Kundërshtarët e ish-presidentit amerikan Donald Trump e quajnë atë një gënjeshtar. Por Trump është shumë më keq se një gënjeshtar. Shumë politikanë gënjejnë për të mbuluar të vërteta të papërshtatshme.
Por Trump mund të krijojë mashtrime duke kundërshtuar ato të vërteta që asnjë president tjetër nuk do të kishte patur kurajon t’i hidhte poshtë.
Shkencëtarët kanë arsye të mira për të festuar largimin e Trump, duke gjykuar nga lehtësimi i tyre i dukshëm që ata tani mund të paraqesin të dhëna epidemiologjike nga podiumi i Shtëpisë së Bardhë pa frikë nga ndëshkimi.
Por për të përcaktuar nëse mund të presim një ringjallje të së vërtetës nën drejtimin e Presidentit, Joe Biden, ne duhet të kujtojmë se si shoqëritë tona e dallojnë të vërtetën në radhë të parë.
Liberalët e duan analogjinë e tregut. Ashtu si pajisjet, mendimet qarkullojnë në tregun e madh të ideve, ku një proces i decentralizuar, që përfshin konsumatorët dhe prodhuesit e pikëpamjeve dhe lajmeve, i vlerëson ata. Opinionet e vërteta tejkalojnë të rremën.
Fatkeqësisht, tregu i ideve është vetë një gënjeshtër. Ndryshe nga pajisjet, dobia e ideve nuk mund të gjykohet në nivelin individual.
E vërteta e Darvinizmit, relativiteti special i Ajnshtajnit, apo pikës së Keynes se politika monetare ndalet së funksionuari pasi normat e interesit të arrijnë zero, nuk mund të përcaktohet nga mesatarja e Jill ose Jack mbi bazën e përvojës personale.
Kjo është arsyeja pse ne mbështetemi në institucione të rënda, thelbësisht jodemokratike për të provuar këto teori në emrin tonë.
Universitetet dhe shoqatat shkencore marrin përsipër detyrën e filtrimit të falsitetit.
Në kontrast me analogjinë e tregut, ato veprojnë si një ligë e planifikuar nga qendra, duke organizuar procesin hierarkik të rishikimit të kolegëve, me qëllim falsifikimin e propozimeve në mënyrë të paanshme.
Çdo shkencëtar ka një motiv për të parë që teoria e tyre i mbijeton këtij procesi, por të paktën në shkencat natyrore, protokollet e vëzhguara në mënyrë rigoroze sigurojnë që teoritë e pambështetura në mënyrë empirike të shpërndahen në dritën e provave.
Procesi shkencor tepër i rëndë, jopersonal çliroi paraardhësit tanë nga injoranca dhe rrëzoi nënën e të gjitha sistemeve nga lart-poshtë: feudalizmin.
Trump është më i rrezikshëm se një gënjeshtar i thjeshtë sepse ai gjeti një mënyrë për të shfrytëzuar dopjimin ekonomik të shkencës.
Pas çdo politike qeveritare që na ndikon fshihen disa hipoteza ekonomike, autoriteti i së cilës forcohet nga një proces i vlerësimit nga kolegët që syri i lirë mund të gabojë si proces shkencor.
Ekonomia madje jep çmimin e saj Nobel.
Por nuk është aspak si McCoy, që e bën atë pa vetëdije një aleat të madh të Trump.
Kini parasysh tre shtyllat e çdo teorie konspirative popullore.
Ajo u jep ithtarëve ndjenjën e çuditshme se ata kanë njohuri superiore. Ai i fuqizon ata të zbulojnë arsyet egoiste të ekspertëve për propagandimin e të pavërtetave. Dhe, së fundmi, i regjistron ata në një kauzë më të madhe se ata kundër një armiku që nuk do të ndalet në asgjë për të parandaluar që e vërteta të shkëlqejë.
Që të mos harrojmë, këto janë të njëjtat shtylla që mbështetën revolucionin shkencor. Ajo që e veçon shkencën është procesi i falsifikimit.
Teoricienët e konspiracionit nuk kanë frikë nga provat empirike, sepse ata mund ta shpjegojnë atë larg ose ta përfshijnë atë në vetë teorinë.
Në të kundërt, provat empirike e ndihmojnë shkencën të hedhë poshtë të pavërtetën, për shkak të indiferencës së natyrës ndaj teorive tona rreth saj.
Moti do të bëjë atë që do, pavarësisht nga parashikimet e një meteorologu, kështu që kur parashikimet e meteorologut janë të gabuara, modeli i tij duhet të jetë i gabuar.
A keni menduar se si dy ekonomistë fitues të çmimit Nobel, ndonjëherë duke ndarë çmimin e të njëjtit vit, mund ta konsiderojnë njëri-tjetrin sharlatanë?
Kjo nuk do të ndodhte kurrë midis fizikanëve ose biologëve laureat të Nobelit. Arsyeja që ndodh midis ekonomistëve është se tregjet dhe shoqëritë nuk janë aspak si moti.
Ndryshe nga meteorologjia, nëse një analist i nderuar financiar parashikon një rënie të mprehtë në bursë, kjo rënie do të ndodhë, edhe nëse analisti ishte i dehur kur bëri parashikimin.
Kjo është arsyeja pse as suksesi empirik dhe as dështimi nuk bëjnë që një teori ekonomike të hidhet poshtë.
Ashtu si teoricienët dhe teologët e konspiracionit, ekonomistët e shkollave të ndryshme Kejnesianët, monetaristët dhe Marksistët, për shembull mund të shpjegojnë çdo vëzhgim të mundshëm brenda kufijve të paradigmës së tyre të veçantë.
Dhe, si fetë, besimi mbizotërues rezulton nga lufta për pushtet midis grupeve që fshehin interesat e tyre prapa dogmave të ndryshme.
Këtu qëndron ‘hapja’ e Trump. Për dekada përpara zgjedhjes së tij, shumë njerëz të pafuqishëm kishin dëgjuar ekspertët ekonomikë që u tregonin atyre se politikat që shkatërronin jetën e tyre mbijetuan në procesin e falsifikimit shkencor.
Ishte një gënjeshtër monstruoze që e lejoi Trumpin të armatosë dëshpërimin e tyre kundër “ndërmarrjeve” dhe gjithashtu kundër një etosi shkencor të kallajisur nga raporti i tij me ekonominë.
Trump u largua, fatmirësisht. Por pikëpamja e ekonomisë që i dha Trump mundësinë e tij në politikë mbetet ende e pranishme, ndikimi i saj do jetë edhe më i madh nën drejtimin e Presidentit, Joe Biden.
Administrata e re është e përbërë nga të njëjtët ekspertë që promovuan profecitë e rreme që përforcuan rendin e pabarabartë, shfrytëzues, irracional të ekonomisë dhe shoqërisë që lindi Trumpizmin.
Merrni në konsideratë shpikjen e tyre të nocionit mistik të papunësisë “natyrale” për të shpjeguar dështimin e teorisë së tyre se ulja e pagave reale rrit punësimin.
Ose kujtojmë se si, kur derregullimi që ata promovuan shkaktoi krizën financiare, ata fajësuan tejkalimin e shtetit në biznesin e hipotekave.
Normaliteti është përsëri në Shtëpinë e Bardhë. Biden do të përpiqet të mos gënjejë.
Por ai gjithashtu nuk do të zbulojë kurrë të vërteta thelbësore si ato që Trump i lë ndonjëherë të rrëshqasin.
E vërteta kështu do të mbetet nën vëzhgim nga ekspertët që shërbejnë në administratën e re dhe do mbahet larg nga Trumpizmi dhe nga politikat toksike.
Përkthyer dhe përshtatur nga Project Syndicate/ F.H, Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
