryshueshëm) dhe rritjes së konsumit të kafesë.. Variablat shtesë të pavarur janë kontrolle specifike për vendin dhe kohën për zhvillimin socioekonomik, madhësinë e tregut, pjekurinë e tregut të kafesë.
Nëpër një sërë specifikimesh modeli, rezultatet e regresionit tregojnë se rritja e PBB-së dhe konsumi i kafesë janë të lidhura.
Rezultatet e regresionit nënkuptojnë që mesatarisht një rënie prej një përqind e rritjes së PBB-së globalisht, shoqërohet me 0.95 përqind rritje më pak të konsumit të kafesë, në terma relativë. Kjo është një ulje e rritjes së kërkesës globale për kafe me 1.6 milion pako 60 kg në terma absolut.
Këto rezultate sugjerojnë që edhe një rënie modeste e rritjes së PBB-së si rezultat i pandemisë së covid-19, mund të ketë një ndikim të rëndësishëm në kërkesën globale për kafe. Modeli parashikon që një rënie më e madhe e rritjes së PBB-së ose një recesion global, do të kishte një efekt proporcionalisht më të madh. Si rezultat, niveli i konsumit të kafesë mund të ngecë (ose edhe të bjerë) në krahasim me vitet e para krizës që u karakterizuan nga kërkesa me rritje të vazhdueshme për kafe (me një normë prej 2 deri në 3% në vit).
Diskutim dhe hapat e ardhshëm
Rezultatet rrjedhin nga analiza e të dhënave historike që mbulojnë një kampion prej njëzet vendesh. Ekziston një ndryshim i konsiderueshëm në variablat e rezultatit që reflektojnë rënie ekonomike rajonale dhe globale të së kaluarës (p.sh. Kriza Financiare Aziatike në vitin 1998, Recensioni i Madh i vitit 2008). Në parim, ky ndryshim ndihmon për të izoluar efektet nga zhurma statistikore dhe mundëson parashikime të fuqishme.
Sidoqoftë, fuqia parashikuese e modelit i nënshtrohet disa kufizimeve.
Këto lidhen me përdorimin e të dhënave historike për të projektuar ndikimin e pandemisë së covid19, e cila në shumë mënyra është e jashtëzakonshme.
Së pari, asnjë nga krizat e mëparshme financiare nuk ka të ngjarë të krahasohet, për sa i përket madhësisë dhe ashpërsisë së tronditjes (por potencialisht gjithashtu edhe rikuperimit), me ndikimin e covid-19 në ekonominë globale.
Së dyti, shumë nga masat e ndërmarra nga qeveritë në përgjigje të covid-19 janë të pashembullta. Për shembull, masat për distancimin shoqëror kanë shkaktuar mbylljen e pjesëve të mëdha të sektorit të shitjes me pakicë, akomodimit dhe turizmit. Kjo mund të ndikojë ndjeshëm në konsumin e kafesë jashtë shtëpisë dhe, kështu, kërkesa e përgjithshme për kafe bie nëse mungesa nuk kompensohet nga rritja e konsumit në shtëpi.
Në fund, përveç një ulje në sasinë e kafesë së konsumuar që është analizuar në këtë përmbledhje, efektet e zëvendësimit janë të mundshme. Konsumatorët e ndjeshëm ndaj çmimeve mund të kërkojnë alternativa më të lira për kafenë që ata përdornin para krizës, p.sh. duke zëvendësuar markat e nivelit të lartë dhe kafe specialiteti me oferta me kosto më të ulët.
Kërkohen hulumtime të mëtejshme për të matur këtë efekt. Ky është një hap i parë në vlerësimin e pandemisë së covid-19 për sektorin global të kafesë, duke ofruar njohuri për të ushqyer debatin midis aktorëve të sektorit publik dhe privat.
Analiza e paraqitur këtu përqendrohet në efektet e kërkesës. Sidoqoftë, kriza e covid-19 prek gjithashtu anën e furnizimit. Ndërsa virusi vazhdon të përhapet në vendet ku prodhimi, furnizimi dhe konsumi i kafesë ka qenë në rritje, ka të ngjarë të dëmtohet rëndë sektori.
Prandaj, është e rëndësishme që të shtrihet analiza në anën e furnizimit në mënyrë që të arrihet një kuptim më gjithëpërfshirës i efektit neto në treg, përfshirë çmimet e kafesë ndërkombëtare dhe vendase. Vetëm nëse implikimet specifike të pandemisë për kultivuesit e kafesë, tregtarët, dhe konsumatorët janë kuptuar mirë, mund të identifikohen masa efektive emergjente dhe shërimi me qëllim të kapërcimit të krizës dhe sigurimit të qëndrueshmërisë afatgjatë të sektorit global të kafesë.(Organizata Ndërkombëtare e Kafesë/Prill 2020/S.V)
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Ekonomia e luftës” apo ”korona-ekonomia”?
“Shqipëria rrezikon krizë ekonomike për shkak të COVID-19”
