Gjatë recesionit global një dekadë më parë, çmimet reale të shtëpive ranë me një mesatare prej 10%. Megjithëse tregu i shtëpive nuk ka qenë shkas i shqetësimeve ekonomike këtë herë, investitorët dhe pronarët e shtëpive ende po përgatiten për më të keqen pasi u bë e qartë se Covid-19 do ta shtynte ekonominë botërore në rënien e saj më të thellë që nga Depresioni i viteve 1930.
Ky pesimizëm tani duket i gabuar. Çmimet e shtëpive u rritën në shumicën e vendeve me të ardhura të mesme dhe të larta në tremujorin e dytë. Në botën e pasur ato u rritën me një normë vjetore prej 5% (siç tregohet në grafikun 1).
Disa tregje po digjen. Në gusht çmimet e shtëpive në Gjermani ishin 11% më të larta se një vit më parë; rritja e shpejtë në Korenë e Jugut dhe pjesë të Kinës i ka shtyrë autoritetet të shtrëngojnë kufizimet ndaj blerësve. Në Amerikë rritja e çmimit mesatar për metër katror u përshpejtua në tremujorin e dytë të vitit 2020, sesa në çdo periudhë tremujore në epërsinë e krizës financiare të 2007-09.
Tre faktorë e shpjegojnë këtë forcë: politika monetare, politika fiskale dhe preferencat e ndryshuara të blerësve.
Konsideroni së pari politikën monetare. Bankierët qendrorë në të gjithë botën kanë ulur normat e politikës me dy pikë përqindje mesatarisht këtë vit, duke ulur koston e huazimit të hipotekës. Studimet sugjerojnë një lidhje të fortë midis rënies së normave reale të interesit dhe çmimeve më të larta të shtëpive.
Disa huamarrës kanë mundësi të marrin hipoteka më të mëdha; të tjerët e kanë më të lehtë për të menaxhuar kreditë e tyre ekzistuese. Pronarët janë të gatshëm të paguajnë më shumë për pronën, sepse rendimenti i pasurive të tjera ka rënë. Si në Amerikë ashtu edhe në Britani, huazimi i hipotekave po zhvillohet në nivelet e larta të pas-krizës financiare, edhe pse marrja e hipotekës është bërë më e vështirë për shumë njerëz.
Politika fiskale, faktori i dytë, mund të jetë më i rëndësishëm në shpjegimin e rritjes së çmimeve. Në një recesion normal, ndërsa njerëzit humbasin vendet e punës dhe të ardhurat e tyre bien, bllokimet i ulin çmimet e shtëpive. Por kësaj here qeveritë në vendet e pasura kanë ruajtur të ardhurat e familjeve. Dhëniet financiare përmes subvencioneve të pagave, skemave të ndihmës dhe përfitimeve të zgjeruara të mirëqenies arrijnë në 5% të pBB-së. Në tremujorin e dytë të vitit të ardhurat e disponueshme të familjeve në grupin g7 të ekonomive të mëdha ishin rreth 100 miliardë dollarë më të larta se ato para pandemisë, edhe pse vendet e punës u zhdukën me miliona. Masa të tjera mbështesin drejtpërdrejt tregun e shtëpive. Spanja, për shembull, u ka lejuar huamarrësve të pezullojnë ripagimet e hipotekave.
Faktori i tretë ka të bëjë me ndryshimin e preferencave të konsumatorëve. Me rritjen e njerëzve që vazhdojnë të punojnë nga shtëpia, shumë blerës të mundshëm mund të duan të shpenzojnë më shumë në një vend më të bukur për të jetuar. Njerëzit gjithashtu duket se po kërkojnë më shumë hapësirë, që si pasojë çon në rritjen e çmimit.
Megjithëse tregjet e shtëpive të Nju Jorkut dhe San Franciskos duken të dobëta, ka pak prova që mbështesin idenë se njerëzit po largohen nga qytetet për në periferi, të paktën në Amerikë. Të dhënat nga Zillow, një treg strehimi, sugjerojnë se çmimet e pronave urbane dhe periferike po rriten me të njëjtin ritëm. Në fakt, një pjesë e madhe e njerëzve janë duke kërkuar shtëpi më të mëdha afër vendit ku ata tashmë jetojnë. Në Britani çmimet e shtëpive private po rriten me një normë vjetore prej 4%, krahasuar me 0.9% për apartamentet; dhe tregu për shtëpi me kopshte është më i gjallë sesa për shtëpitë pa kopshte.
A mund të vazhdojnë çmimet e shtëpive të rriten me këtë ritëm? Qeveritë ngadalë po përmbushin planet e tyre të shpëtimit ekonomik dhe askush nuk e di se çfarë do të ndodhë pasi të mbarojë mbështetja. Nivelet e larta të pasigurisë ekonomike pengojnë investimet: në Amerikë ndërtimi i shtëpive ka rënë me 17% që kur goditi pandemia e Covid-19. Përvoja e recesionit të fundit sugjeron që edhe kur ekonomia të rimëkëmbet, ndërtimi do të mbetet prapa.
Përshtatur nga The Economist/ revistaclass
