Dita më e keqe e pandemisë covid-19, të paktën nga perspektiva ekonomike, ishte e Premtja e Madhe. Në 10 Prill bllokimet në shumë vende ishin më të ashpëra, duke kufizuar njerëzit në shtëpitë e tyre.
PBB globale atë ditë ishte 20% më e ulët sesa do të ishte në një ditë normale pa COVID. Që atëherë qeveritë kanë hequr bllokimet. Ekonomitë kanë filluar të rimëkëmben. Analistët po vlerësojnë rritjen e PBB-së globale prej 7% ose më shumë në tremujorin e tretë të këtij viti, krahasuar me të dytin.
Kjo mund të tingëllojë shpresëdhënëse, por bota është ende shumë larg normalitetit. Qeveritë vazhdojnë të zbatojnë masat e distancës sociale për të mbajtur larg virusin. Këto zvogëlojnë prodhimin – duke lejuar më pak darka në restorante në të njëjtën kohë duke ndaluar spektatorët në arenat sportive. Njerëzit mbeten nervozë nga infektimi. Pasiguria ekonomike si midis konsumatorëve ashtu edhe ndërmarrjeve është afër niveleve rekord dhe kjo me siguri shpjegon hezitimin e kompanive për të investuar.
Megjithëse ekonomia globale po funksionon me kapacitet rreth nëntë të dhjetat, ka shumë ndryshime midis industrive në vende të ndryshme. Disa po bëjnë relativisht – dhe çuditërisht – mirë, të tjerët po përjetojnë ditë të errëta.
Të armatosur me fletëpalosje me vlerë prej $ 2 mijë dollarë nga qeveritë që nga goditja e virusit, konsumatorët në të gjithë botën kanë grumbulluar gjëra, ushqime apo produkte për shërbime nga më të ndryshmet për ta bërë të durueshme qëndrimin në shtëpi, nga laptopët te shtangat e dorës, gjë që shpjegon pjesërisht pse tregtia botërore është mbajtur më mirë sesa kishin pritur ekonomistët.
Aktiviteti i shërbimeve është shumë më poshtë nivelit të tij para-pandemik, kryesisht për shkak se industri të tilla janë të prekshme ndaj njerëzve që shmangin turmat. Numri i darkave në restorante mbetet 30-40% më i ulët se normalja në të gjithë botën, sipas të dhënave nga OpenTable, një platformë prenotimi. Numri i fluturimeve të planifikuara është rreth gjysma e asaj që ishte pak para goditjes së pandemisë. Ndryshimi në performancën ekonomike midis vendeve është edhe më i larmishëm.
Në 16 shtator oecd, një klub i vendeve kryesisht të pasura, lëshoi parashikime të reja ekonomike. Ashtu si parashikuesit e tjerë – të tillë si Rezerva Federale, e cila në të njëjtën ditë publikoi parashikime të reja për ekonominë amerikane – është bërë më pak e zymtë në muajt e fundit. Akoma, hendeku i rritjes midis performancës më të mirë dhe më të dobët në grupin e vendeve G7 në vitin 2020 pritet të jetë 6.7 pikë përqindje, shumë më i gjerë se ai gjatë rënies së fundit globale një dekadë më parë.
Nga ekonomitë e mëdha, vetëm Kina është zgjeruar në vitin 2020 (shih artikullin). Disa vende, të tilla si Amerika dhe Koreja e Jugut, përballen me një rënie, por vështirë të klasifikohet si katastrofike (shih grafikun 3). Përkundrazi, Britania duket se është në recesionin e saj më të thellë që nga Frost i Madh i 1709. Disa ekonomistë pohojnë se hendeku i madh midis vendeve është një mirazh statistikor, duke reflektuar metoda të ndryshme të llogaritjes së shifrave të PBB-së. Në Britani, pjesa më e madhe e rënies së prodhimit ka ardhur nga sektori privat.
Në vend të kësaj, performanca zbret në tre faktorë. E para është përbërja industriale. Vende të tilla si Greqia dhe Italia, të cilat mbështeten në shitjen me pakicë dhe mikpritjen, gjithmonë dukeshin më të prekshme sesa, Gjermania. Sektori i tij i madh i prodhimit ka përfituar nga rimëkëmbja globale e mallrave. E dyta është besimi, i cili duket se përcaktohet nga përvoja e një vendi nën bllokim. Performanca e dobët ekonomike e Britanisë ka të ngjarë të lidhet me trajtimin e dobët nga ana e qeverisë ndaj pandemisë. Britanikët duken më nervozë sesa evropianët e tjerë për sipërmarrjet jashtë.
Faktori i tretë është stimuli. Ligjvënësit e Amerikës mund të mos jenë në gjendje të bien dakord për një rimbushje, por ata tashmë kanë miratuar paketën më të madhe të shpëtimit në botë, në krahasim me madhësinë e ekonomisë së saj. Oecd mendon se do të jetë një nga vendet e pasura me performancë më të mirë këtë vit. OECD pret që pbb globale të rimëkëmbet më tej këtë vit.
Mund të jetë joshëse të mendojmë se një vaksinë, do të rikthente shpejt normalitetin. Por do të ketë plagë. Ngurrimi i firmave për të investuar sot do të thotë kapital më pak produktiv në të ardhmen. Një numër në rritje i punëtorëve amerikanë besojnë se ata nuk do të kthehen në punët e tyre të vjetra. Rialokimi i burimeve të tepërta drejt firmave më produktive do kohë. Vendosësit e normave të Fed mendojnë se papunësia nuk do të kthehet në normën e saj para-pandemike prej 4% deri në vitin 2023; ndërsa analistët në Goldman Sachs mendojnë se kjo do të ndodhë vetëm në 2025, edhe pse ata janë optimistë se një vaksinë së shpejti do të shpërndahet gjerësisht. Përderisa vetë sëmundja ka efekte afatgjata, rënia e shkaktuar nga covid do ta lërë ekonominë botërore nën nivel për ca kohë.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga The Economist
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Koronavirusi/ Si renditet Shqipëria për kapacitetet shëndetësore
