Debati nëse inflacioni i lartë do të dalë nga pandemia po bëhet gjithnjë e më i ngutshëm. Në Janar çmimet themelore në zonën e euros u rritën me ritmin e tyre më të shpejtë për pesë vjet. Në Amerikë, disa ekonomistë kanë frikë se stimuli i planifikuar i Presidentit Joe Biden prej $ 1,9 trn, i cili përfshin 1,400 dollarë kontrolle për shumicën e amerikanëve, mund të mbinxejë ekonominë sapo vaksinat të lejojnë që industritë e shërbimit të rihapen plotësisht. Pengesat në zhvillim kërcënojnë të rrisin çmimin e mallrave. Hapësira në anijet e kontejnerëve kushton 180% më shumë se një vit më parë dhe mungesa e gjysmëpërçuesve e shkaktuar nga bumi i këtij viti në kërkesën për pajisje teknologjike po prish prodhimin e makinave, kompjuterëve dhe telefonave inteligjentë.
Statistikat kryesore të rritjes së çmimeve do të kontribuojnë së shpejti në sensin që një agim inflacionist po shpërthen. Ato do të rriten automatikisht ndërsa kolapsi i çmimeve të mallrave në fillim të pandemisë bie nga krahasimet me një vit më parë, dhe rritja e fundit e çmimit të naftës më 8 shkurt, bruto Brent u rrit mbi 60 $ për fuçi për herë të parë në më shumë se një vit. Në Gjermani, përmbysja e një uljeje të përkohshme të TVSH-së tashmë ka ndihmuar rritjen e inflacionit nga viti në vit nga -0.7% në 1.6% brenda një muaji.
Për pjesën më të madhe të dekadës së kaluar, problemi i ekonomisë botërore, gjykuar nga synimet e bankave qendrore, ka qenë inflacion shumë i vogël, jo shumë. Si rezultat, është e lehtë të shohësh përshpejtimin e ardhshëm të çmimeve si të mirëpritur. Në fakt, vlen të shqetësohemi, për disa arsye.
Njëra është se dobëson dorën e atyre që argumentojnë për më shumë stimul fiskal në vendet që kanë nevojë për të. Ka pak mundësi që zona e euros të mbajë inflacion më të lartë, për shembull. Shkalla e saj kryesore e interesit nuk është ulur gjatë pandemisë dhe shpenzimet e deficitit të saj mbeten joadekuate duke pasur parasysh perspektivën e saj ekonomike dhe mungesën e fuqisë monetare.
Ndërsa Banka Qendrore Evropiane ngriti gabimisht normat në përgjigje të një shpërthimi të përkohshëm të inflacionit në 2011, rreziku kësaj radhe është që një përshpejtim i përkohshëm i çmimeve trimëron skifterët fiskalë që janë të vetëkënaqur për rreziqet e një ekonomie në depresion. I njëjti rrezik fshihet në Japoni, ekonomia arketipale me inflacion të ulët. Çmimet e saj filluan të bien gjatë pandemisë. Japonia me siguri do t’i shpëtojë deflacionit këtë vit, por përtej kësaj ajo duket e destinuar të mbetet në një kurth me inflacion të ulët, pasi me sa duket ka hequr dorë nga përpjekja e saj e shkurtër për të dalë nga ajo në mes të viteve 2010.
Inflacioni më i lartë gjithashtu mund të shkaktojë girations në politikën monetare në Amerikë, ku pritjet në rritje të inflacionit dhe një rritje më të shpejtë do të thotë rritje e çmimeve ka më shumë gjasa të provojnë të qëndrueshme. Tregjet financiare kanë një shans një në pesë që çmimet e konsumit të rriten me të paktën 3% në vit mesatarisht gjatë pesë viteve të ardhshme. Rezerva Federale ka premtuar të mbajë normat e interesit të ulëta dhe të vazhdojë të blejë bono sepse dëshiron që inflacioni të tejkalojë objektivin e saj prej 2%, në mënyrë që të kompensojë mungesat e sotme. Por regjimi i tij i ri “shënjestrimi mesatar i inflacionit” nuk lejon një tejkalim të qëndrueshëm ose të madh. Përfundimisht banka qendrore do të dëshirojë të rrisë normat e interesit për të ulur inflacionin.
Sa më shpejt që çmimet të rriten këtë vit, aq më shpejt mund të vijë ky shtrëngim. Richard Clarida, nënkryetari i Fed, ka thënë se banka qendrore do të kompensojë vetëm mungesat e inflacionit që kanë ndodhur gjatë vitit paraardhës, që do të thotë se pika në të cilën arritja është e plotë mund të vijë çuditërisht shpejt. Më 7 shkurt Janet Yellen, sekretarja e Thesarit tha se Amerika ka mjetet për tu marrë me inflacionin. Nëse norma më e lartë nuk është pa pasojë, dhe nëse Fed gjen veten duke derdhur ujë të ftohtë në një ekonomi mbinxehjeje, rreziqet e një recesioni tjetër do të rriten.
Normat më të larta mbajnë gjithashtu implikime të thella për tregjet. Pothuajse gjithçka në lidhje me peizazhin e sotëm financiar parashikohet nga normat që qëndrojnë të ulëta për një kohë të gjatë. Para të lira qëndrojnë pas idesë që qeveria mund të shpenzojë sado që të dojë, duke përfshirë, të themi, në faturën e planifikuar të infrastrukturës së Z. Biden dhe mbështet vlerat e tregut të aksioneve dhe kredinë e bollshme të sotme. Një ndryshim i menjëhershëm në perspektivën e normës së interesit do të ishte i dhimbshëm, pasi ishte në 2013 kur komentet e pangopura të Fed çuan në atë që u bë i njohur si “zemërimi i mprehtë”.
Në Wall Street nivelet më të larta do të ishin një tronditje. Në tregjet në zhvillim ato do të ishin të dhimbshme. Shumë kanë eksperimentuar me politikë monetare jokonvencionale dhe deficite më të mëdha buxhetore, duke ndjekur botën e pasur. Por përpjekjet e tyre supozojnë se kushtet globale financiare do të qëndrojnë të lira. Norma më të larta interesi në Amerikë për të parë inflacionin do të nënkuptojë një dollar më të fortë dhe daljet e kapitalit nga ekonomitë në zhvillim, si në 2013. Kjo do të rrezikonte financat e tyre dhe do ta bënte më të vështirë për ta që të luftonin efektet e pandemisë. Ka shumë për të pëlqyer në lidhje me idenë për t’i shpëtuar paradigmës me inflacion të ulët, me normë të ulët të dekadës së kaluar. Por inflacioni më i lartë do ta ekspozojë ekonominë botërore dhe tregjet financiare në një udhëtim me gunga.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga The Economist
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
CNBC/ Koronavirus ‘paralizon’ tregun e punës
CNBC/ Janë këputur zinxhirët e furnizimit
Koronavirusi/ Si renditet Shqipëria për kapacitetet shëndetësore
