Përplasjet ushtarake midis Armenisë dhe Azerbajxhanit në rajonin e Nagorni-Karabakut, përbëjnë një kërcënim të jashtëzakonshëm për furnizimi me gaz të Europës, por edhe vendit tonë. Ky konflikt ka të ngjarë të rrisë jo vetëm çmimet botërore të naftës, por vë në rrezik projekte miliona dollarëshe, që janë thelbësore për kontinentin e vjetër.
Edhe pse kilometra larg, efektet e kësaj lufte do të ndihen direkt në ekonominë shqiptare. Qeveria e Azerbajxhanit pretendoi në një deklaratë se Armenia i rinisi luftimet për të sabotuar punën e gazsjellësit Trans Adriatik (TAP), i pari i këtyre përmasave që kalon edhe në vendin tonë. I njëjti pretendim u mbështet edhe nga kompania që po ndërton gazsjellësin gjigant, “SOCAR”, e cila ka ngritur alarmin se luftimet kërcënojnë tubacionin.
Azerbajxhani planifikon të nisë transportimin e gazit para fundit të këtij viti, por shpëthimi i këtij konflikti ka të ngjarë të vonojë këto plane. Shqipëria pret të përfitojë 150 milionë euro në vit, vetëm nga kalimi i gazsjellësit në territorin shqiptar, pa përfshirë këtu edhe përfitimet e tjera nga gazifikimi. Por lufta e rinisur në rajon është një kambane alarmi për ekonominë shqiptare, e cila gjendet tanimë e gjunjëzuar për shkak të tërmetit dhe pandemisë.
Përleshjet ushtarake midis Armenisë dhe Azerbajxhanit në territorin e Nagorni-Karabakut nuk kanë ndikuar ende në furnizimin me energji nga rajoni, por ekspertët paralajmërojnë se situata përshkallëzohet, përplasjet do të dëmtojnë importet e naftës dhe gazit për në Europë.
Azerbajxhani i pasur me naftë dhe gaz është veçanërisht i prekshëm ndaj çdo ndërprerje të mundshme të eksportit të energjisë, pasi si TAP, ashtu dy gazsjellës të tjerë kalojnë në afërsi të Nagorni-Karabakut.
Armenia është shtëpia e stacionit të energjisë bërthamore Metsamor, i cili tashmë është në një situatë të pasigurt për shkak të përplasjeve ushtarake. Jerevani paralajmëroi i pari i rreth sigurisë në rajon, ndërkohë që Baku ka thënë se furnizimet me energji ishin në rrezik për shkak të konfliktit.
Tubacioni më i madh i Azerbajxhanit është tubacioni Baku-Tbilisi-Ceyhan, i cili përbën rreth 80% të eksporteve të naftës të vendit dhe kalon përmes Gjeorgjisë dhe në bregdetin turk në Mesdhe. Ka kapacitet prej 1.2 milion fuçi në ditë dhe furnizon më shumë se 1% të furnizimeve globale të naftës. Azerbajxhani gjithashtu eksporton naftë përmes Rusisë përmes tubacionit Baku-Novorossiisk, si dhe tubacionit Baku-Supsa.
“Konflikti i Nagotni-Karabakut ka shqetësuar komunitetin ndërkombëtar për shkak të kërcënimit që paraqet për stabilitetin në një rajon që shërben si një korridor për tubacionet kryesore të naftës dhe gazit në tregjet botërore” tha firma “OilX” në një deklaratë të martën.
Ky konflikt ka alarmuar në veçanti Bashkimin Europian, pasi Azerbajxhani ka plane për të rritur eksportet e gazit natyror në Europë nëpërmjet TAP. Tubacioni mbi 800 kilometra e gjatë do të përçojë gaz nga kufiri greko-turk, përmes veriut të Greqisë dhe Shqipërisë, në jug të Italisë, prej nga hyn në rrjetin europian. Ai e ka burimin nga fusha gjigante e naftës Shah Deniz në Azerbajxhan, nga e cila në fund të këtij viti priten të bëhen dërgesat e para në Europë.
Prodhimi nga Shah Deniz pritet të arrijë 16 miliardë metra kub në vit, nga të cilat 10 janë të destinuara për Europën dhe 6 për Turqinë. Reuters raporton duke cituar kompani gazi se konflikti përbën një kërcënim të jashtëzakonshëm për furnizimin e Europës me energji.
Eksperti Chris Weafer vë në dukje se çmimi i naftës bruto ishte rritur që në ditët e para të konfliktit, siç ndodh gjithmonë kur përplasje të tilla përfshijnë një eksportues të naftës ose gazit. I pyetur nëse përplasjet vdekjeprurëse midis dy ish republikave Sovjetike në Kaukazin e Jugut ka të ngjarë të rrisin çmimet botërore naftës, ai thotë se gjithçka do të varet nga rruga që do të marrë konflikti.
“Ky është një konflikt që as Rusia, Europa apo SHBA-ja nuk dëshirojnë ta shohin të zhvillohet më tej. Do të ishte makthi i tyre më i keq kolektiv” argumentoi Weafer, duke shpjeguar se Rusia ka një marrëveshje de-facto mbrojtjeje me Armeninë. Ato janë të dyja anëtare të Bashkimit Ekonomik Euroaziatik dhe baza e vetme ushtarake e Rusisë e mbetur në rajon është në Armeni.
Sipas Weafer, Moska ka shumë të ngjarë të ndërhyjë në rajonin e shkëputur, por në të njëjtën kohë nuk do të dëshironte të minonte pozicionin e saj në Armeni nëse akuzohet se nuk ka bërë asgjë për të ndihmuar. Ai kujtoi, megjithatë, se Moska ka punuar gjithashtu për të përmirësuar marrëdhëniet e saj me Azerbajxhanin dhe ka lidhur disa marrëveshje energjike me Bakun.
“Zyrtarët e Moskës do të punojnë jashtë orarit për të provuar ta shuajnë këtë konflikt sa më shpejt të jetë e mundur dhe për t’i mbledhur të dy palët rreth një tryeze”, tha Weafer.
Sipas tij, fakti që Azerbajxhani është gati të fillojë të pompojë rreth 10 miliardë metra kub gaz në vit përmes Korridorit Jugor të Gazit, kryesisht drejt Italisë por edhe Ballkanit, e ndërlikon pozicionin për Brukselin. Kjo është padyshim diçka për të cilën Baku po bën presion, “tha Weafer.
Presidenti i Azerbajxhanit Ilham Aliyev po ashtu po bën presion për asnjë ndërhyrje nga Uashingtoni, i cili është shtëpia e një diaspore tjetër armene dhe e cila, historikisht, ka qenë në gjendje të mbledhë shumë mbështetje për Armeninë në SHBA, tha Weafer, duke shtuar se mbase kjo Shtëpia e Bardhë do të qëndrojë jashtë konfliktit ndërsa merret me disa kriza të brendshme dhe kalon në zgjedhjet e nëntorit.
“Turqia është shumë më e gatshme të ndihmojë fqinjin e saj. Nëse Azerbajxhani do të rimarrë Nagorni- Karabagun me ndihmën e Turqisë, atëherë pozicioni i Ankarasë në rajon do të forcohej shumë në kurriz të Rusisë, Francës dhe SHBA-së ”, tha Weafer, duke theksuar se eskpertët e kishin parashikuar se nëse pozicioni i Azerbajxhanit si furnizues i energjisë në Europë rritej, atëherë rreziku i rifillimit të këtij konflikti është më i madh.
Weafer vuri në dukje se Azerbajxhani ka shpenzuar shumë nga pasuria e saj të naftës në rindërtimin e ushtrisë së tij. ” BE është e kompromentuar për shkak të interesave të naftës” argumentoi Weafer.
