Budapesti dhe Varshava po shantazhojnë BE-në mbi sundimin e ligjit. Ata nuk mund të lejohen të kenë sukses. “Brexit do të thotë Brexit” – ishte mantra e ish-kryeministres britanike Theresa May dhe meriton një vend në librat shkollorë të filozofisë si fjalia më e pakuptimtë ndonjëherë që përmban fjalën “do të thotë”.
Por le të mos mashtrojmë veten se, do të kalojnë pesë vjet të paktën, dhe ndoshta dhjetë, para se të shohim një përshkrim të qartë të marrëdhënies së re midis ishujve në det të hapur dhe kontinentit. Deri atëherë, Bashkimi Evropian mund të jetë një komunitet shumë i ndryshëm dhe po aq ndryshime mund të pësojë edhe Mbretëria e Bashkuar.
Në një referendum të mëtejshëm që ka të ngjarë të ndodhë në vitet e ardhshme, Skocezët do të vendosin nëse duan të largohen nga bashkimi 300-vjeçar me Anglinë dhe të bashkohen përsëri me atë Evropian. Nëse ata votojnë për pavarësi, pavarësisht nga vështirësitë shoqëruese ekonomike, MB do të pushojë së eksiztuari.
Çdo politikan britanik që dëshiron që skocezët të qëndrojnë me anglezët duhet së shpejti të paraqesë një model federal, të ndryshëm, të bashkimit britanik, si alternativë e pavarësisë. Pra, zgjedhja do të jetë fundi i Mbretërisë së Bashkuar ose një Mbretëri e re Federale e Britanisë.
Rruga nga votimi për referendumin 2016 në këtë Brexit të vështirë ishte e mbushur me premtime: nga artikulli që Boris Johnson shkroi në Daily Telegraph duke pohuar se “do të vazhdojë të ketë tregti të lirë dhe qasje në tregun e përbashkët” sekretari i atëhershëm i tregtisë, Liam Fox, tha se marrëveshja e tregtisë së lirë me BE “duhet të jetë një nga më të lehtat në historinë njerëzore”.
Përkrahësit e Brexit arritën dy çështje kryesore: se “Evropa” është një komplot i kobshëm franko-gjerman për të zhytur Anglinë në një perandori Napoleoniane; por gjithashtu që të njëjtët Napoleonë të rinj (me udhëzime nga industria gjermane e makinave) do të ishin të detyruar t’i jepnin Mbretërisë së Bashkuar hyrjen e privilegjuar dhe të pakufizuar në tregun e vetëm.
Pyetja tani është nëse do të ketë një dinamikë të konvergjencës ose divergjencës midis Britanisë dhe BE-së. Çdo alternativë e besueshme ndaj qeverisë aktuale populiste britanike do të preferonte një Brexit më të butë. Kjo përfshin një qeveri konservatore më pragmatike dhe kompetente nën një udhëheqës të ri siç është Rishi Sunak, kancelari aktual. Do të ishte edhe më e vërtetë për një qeveri Laburiste – ose koalicion të udhëhequr nga Punëtorët – nën udhëheqjen e Keir Starmer. Kjo, si dhe logjika e interesit ekonomik, sugjeron që Britania, me kalimin e kohës, gradualisht do të kthehet përsëri pranë BE-së.
Vaksina e Oxford-AstraZeneca, edhe Anglia dhe Uellsi më vete kanë akoma përparësi të konsiderueshme: shërbime financiare, universitete të mëdha, bioteknologji, energji alternative, industri krijuese. Ekonomia do të jetë më e dobët se sa do të kishte qenë pa Brexit, por mund të zhvillojë me kohë një profil të ri, konkurrues.
Megjithatë e ardhmja e Brexit do të varet po aq nga zhvillimet në anën kontinentale të Kanalit. Njerëzit në Gjermani, Francë ose Itali tani flasin shumë pak për Brexit – jo vetëm sepse janë të lodhur nga tema, por edhe sepse BE përballet me dy kriza të tjera të mëdha.
BE duhet të kalojë me urgjencë fondin e saj të ri të buxhetit prej 1.8 tn (1.6 n tn) dhe rimëkëmbjen – pasi, pa të, rimëkëmbja pas koronavirusit do të jetë më e vështirë dhe tensionet veri-jug mund të bëhen akute. Por, për ta bërë këtë, ajo duhet të kapërcejë vetot e kërcënuara nga Hungaria dhe Polonia, të cilat po ndalojnë pjesën tjetër të BE-së për shpengim në mënyrë që të dobësojë më tej kushtëzimin e propozuar të ligjit për ato fonde.
Disa kanë argumentuar se Brexit mund të ndihmojë në të vërtetë BE, sepse, të çliruar nga klienti anglo-sakson, vendet e tjera anëtare mund të ecin normalisht përpara drejt integrimit të mëtejshëm. Ky është një iluzion. U desh një samit pesë-ditor maratonë këtë verë për të rënë dakord mbi buxhetin dhe fondin e rimëkëmbjes, mbi rezistencën e ashpër nga “katërshja e kursyer” (Austri, Danimarkë, Suedi dhe Hollandë).
Ajo që kryeministri hungarez, Viktor Orbán dhe kryeministri polak, Mateusz Morauiecki, po u bëjnë tani partnerëve të tyre në BE e bën Thatcher të duket si një eurofil i butë. Britania ishte një kontribues kryesor i buxhetit evropian.
Në të kundërt, Hungaria dhe Polonia, rezultojnë të jenë përfitues të jashtëzakonshëm neto nga buxheti dhe fondi i rimëkëmbjes, i cili së bashku mund të kontribuojë më shumë se 6 përqind të PBB-së së Hungarisë. Megjithatë, ata po refuzojnë të pranojnë disa kushte mjaft minimale të sundimit të ligjit, pa të cilat BE gradualisht do të pushojë së qeni një komunitet i demokracive dhe një rend i përbashkët juridik.
Në fakt, ajo që udhëheqësit hungarezë dhe polakë po u thonë taksapaguesve gjermanë dhe holandezë është: ne nuk do t’ju lejojmë të bëni ato transferta shumë të nevojshme në vendet e zonës së euros si Italia dhe Spanja, të dyja të goditura rëndë nga covid-19, përveç nëse ju na lejoni të vazhdojmë të përdorim sasi të mëdha të parave tuaja pa ndonjë kufizim. Në Hungari, kjo do të thotë që fondet e BE-së shpërndahen për të mbështetur regjimin gjithnjë e më jodemokratik të Orbanit, për të mos përmendur faktin se nga kjo gjë ndoshta mund të përfitojë familja dhe miqtë e tij.
Nëse ky shantazh i paturpshëm do të ketë sukses, partitë populiste, ksenofobike dhe nacionaliste në pushtet në Hungari dhe Poloni do të jenë në gjendje të vazhdojnë të bëjnë atë që ju pëlqen duke dëmtuar BE që iu jep një sasi të konsiderueshme të fondeve.
Jo, kërcënimi ndaj BE nuk është se Hungaria dhe Polonia do të ndjekin Britaninë, por që ata do të mbeten anëtarë të plotë të klubit ndërsa vazhdojnë të shkelin rregullat e tij më të rëndësishme. Është e vështirë të thuhet se cili është tani rreziku më i madh për të ardhmen e BE-së: Një Britani demokratike që e ka lënë, apo një Hungari jodemokratike që mbetet dhe vijon të qëndrojë në Union.
Përkthyer dhe përshtatur nga The Guardian/ konica.al
