Presidenti i SHBA Donald Trump mund të ndërmarrë një sulm ushtarak “të pamatur” kundër Iranit në ditët e tij të fundit në detyrë, kanë paralajmëruar ekspertët, ndërsa tensionet midis Teheranit dhe Uashingtonit rriten në prag të përvjetorit të parë të vrasjes së gjeneralit të lartë iranian Qassem Soleimani.
Shtetet e Bashkuara dërguan bombardues B-52 mbi Gji tre herë në muajin e kaluar, së fundmi të mërkurën, në atë që administrata Trump e quajti një masë parandaluese për të ndaluar Iranin nga një hakmarrje e mundshme më 3 janar, përvjetorin e vrasjes së Soleimani në një sulm me dron amerikan. Por me më pak se një muaj të mbetur në Shtëpinë e Bardhë, Trump është nën presion nga aleatët kryesorë në Lindjen e Mesme përkatësisht Izraeli dhe Arabia Saudite për të ndërmarrë veprime mbi Iranin, tha Danny Postel, ndihmës drejtori i Qendrës për Studime Ndërkombëtare dhe Zonore në Universitetin Northëestern.
“Mund të jetë rasti që goditja e tij më e pamatur, të jetë rrugës.”
Në fillim të kësaj jave, Irani paralajmëroi SH.B.A. të mos përshkallëzojnë situatën në prag të përvjetorit të vrasjes Soleimani, me Zarif duke thënë të enjten se “inteligjenca nga Iraku tregon komplot për të fabrikuar pretekstin për luftë”.
“Irani nuk kërkon luftë por do të mbrojë hapur njerëzit e tij, sigurinë dhe interesat jetike”, shkroi ministri i jashtëm në Tuitter. Të njëjtën ditë, Irani dënoi “aventurizmin ushtarak” të Uashingtonit në një letër drejtuar Këshillit të Sigurimit të KB.
Zyrtarët iranianë kanë premtuar “hakmarrje të ashpër” për vrasjen e Soleimani në aeroportin ndërkombëtar të Bagdadit.
Sidoqoftë, ekspertët nuk janë të bindur se Teherani do t’i japë administratës Trump një pretekst për të filluar një konfrontim ushtarak tani pasi Presidenti i zgjedhur i SHBA Joe Biden, i cili synon të rifillojë angazhimin diplomatik me Teheranin, do të marrë detyrën më 20 janar. Biden ka thënë se ai planifikon të ribashkohet me marrëveshjen bërthamore të Iranit, Planin e Përbashkët të Përgjithshëm të Veprimit (JCPOA), një marrëveshje historike e nënshkruar gjatë administratës së Presidentit Barak Obama që pa Iranin të kufizonte pasurimin e tij bërthamor në këmbim të heqjes së sanksioneve ndërkombëtare. Trump tërhoqi SHBA nga marrëveshja në 2018 si pjesë e fushatës së “presionit maksimal” të administratës së tij kundër Teheranit, i cili gjithashtu pa Uashingtonin të impononte sanksione shkatërruese ndaj disa industrive kryesore iraniane.
Këtë javë, Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Atomike (IAEA) tha që rezervat e uraniumit të Iranit ishin 12 herë më shumë se kufiri i vendosur nga JCPOA në nëntor. Irani njoftoi gjithashtu IAEA të Premten se kishte në plan të pasuronte uranium në 20 përqind, një nivel i arritur vetëm para JCPOA.
Por mbështetësit e angazhimit diplomatik thonë se kjo është mënyra e vetme për të siguruar që Irani zbaton rregulloret ndërkombëtare, ndërsa Presidenti iranian Hassan Rouhani ka thënë se vendi i tij do të kthehet në marrëveshje nëse nënshkruesit e tjerë bëjnë të njëjtën gjë.
Javën e kaluar, një grup prej 150 kongresmenësh të Partisë Demokratike në Dhomën e Përfaqësuesve të SH.B.A.-së e nxitën Biden të kthehej në marrëveshjen bërthamore.
“Ne jemi të bashkuar në mbështetjen tonë për ndërmarrjen e shpejtë të hapave të nevojshëm diplomatikë për të rivendosur kufizimet në programin bërthamor të Iranit dhe për t’i kthyer Iranin dhe Shtetet e Bashkuara në përputhje me [JCPOA] si një pikë fillestare për negociata të mëtejshme”, shkruajnë ata në një letër (PDF).
Pentagoni njoftoi të enjten se transportuesi i avionëve USS Nimitz, i cili ishte në brigjet e Somalisë, po tërhiqej. Disa zyrtarë amerikanë thanë se lëvizja mund të jetë një sinjal i një përpjekje për të de-përshkallëzuar tensionet rajonale.
Por shqetësimet vazhdojnë që Trump i cili ende refuzon të pranojë fitoren e Biden në zgjedhjet e SHBA mund të marrë masa për të intensifikuar më tej situatën me Iranin. Presidenti në nëntor kërkoi mundësi ushtarake për të goditur objektet bërthamore të Iranit por nuk pranoi të veprojë, raportuan mediat amerikane.
Ekspertët gjithashtu thanë në nëntor se vrasja e një shkencëtari të lartë bërthamor Iranian, një akt që shumë vëzhgues ia fajësuan Izraelit, por për të cilin nuk është bërë asnjë kërkesë përgjegjësie, kishte për qëllim të komplikonte planin e Biden për të rifilluar diplomacinë me Iranin.
Me zërat që vërtiten se Trump po planifikon një kandidim për 2024 për president, lideri republikan mund të vendosë “të fillojë një luftë me Iranin për të shkatërruar përfundimisht JCPOA dhe për të forcuar kontrollin e tij mbi GOP [Partia Republikane]”.
Barbara Slavin, drejtoreshë e Nismës për Ardhmërinë e Iranit në Këshillin Atlantik, tha të Premten se “kërcënimi i një lufte më të gjerë midis SHBA dhe Iranit mbetet pasi administrata Trump dhe Izraeli kohët e fundit kanë vendosur më shumë pasuri në rajon”.
“Një konflikt i tillë do të ishte një kulm i tmerrshëm ndaj politikës së dështuar të Shteteve të Bashkuara të presionit maksimal”, shkroi Slavin.
Momenti kritik
Ajo shtoi se ka një mundësi për diplomaci përpara zgjedhjeve presidenciale të Iranit në qershor dhe se angazhimi është e vetmja mënyrë për të përparuar.
“Mendoj se ky është një moment shumë kritik në marrëdhëniet SHBA-Iran, ku mund të ketë një shans për të hequr luftën nga ekuacioni dhe për të gjetur një zgjidhje diplomatike për të paktën këtë çështje thelbësore të programit bërthamor të Iranit”.
Përkthyer dhe përshtatur nga Aljazeera/ konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
