Turistët mund të mos jenë kthyer në plazhet dhe vendet historike të Egjiptit, por investitorët e portofolit, ata që kanë në pronësi një aksion, obligacioni ose aktivi tjetër financiar me pritjen që ai të fitojë një kthim ose të rritet në vlerë me kalimin e kohës, ose të dyja, janë kthyer. Që nga maji, të huajt kanë kapur më shumë se 10 miliard dollarë në borxhin e monedhës vendase, duke përmbysur një shitje nga ditët e para të pandemisë covid-19. Ka entuziazëm të ngjashëm në të gjithë rajonin. Të gjashtë anëtarët e Këshillit të Bashkëpunimit të Gjirit lëshuan një rekord prej 100 miliard $ në borxhin publik dhe të korporatave në dhjetë muajt e parë të vitit. Thesaret po kërkojnë investitorë vendas gjithashtu, megjithëse jo gjithmonë me sukses, Qeveria e Tunizisë u kundërshtua kur kërkoi nga banka qendrore të blinte bono thesari.
Shtetet arabe janë në një gjendje huazimi. Edhe para pandemisë, shumë po merrnin borxhe të reja për të përballuar çmimet e ulëta të naftës dhe ekonomitë e ngadalta. Pandemia vetëm ka rritur nevojat e tyre. Deri në vitin e ardhshëm raportet e borxhit publik në shumë prej këtyre vendeve do të jenë në nivelin më të lartë në dy dekada (shih grafikun). 11 vendet eksportuese të naftës dhe gazit të rajonit i detyroheshin mesatarisht 25% të PBB-së nga 2000 në 2016. Vitin tjetër projektet e FMN-së ky raport do të arrijë 47%. Rritjet janë më pak të ashpra në shtetet pa burime të energjisë, por vetëm sepse ato tashmë kishin disa nga nivelet më të larta të borxhit në botë.
Kjo jo gjithmonë është shqetësuese. Raporti i borxhit të Arabisë Saudite ndaj PBB-së do të arrijë rreth 34% vitin e ardhshëm, nga 17% në 2017. Nivelet e borxhit në Kuvajt dhe Emiratet e Bashkuara Arabe do të dyfishohen gjithashtu, në 37% dhe 38%. Megjithatë, në terma absolut, këta numra janë mjaft të ulët. Të tre kanë banka qendrore të siguruara mirë ose fonde të pasurisë sovrane. Dhe kapitali është i lirë, një këst 35-vjeçar i eurobonove saudite të emetuara në janar, emisioni më i gjatë i mbretërisë, kishte rendimente nën 4%.
Shtetet e tjera prodhuese të naftës duken më tronditëse. Raporti i Bahreinit ndaj PBB-së parashikohet të arrijë 131% vitin e ardhshëm, nga një mesatare prej 34% nga 2000 në 2016. Omani do t’i detyrohet 89%, pothuajse shtatë herë sa vlera historike e tij. Të dy u mbyllën kryesisht nga tregjet e bonove në fillim të këtij viti. Tregjet e naftës ofrojnë pak shpresë për buxhetet e tyre, bllokimet e rinovuara në Evropë dhe rastet në rritje në Amerikë çuan çmimet më të ulëta në tetor.
Diku tjetër në rajon pandemia ka përmbysur vitet e reformave fiskale. Egjipti arriti një marrëveshje prej 12 miliardë dollarësh me FMN në 2016 që e pa atë të shkurtonte subvencionet dhe të vendoste një taksë të vlerës së shtuar. Ai solli deficitin nga 11% të PBB-së në 2016 në 7% vitin e kaluar. Egjipti ishte në hapin e duhur për të ulur raportin e tij të borxhit ndaj PBB-së në 79% në 2021. Pandemia, megjithatë, e ktheu atë përsëri te FMN për një marrëveshje gatishmërie prej 5.2 miliardë dollarësh. Vitin tjetër borxhet e saj parashikohet të rriten përsëri në 91% të PBB-së. Jordania do të mbetet afër me 89% dhe Tunizia me 86%.
Tani për tani, të paktën, investitorët janë entuziastë për borxhin egjiptian. Rendimentet janë të larta, grupi i fundit i bonove të thesarit gjashtëmujore të paguara rreth 13.5% dhe rregulli autoritar i Abdel-Fattah al-Sisi ka fshirë shqetësimet në lidhje me paqëndrueshmërinë politike. Por ndjenja mund të jetë e paqëndrueshme. Midis marsit dhe majit 12,7 miliardë dollarë dolën nga tregjet lokale. “Ne pamë një lëkundje të disponimit të investitorëve këtë vit, në fazën e hershme të shpërthimit të covid-19”, thotë Xhihad Azour i FMN-së. “Çdo politikë duhet të ankorohet në një supozim shumë konservator.”
Gjithë ky huazim ofron kthime të kufizuara për shtetet arabe. Më shumë se 70% e buxhetit të fundit të Kuvajtit është caktuar për pagat dhe subvencionet e sektorit publik. Po merr borxhe jo për të financuar reformat, por për të mbështetur një burokraci të fryrë. Shtetet arabe kanë qenë gjithashtu koprrac me paketat e tyre stimuluese covid-19. Ata kanë caktuar një mesatare prej 2% të PBB-së për ndihmën lidhur me pandeminë, krahasuar me 3% për të gjithë tregjet në zhvillim, pjesërisht për shkak të fuqisë së kufizuar fiskale.
Huamarrja i ka ndihmuar ata të përballen, por gjithashtu përkeqëson këtë problem (Egjipti tashmë shpenzon rreth 9% të PBB-së për shërbimin e borxhit). Çmimet e naftës parashikohet të qëndrojnë të ulëta vitin e ardhshëm dhe industritë jetike si turizmi do të ngadalësohen për tu rikuperuar. Ngarkesat më të mëdha të borxhit do të kufizojnë qeveritë arabe për të ndihmuar ekonomitë e tyre të ngadalta.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga The Economist
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
