Të ndjeheni i shqetësuar ose nervoz është një emocion i natyrshëm dhe normal.
Shumë njerëz ndjehen të shqetësuar për gjëra të tilla si testet ose konkurset. Ankthi mund të shfaqet edhe në simptomat fizike, duke përfshirë një rrahje zemre dhe tension të muskujve.
Zakonisht, ankthi në të vërtetë është i dobishëm. Është mënyra e trupit për t’ju përgatitur për të përballuar stresin ose për t’ju mbajtur vigjilent, në mënyrë që të bëni më të mirën tuaj në situata sfiduese.
Tek fëmijët dhe adoleshentët, ankthi bëhet një problem kur ndjenja është në proporcion me situatën, përkeqësohet me kalimin e kohës dhe vazhdon të ndikojë negativisht në jetën e përditshme. Ankthi i tepërt është një nga kushtet më të zakonshme të shëndetit mendor tek fëmijët – çrregullimet e ankthit prekin 30 përqind të fëmijëve.
Çrregullimet e ankthit janë probleme serioze të shëndetit mendor që mund të zhvillohen gradualisht. Llojet e zakonshme të çrregullimeve të ankthit përfshijnë:
- Ankthi i përgjithësuar – shqetësim i tepërt ditor ose gati i përditshëm për shumë gjëra; shpesh përfshin simptoma fizike, të tilla si dhimbje koke, dhimbje gjoksi dhe dhimbje stomaku.
- Çrregullimi obsesiv kompulsiv (OCD) – ankthi në përgjigje të mendimeve të përsëritura, shqetësuese dhe veprimeve të përsëritura në përpjekje për të lehtësuar shqetësimin e shkaktuar nga ato mendime. Për shembull, një frikë nga mikrobet që çon në larjen e vazhdueshme të duarve.
- Sulmet e panikut – ankthi që çon në simptoma të forta fizike, duke përfshirë gulçim, marramendje, dhimbje gjoksi ose mpirje.
- Fobitë – një frikë e madhe ndaj gjërave specifike ose situatave që nuk janë të rrezikshme siç janë frika e tepërt e mbytjes, qenve ose personazheve të veshur me kostum.
- Ankthi social ose fobi sociale – një ankth intensiv i shkaktuar nga parashikimi i tepërt i vlerësimit negativ nga të tjerët në situata shoqërore, të tilla si të folurit para një publiku.
- Mutizmi selektiv – Një lloj ankthi shoqëror tek fëmijët shumë të vegjël ku ata flasin normalisht me anëtarët e familjes, por nuk arrijnë të flasin në situata të tjera shoqërore, të tilla si në shkollë.
- Çrregullimi i stresit post-traumatik (PTSD) – ankthi që buron nga një përvojë jashtëzakonisht traumatike; mund të prodhojë makthe, kthim prapa dhe frikë e vazhdueshme.
Shenja dhe simptoma
Njerëz të ndryshëm kanë simptoma të ndryshme kur ndihen të shqetësuar. Shembuj të simptomave të ankthit që dikush mund të përjetojë përfshijnë:
- Pamundësia për të ndaluar shqetësimin
- Pamundësia për të ndaluar disa mendime të padëshiruara
- Shmangia e situatave jo të rrezikshme me të cilat më parë ishit të kënaqur
- Ndjenjat e panikut (rrahje zemre, marrje mendsh, marrje fryme, djersitje)
- Ndjenja e mbingarkuar
- Dhimbje barku (përfshirë të vjella dhe diarre)
- Dhimbje koke
- Lodhja
- Probleme me gjumin
Shkaqet
Të gjithë kanë ndjenja ankthi herë pas here, veçanërisht si përgjigje ndaj stresuesve.
Ky lloj ankthi normal vjen nga mënyra natyrale e trupit për të trajtuar stresin. Kalon pasi të ketë kaluar stresuesi, zakonisht brenda një dite ose disa ditësh. Kur ankthi zgjidhet, personi relaksohet përsëri dhe përgjithësisht qëndron i qetë.
Për fëmijët me një çrregullim ankthi, ankthi është kronik dhe ndërhyn në jetën e përditshme. Disa shkaqe të mundshme të një çrregullimi ankthi përfshijnë:
- Një predispozitë gjenetike ndaj ankthit
- Një sjellje e mësuar nga një prind
- Rrethana jashtëzakonisht stresuese të jetës
- Gjithashtu, përjetimi i një ngjarje traumatike mund të rezultojë në ankth të vazhdueshëm ose çrregullim të stresit post-traumatik.
Testimi dhe diagnostikimi
Një diagnozë e saktë dhe trajtim i hershëm janë të rëndësishme për tejkalimin e një çrregullimi ankthi. Nëse dyshoni për një çrregullim ankthi, mund të flisni me mjekun për këtë ose të kërkoni një referim te një terapist.
Një terapist mund të diagnostikojë një çrregullim ankthi (ose kombinim të çrregullimeve) dhe të identifikojë shkaqet e mundshme.
Trajtimi
Trajtimi i hershëm është çelësi për tejkalimin e një çrregullimi ankthi dhe minimizimin e mundësisë së përsëritjes. Bazuar në simptomat dhe çrregullimin specifik, terapisti do të hartojë një plan të personalizuar të trajtimit.
Seancat e terapisë mund të zgjasin për disa javë ose më gjatë. Opsionet aktuale për trajtim janë shumë të efektshme për të ndihmuar të kapërcejë ose menaxhojë një çrregullim ankthi.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Antidoti i ankthit”/ Kush do të ishte çelësi stoik i paqes mendore?
“Ishte 3 vjeç kur nisi të kishte probleme me frymëmarrjen…”
