Politika amerikane nuk ka patur mungesë strategjish për të konkurruar me Kinën. Situata u irritua gjithnjë e më shumë për shkak se politika amerikane për një kohë të gjatë nuk arriti ta kthejë Pekinin në një “palë të përgjegjshme të interesit të vet” pavarësisht përpjekjeve, dhe administrata Trump, ndryshoi qëndrim. Strategjitë e tyre konkurruese janë të gatshme të imponojnë kosto në Pekin, të kufizojnë angazhimin ekonomik dhe të tolerojnë fërkime më të mëdha bilaterale për të shtyrë Kinën dhe për të mbrojtur më agresivisht interesat e SHBA. Por konkurrenca, shpesh theksohet, nuk është një qëllim në vetvete. Atëherë, çfarë synojnë të arrijnë këto strategji konkurruese? Objektivat e Uashingtonit në formësimin e sjelljes ndërkombëtare të Kinës mbeten kryesisht të pandryshuara, edhe kur mjetet për t’i arritur ato janë zhvendosur.
Përveç parandalimit të agresionit kinez dhe ruajtjes së pozicionit të saj strategjik në rajon, Shtetet e Bashkuara janë ende duke u përpjekur ta transformojnë Kinën në një anëtare të bashkësisë ndërkombëtare që i përmbahet rregullave. Me fjalë të tjera, ajo vazhdon të kërkojë ta formësojë Kinën në një “palë të interesuar të përgjegjshme”, siç e quante Robert Zoellick 15 vjet më parë. Për të qenë të sigurt, vizioni i sotëm i Kinës si një palë e interesuar e përgjegjshme është një vizion më pak ambicioz.
Askush nuk pret që Pekini të ndalojë së bërë biznes me regjime të këqija dhe Uashingtoni, nga ana e tij, duket i motivuar për të kultivuar një marrëdhënie më pak të ndërvarur ekonomikisht. Sidoqoftë, siç theksoi Zoellick, Uashingtoni vazhdon të aspirojë për ta transformuar Kinën në një shtet që “jo vetëm që i përmbahet rregullave ndërkombëtare”, por gjithashtu punon “me ne për të mbështetur sistemin ndërkombëtar” dhe ndihmon për “adresimin e sfidave të shekullit.” “Për sa kohë që transformimi i Kinës në një palë të përgjegjshme të interesit mbetet një qëllim i SHBA, Shtetet e Bashkuara do të bënin mirë jo vetëm ta pranonin këtë gjë por edhe ta bënin atë publike për Kinën dhe botën.”
Megjithëse politikat e administratës Trump e kanë vendosur marrëdhënien SHBA-Kinë në një rrugë konfrontuese, letra e saj e bardhë në maj 2020 mbi konkurrencën me Kinën është e qartë se “nuk kërkon të përmbajë zhvillimin e Kinës”. Përkundrazi, ai synon ta detyrojë Kinën “t’i përmbahet normave të sjelljes së përgjegjshme të shtetit”. Ndër normat e përmendura më shpesh nga administrata janë ato që Zoellick e nxiti Kinën të respektojë në 2005 – për shembull, t’i përmbahen kushteve të marrëveshjeve ndërkombëtare, të përqafojnë transparencën dhe llogaridhënien dhe të zgjidhi mosmarrëveshjet e saj territoriale në mënyrë paqësore. Në përputhje me përpjekjet e saj gjatë tre viteve të para në detyrë, administrata gjithashtu vazhdon të kërkojë ndihmën e Kinës në arritjen e një gadishulli të Koreve të denuklearizuar.
Përveç gjuhës së saj konkurruese dhe shpesh inflamatore, Shtëpia e Bardhë e Trump shprehej se Shtetet e Bashkuara “ishin të gatshme të mirëprisnin kontributet pozitive të Kinës” dhe shpresonin që Shtetet e Bashkuara dhe Kina të mund të punonin së bashku në mënyra që përfitohej nga paqja, stabiliteti dhe prosperiteti i botës. “Ndoshta ndryshimi më i madh në objektivat e administratës ka ardhur në fushën ekonomike. Administrata ka lëvizur për të zvogëluar varësinë e SHBA nga zinxhirët e furnizimit me bazë në Kinë dhe për të kufizuar pjesëmarrjen kineze në sektorë të ndjeshëm të ekonomisë amerikane dhe atyre të aleatëve të saj. Ndërsa ky është një ndryshim i rëndësishëm në politikën e SHBA, administrata ka qenë e qartë se “qasja e saj nuk është të përjashtojë Kinën” Përkundrazi, ai synon t’i japë fund “praktikave të padrejta tregtare kineze” dhe të detyrojë Pekinin të “mbrojë pronën intelektuale” ndërsa “ribalancon marrëdhëniet ekonomike SHBA-Kinë”.
Të gjitha këto ishin qëllime të artikuluara nga Zoellick në 2005. Në ndjekje të këtyre dhe objektivave të tjerë, administrata ka përqafuar taktikat e reciprocitetit, përdorimi i të cilave tani gëzon mbështetjen dypartiake. Duke krijuar një moment të mirë, reciprociteti kërkon të stimulojë Kinën për të ulur barrierat tregtare dhe investuese, të ulë subvencionet e qeverisë, të heqë kufizimet e vizave për gazetarët e huaj dhe t’u sigurojë diplomatëve amerikanë një akses më të madh në shoqërinë kineze. Reciprociteti synon ta detyrojë Pekinin t’u përmbahet rregullave dhe normave ndërkombëtare duke e penalizuar atë për mosrespektimin e tyre.
Nëse administrata Trump ka ruajtur kryesisht qëllimin e formësimit të Kinës në një palë të përgjegjshme të interesit, përdorimi i retorikës ideologjike inflamatore nga zyrtarët e lartë e ka errësuar këtë fakt dhe ka punuar në qëllime të kryqëzuara me të. Në një fjalim të profilit të lartë të korrikut, Sekretari i Shtetit Mike Pompeo deklaroi se Partia Komuniste Kineze kërcënon botën me një “tirani të re”, sugjeroi që rregulli i Partisë në Kinë është i paligjshëm dhe nënkuptonte që Shtetet e Bashkuara duhet të punojnë për të ndryshuar sistemin politik të brendshëm. Shpresat e SH.B.A.-së për liberalizimin politik në Kinë kanë ekzistuar prej kohësh krahas mesazhit sigurues për të mirëpritur shndërrinim e Kinës në një palë të interesuar të përgjegjshme.
Ndërsa shumica e komunitetit të gjerë të politikave të Uashingtonit ka shmangur retorikën e tillë provokuese, ajo ndan qëllimin e administratës për të transformuar Kinën në një palë të interesuar të përgjegjshme. Presidenti i zgjedhur Joe Biden ka deklaruar se ai do të përballet me Pekinin duke punuar me aleatët e SH.B.A.-së për “të formuar rregullat” në një mënyrë ” që Kina nuk ka mundësi ta injorojë”. Objektivi i tij nuk është të zvogëlojë hyrjen e Kinës në sistemin ndërkombëtar por të sigurojë që Pekini të mbetet i përfshirë dhe të luajë sipas rregullave. Ai ka thënë gjithashtu se do të mbajë tarifat e administratës Trump për mallrat kineze dhe do t’i përdorë ato si “levë” për të çuar përpara të njëjtat qëllime ekonomike që Trump kërkoi të arrijë.
Biden ka bërë thirrje për partneritet me Kinën për të adresuar “ndryshimin e klimës, përhapjen e armëve dhe sigurinë globale të shëndetit”, ashtu si Zoellick kërkoi që Pekini të punonte me Shtetet e Bashkuara mbi “ruajtjen dhe efikasitetin e energjisë” dhe për të luftuar “përhapjen e armëve të shkatërrimit në masë, varfërinë, dhe sëmundjet.”
Presidenti i zgjedhur gjithashtu kërkon të punojë me Pekinin në një “fushatë të koordinuar… për të çuar përpara objektivin tonë të përbashkët të një Koreje të Veriut të denuklearizuar”. Jake Sullivan, këshilltari i ardhshëm i sigurisë kombëtare dhe Kurt Campbell, një këshilltar i lartë i Biden, kanë mbështetur në mënyrë të ngjashme vendosjen e reciprocitetit për të detyruar Pekinin “të fillojë të respektojë rregullat e tregtisë” dhe të parashikojë Kinën si një “partner thelbësor” në adresimin e një numri më të madh sfidat transnacionale.
Pretendimi që Kina të jetë një palë e përgjegjshme interesi ka qenë gjithmonë një objektiv ambicioz dhe parimor – dhe, si kurrë më parë, mund të dështojë. Sugjerohet që Uashingtoni duhet të kërkojë të maksimizojë gjasat e suksesit ndërsa minimizon kostot dhe rreziqet e dështimit. Të bësh kështu nuk kërkon të bësh lëshime të njëanshme ose të vendosësh besim në fuqinë e mrekullueshme, shoqëruese të pjesëmarrjes në sistemin ndërkombëtar.
Kërkon që Shtetet e Bashkuara të kujdesen për logjikën e reciprocitetit, për të stimuluar sjelljen konstruktive të Pekinit dhe për të penalizuar të kundërtën e saj. Ai gjithashtu kërkon që Shtetet e Bashkuara të braktisin retorikën maksimaliste të demokratizimit të Kinës dhe të përqendrohen në vend të kësaj në detyrimin e Pekinit që të zbatojë angazhimet e tij për t’i trajtuar qytetarët e tij në mënyrë sa më humane.
Edhe nëse Pekini nuk reagon, është një mesazh i vlefshëm për t’iu dërguar partnerëve në të gjithë botën. Kjo do të ndihmojë për të siguruar shumë shtete që shqetësohen gjithnjë e më shumë prej përkeqësimit të lidhjeve SHBA-Kinë.
Për më tepër, duke përqafuar publikisht objektivin e palës përgjegjëse të interesit, Uashingtoni mund të ndihmojë në zhbllokimin e refrenit kinez të deklaruar shpesh se Shtetet e Bashkuara po kërkojnë të krijojnë një luftë të re të ftohtë me Kinën, një mesazh që Pekini përdor për të paraqitur veten si një viktimë gjeopolitike.
Është e panevojshme të thuhet, asnjë element i strategjisë së SHBA ndaj Kinës nuk është më i rëndësishëm sesa objektivat e saj. Nëse politikëbërësit amerikanë neglizhojnë të pranojnë që, edhe pse intensifikohet konkurrenca me Pekinin dhe përkeqësohen marrëdhëniet, ata përsëri kërkojnë të transformojnë Kinën në një palë të përgjegjshme të interest. Dhe nëse ata nuk mund t’i shprehin bindshëm objektivat e tyre Pekinit dhe botës, ata janë pothuajse të sigurt se do të konkurrojnë në mënyrë joefektive.
Përkthyer dhe përshtatur nga foreign policy/ konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
