Joe Biden ka një marrëdhënie të gjatë me Ballkanin Perëndimor. Një politikë e rigjeneruar e SHBA-së në rajon mund të jetë transformuese, veçanërisht kur bashkëpunohet me BE. Joe Biden nuk është i huaj për Ballkanin. Presidenti i zgjedhur filloi vizitat e tij të para të rregullta në rajon në fillim të viteve 1990, fillimisht në Bosnjë dhe Hercegovinë dhe më vonë në Kosovë. Ai u takua me udhëheqës politikë, fetarë dhe të komunitetit dhe zhvilloi marrëdhënie personale prej shumë kohësh me shumë prej tyre. Në letrat konfidenciale për këta udhëheqës gjatë viteve ai u lut për kohezion shoqëror ndër-etnik dhe tolerancë fetare. Biden foli me pasion në senatin amerikan për nevojën e armatosjes së boshnjakëve për t’u mbrojtur në luftën e tyre kundër serbëve dhe për nevojën e largimit të Sllobodan Millosheviçit dhe forcave serbe nga Kosova. Biden është gjithashtu zyrtari i parë i rangut të lartë amerikan që ka shprehur ngushëllimet për serbët ndaj sulmeve ajrore të NATO-s që ndodhën në mars-qershor 1999.
Për shumë dekada, Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian ndanë të njëjtat objektiva në Ballkanin Perëndimor, por marrëdhënia u përkeqësua gjatë katër viteve të fundit. I dërguari special i Donald Trump, Richard Grenell, krijoi rrëmujë dhe acaroi shumë në BE dhe rajon me aventurizmin e tij të politikës së jashtme, duke lënë mënjanë përpjekjet e BE-së dhe duke shpikur iniciativa që nuk kishin të bënin me krijimin e paqes dhe prosperitetit. Marrëdhënia e veçantë e Biden me Ballkanin duhet të lehtësojë rrugën për rivendosjen e transatlantizmit dhe rifillimin e përpjekjeve të përbashkëta në integrimin Euro-Atlantik të Ballkanit. Instrumentalizimi i Ballkanit nga Trump në një moment ai dukej sikur pretendonte se kishte bërë paqe mes Serbisë dhe Kosovës dhe krijoi cinizëm në të gjithë rajonin për vlerat dhe qëllimet e Amerikës.
Ai gjithashtu gjeneroi skepticizëm në lidhje me aftësinë e Evropës për t’i dhënë jetë të re dialogut në vazhdim Beograd-Prishtinë, i cili synon të përmirësojë marrëdhëniet midis Serbisë dhe Kosovës. Nën administratën e re, pa dyshim që do të ketë një ndryshim të tonit dhe qasjes. BE duhet të përdorë katër vitet e ardhshme për të trajtuar biznesin e papërfunduar në Ballkan, ndërsa ekziston një ekip i politikës së jashtme në Shtëpinë e Bardhë që mund të ndërlikojë ndikimin në çështjet e Ballkanit. Brukseli duhet të zhvillojë një strategji të përbashkët me Uashingtonin në tre fusha kryesore të politikës: procesi i negociatave Serbi-Kosovë; Marrëveshja e Gjelbër Evropiane dhe diversifikimi i energjisë; dhe Kina.
PROCESI I NEGOCIATAVE SERBI-KOSOVË
Kthimi i ndikimit të SHBA-së në Ballkanin Perëndimor tashmë është mirëpritur nga shumë dhe me frikë nga disa të tjerë, pasi perceptimi i përhapur është se BE ka qenë duke luftuar për të bindur palët që të bien dakord për zgjidhje të qëndrueshme për problemet e gjata. Ky kontekst i ri do t’i japë përfaqësuesit special të BE-së, Miroslav Lajcak mundësinë për të folur dhe vepruar në emër të komunitetit transatlantik. Në Kosovë, raporti BE-SH.B.A. mund të drejtojë vendin përmes një tranzicioni paqësor të pushtetit ndërsa i afrohet zgjedhjeve të reja të përgjithshme muajin e ardhshëm, duke i dhënë potencialisht ndihmë një gjenerate të re politikanësh që kanë legjitimitetin të arrijnë një marrëveshje me Serbinë dhe të forcojnë një demokraci e re dhe e brishtë, Kosova ka dëshmuar se ndryshimi i gjeneratave në politikë mund të ndodhë.
Vitin e kaluar partia Vetëvendosje hyri në qeveri për herë të parë me një platformë të luftimit të korrupsionit, sjelljes së rimëkëmbjes ekonomike dhe trajtimit të pandemisë. Por kjo platform ra vetëm pas disa muajsh, pas një lëvizje mosbesimi që kishte mbështetjen e fortë të Grenell. Kjo i dha një goditje serioze demokracisë së brishtë të Kosovës dhe raporteve me SHBA, duke nxitur idenë se kosovarët duhej të mësonin të ndërtonin vendin e tyre dhe të forconin demokracinë e tyre. Ndër rezultatet e tjera ishte një rritje e ndjenjave anti-amerikane në vendin më pro-amerikan në tokë.
Për Beogradin, Uashingtoni duhet t’i bëjë të qartë Aleksandar Vuçiç se nuk do të mbështesë autoritarizmin në rritje të presidentit serb dhe përpjekjet për të hedhur Evropën dhe Amerikën kundër njëri-tjetrit. Nëse Serbia do të ndërtojë ndonjëherë qëndrueshmëri ndaj Rusisë në fushën e energjisë dhe sigurisë dhe t’i rezistojë ndikimit diplomatik të Rusisë në Ballkan, veçanërisht në lidhje me shtetësinë e Kosovës, ajo do të ketë nevojë për ndihmë nga BE. Administrata e Biden mund të ofrojë mbështetje duke fuqizuar forcat demokratike dhe progresive që do të mbështeten më pak në Rusi dhe në ndihmën ushtarake të Kinës dhe më shumë në proceset e orientuara drejt së ardhmes që udhëheqin vendin drejt integrimit BE-Atlantik. Një sondazh i fundit i kryer nga Qendra e Beogradit për Politikën e Sigurisë zbuloi se gjysma e serbëve besojnë se nuk ka demokraci në vendin e tyre.
MARRËVESHJA E GJELBËR EVROPIANE DHE DIVERSIFIKIMI I ENERGJISË
Emërimi i kohëve të fundit i John Kerry si përfaqësuesi special presidencial i SHBA për ndryshimin e klimës tregon jo vetëm vendosmërinë e administratës së re për të respektuar Marrëveshjen e Parisit por gjithashtu se ajo është e përgatitur të drejtojë përpjekjet globale në mbrojtjen e mjedisit. Marrëveshja e Gjelbër e BE synon ta çojë Evropën në neutralitetin e klimës deri në vitin 2050. Gjashtë vendet aspiruese të anëtarësimit në Ballkanin Perëndimor do t’u duhet gjithashtu të pësojnë ndryshime transformuese në mënyrë që të përmbushin kriteret e pranimit të BE. Lajmi i mirë është se vendet e Ballkanit tashmë mund të ofrojnë pasuri tërheqëse për të mbështetur tranzicionin energjetik të Evropës.
Administrata e re e SHBA është në gjendje të mirë për të mbështetur vendet e BE dhe Ballkanit Perëndimor me stimujt e duhur, të tilla si ndihma financiare, për ta bërë rajonin më tërheqës për diversifikimin e energjisë – duke pasur burime të shumta të furnizimit me më pak mbështetje në Rusi. Nëse SH.B.A. vendos sanksione ndaj TurkStream, një projekt i drejtuar nga Gazprom, kjo do të ndihmonte vendet e Ballkanit Perëndimor të ulnin varësinë e tyre nga gazi rus. Por SHBA nuk duhet të ndalet këtu.
Për pjesën më të madhe të këtij shekulli, Uashingtoni ka ushtruar një politikë disi imagjinare të energjisë të përqendruar në përpjekjen për të futur LNG Amerikane në përzierjen e energjisë në Ballkan. Ndërsa ky LNG është akoma i shtrenjtë (dhe në çdo rast më i shtrenjtë se gazi rus), ai nuk do të zgjidhte trilemën e rajonit, e cila është: arritja e synimeve të reja të energjisë dhe klimës; kanë qasje të vazhdueshme në energji; dhe kanë energji me një çmim të volitshëm. Evropa Juglindore (përfshirë Bullgarinë, Greqinë dhe Rumaninë) nuk karakterizohet vetëm nga prodhimi dhe konsumi i ulët i energjisë, por edhe nga nivele të larta të varfërisë së energjisë.
Një numër i konsiderueshëm i familjeve deri në 40 përqind, sipas disa vlerësimeve, nuk janë në gjendje të ngrohin shtëpitë e tyre për shkak të një kombinimi të të ardhurave të ulëta, efikasitetit të ulët të energjisë dhe çmimeve të larta. Disa vende në rajon nuk kanë përfunduar liberalizimin e tregjeve të tyre të energjisë; kjo mund të rrisë koston e energjisë. Secila nga qeveritë do të duhet të vendosë se si të ekuilibrojë teknologjitë e reja të gjelbra që ata zbatojnë për të ulur emetimet duke ruajtur mbështetjen e publikut. Ata nuk duhet të lihen vetëm në këtë proces.
Në vend që Shtetet e Bashkuara të përqendrohen shumë në LNG siç bëri në dekadën e fundit, një formë më e nuancuar dhe e larmishme e mbështetjes së SH.B.A.-së për rajonin mund të bënte një ndryshim të madh. Kostoja në rritje e qymyrit, së bashku me masat e efiçiencës së energjisë dhe kostot gjithnjë e më të përballueshme të energjisë së rinovueshme, do të thotë që më shumë vende pune dhe investime mund të krijohen përmes mbështetjes së tranzicionit të energjisë.
Rajoni ka një rrjet elektrik të zhvilluar mirë, i cili mund të përdoret për transmetimin e energjisë nga burimet e ripërtëritshme. Ndihma për modernizimin e industrive të rajonit bazuar në burimet alternative të energjisë së bashku me zbatimin e standardeve më të fundit mjedisore do të ishte një investim i mirë i parave të taksapaguesve të BE dhe SH.B.A. Një qasje rajonale përmes ndërlidhjes do të sillte bashkëpunim ndërkufitar dhe konkurrencë për fondet, zbutjen e kufizimeve të kapacitetit administrativ të vendeve kandidate për të qenë në gjendje të aplikojnë dhe të përdorin fonde të BE-së. Puna me anëtarët e BE do të rrisë atë kapacitet.
KINA
Në dukje, Kina do të dominojë politikën e jashtme të SH.B.A.-së për një të ardhme të parashikueshme. Ballkani Perëndimor ka qenë një arenë për Kinën që pohon veten si një fuqi globale për disa vite tani. Qasja kineze ka qenë e shumëfishtë, duke filluar nga zbatimi i saj Nisma e Rripave dhe Rrugëve, te investimet në bankat në rajon, në zhvillimin e marrëdhënieve me aktorë të ndryshëm jo-shtetërorë, në përhapjen e ndikimit të Kinës. Jo vetëm në politikë dhe ekonomi por edhe në shoqëri në përgjithësi.
Kina, Rusia dhe në një farë mase Turqia kanë ndërhyrë për të mbushur boshllëkun e lënë nga një Evropë e kujdesshme dhe e pasigurt dhe udhëheqja e dobët globale e SHBA. Puna së bashku për t’iu kundërvënë Kinës në Ballkan do të ndihmonte gjithashtu në gjallërimin e marrëdhënieve transatlantike. Bërja e këtij realiteti do të duhet të vlerësojë më shumë sesa t’i bësh vendet e Ballkanit Perëndimor të bien dakord të refuzojnë rolin e Huauei në rrjetet e tyre të brendshme të komunikimit.
Vende të tilla si Mali i Zi do të kishin nevojë për mbështetje të konsiderueshme financiare në rast se ata nuk paguanin borxhin kinez. Banka Botërore ka parashikuar që, në fund të vitit 2020, PBB e Malit të Zi ka të ngjarë të ulet me 12.4 përqind dhe borxhi publik u rrit në 93 përqind të BPV.
Kinezët mbajnë 25 përqind të borxhit publik malazes. Ndërsa Ballkani Perëndimor mund të mos jetë në krye të axhendës së administratës së re të SHBA, Uashingtoni mund të luajë një rol të madh në ndihmën e BE-së për të bërë përparim në këto fusha kryesore të politikës. Loja afatgjatë do të ishte për të ndihmuar vendet të modernizojnë ekonomitë e tyre, dhe politikat e tyre të energjisë dhe klimës, dhe për të përmirësuar demokracitë e tyre për të cilat në të kaluarën SH.B.A.-ja ka qenë e dobishme dhe për këtë arsye ajo ende mban shpresat dhe pret shumë nga Ballkani.
Përkthyer dhe përshtatur nga Foreign Policy/ Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
