Çfarë forme do të marrë Evropa pas krizës së koronavirusit? Katër skenarë janë të mundshëm.
Tani është e qartë që pandemia e Covid-19 do të ketë pasoja të rënda, afatgjata. Në Bashkimin Evropian, themelet e integrimit evropian po vihen në dyshim.
BE përcaktohet nga ‘shtyllat’ e saj: tregu i vetëm dhe lëvizja e lirë, euro dhe Pakti i Stabilitetit dhe Rritjes, dhe ligji i konkurrencës dhe ndihmës shtetërore. Këto tre shtylla po tronditen nga pandemia dhe ato sigurisht që do të jenë në qendër të debateve për të ardhmen e Evropës.
Kufijtë kombëtarë
Sa i përket lëvizjes së lirë të njerëzve, mbyllja edhe një herë e kufijve kombëtar ka demonstruar se evropianët e tjerë ’konsiderohen ende si të huaj të rrezikshëm. Kjo shtron pyetje shumë delikate. Kur dhe në cilat kushte (shëndetësia, ekonomike, politike) do të konsiderohet rihapja e rrezikshme? Dhe në çfarë shkalle?
Në kontekstin e një bashkimi monetar pa mekanizma solidariteti dhe pa qeverisje politike mbikombëtare, rregullat e Paktit të Stabilitetit dhe Rritjes janë pezulluar (përkohësisht), në kontrast me krizën e eurozonës. Por, përsëri, çfarë do të ndodhë më pas? Ekzistojnë mënyra të ndryshme të financimit të deficiteve buxhetore dhe borxheve të shtetit. Pasojat e këtyre zgjedhjeve në dukje teknike ndryshojnë shumë në lidhje me ndikimin e tyre fiskal dhe shoqëror.
Pavarësisht nëse ne i drejtohemi parave të “helikopterit” ose “lidhjeve” ose t’i përmbahemi Mekanizmit Evropian të Stabilitetit, mënyra sesi do të financohet rimëkëmbja dhe çfarë lloj rikuperimi është, do të ndikojë shumë në të ardhmen.
Për më tepër, a janë inovacionet institucionale që po adoptohen, të përkohshme ose afatgjata, a është iniciativa SURE (duke mbështetur aranzhime të punës me kohë të shkurtër) fillimi i një sistemi të ri-sigurimit të papunësisë në BE?
Dhe ndërsa kriza e mëparshme nuk lejonte ndonjë përparim drejt qeverisjes mbikombëtare të monedhës, kjo do të jetë mundësia e fundit për ta bërë këtë.
Në diskutim është legjitimiteti i shtetit për të ndërhyrë në jetën ekonomike. Efektet e kësaj krize në ekonominë reale do të zgjasin për një kohë të gjatë, që do të thotë se Evropa nuk do të kthehet së shpejti në normalitet.
Kjo nga ana tjetër lejon zgjedhje të ndryshme nga më parë. A do të përqendrohet roli i shtetit në ekonomi, qoftë i drejtpërdrejtë apo i tërthortë, në ‘shpëtimin’ e sektorëve tradicional apo do të na shtyjë drejt një transformimi ekologjik?
Themelet e ndryshme
BE-ja pas krizës, duke supozuar se ajo mbijeton, mund të ketë themele shumë të ndryshme. Por, në cilin mjedis global do të ndodhë kjo? Ekzistojnë katër skenarë të mundshëm.
E para është një rikthim i mundshëm në ideologjinë neoliberale, pak a shumë si kriza e mëparshme (2008-13).
Skenari i dytë është rruga kineze, nën të cilën ne shkojmë drejt një shteti më autoritar të monitorimit të popullatës së një vendi përmes mjeteve të reja të bazuara në inteligjencën artificial. Fakti që kjo krizë shëndetësore mund të jetë e përsëritur, hap mundësi për qeveritë më autoritare, si në Hungari dhe Poloni,.
Ky skenar shkon paralelisht me copëzimin global dhe një “deglobalizim” pak a shumë radikal.
Rritja me çdo çmim
Skenari i tretë është kthimi i rritjes me çdo çmim, me konsum të pandërprerë. Kjo padyshim që do të kishte një ndikim pozitiv në treguesit ekonomikë konvencionale (siç është prodhimi i brendshëm bruto) por do të kishte pasoja të mëdha afatgjata.
Thirrjet e qeverive të caktuara, të tilla si në Republikën çeke, dhe aktorët sektorë për të harruar Marrëveshjen e Gjelbër Evropiane tregojnë forcën e këtij skenari. E parë në këtë mënyrë, skenari i tretë mund të ngjasojë shumë me të parën.
Skenari përfundimtar përfshin përshpejtimin e tranzicionit ekologjik dhe rishikimin e shpejtë të modelit tonë të rritjes, me një kthim në shërbimet publike, mallrat e zakonshme dhe solidaritetin në zemër të ekonomisë dhe çështjeve sociale.
Dy faktorë mendohet të kenë një ndikim vendimtar. E para është zhvendosja e pjesshme e zinxhirëve të prodhimit dhe një proteksionizëm i caktuar mjedisor. Faktori i dytë dhe kryesor është zvogëlimi i kohës së punës. Ajo përbën një vijë ndarëse midis restaurimit neoliberal dhe këtij skenari të rimëkëmbjes me çdo kusht.
Këta skenarë nuk janë reciprokisht ekskluzive dhe mund të kombinohen dhe zhvillohen paralelisht në rajone të ndryshme të botës. Strategjia e aktorëve kolektivë do të luajë kështu një rol kryesor, me pasoja për mënyrën e transformimit të shtyllave arkitekturore të BE-së.
Philippe Pochet është drejtor i përgjithshëm i Institutit të Unionit Tregtar Evropiane(ETUI).
Përkthyer dhe përshtatur nga Social Europe/ konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Evropa ka nevojë për një Plan Marshall”
“BE-ja nuk po bën garë me ndihmat për Ballkanin”
‘Duhet solidaritet i madh në BE, qeveritë të ulin tonet’
