Gjatë verës ishte e pamundur të diskutohej për BE-në pa përmendur dikush Alexander Hamilton.
Vendimi për të emetuar 750 miliardë euro (895 miliardë dollarë) në borxh kolektiv bëri që njerëz të interesuar të shkojnë drejt librave të historisë (ose muzikalit).
Diskutohej nëse kjo vërtet i përkiste një momenti Hamiltonian, si në 1790 kur babai i ri themelues Amerikan e bindi vendin e ri të merrte borxhet e shteteve të tij. Koha mund të ishte kaluar më mirë duke iu referuar një figure tjetër nga historia e hershme e republikës, John C. Calhoun.
Në shikim të parë, një nënkryetar antebellum dhe mbështetës i skllavërisë ka pak mësime për BE. Por ai ishte gjithashtu mbrojtësi kryesor i anulimit: e drejta për shtetet për të goditur ligjet federale që ata i konsideruan antikushtetuese.
Kjo luftë për epërsinë ligjore filloi me një refuzim për të zbatuar tarifat në Karolinën e Jugut në vitet 1830 dhe përfundoi tre dekada më vonë në luftë civile.
Dy shekuj më vonë, një debat i ngjashëm po vë në pikëpyetje rendin ligjor të BE.
Muajin e kaluar, gjykata kushtetuese e Gjermanisë ndaloi ratifikimin e planit të borxhit derisa gjykata ta shqyrtonte atë. Vendimi mund të jetë thjesht i ligjshëm, por disa kanë frikë se mund të jetë më shumë.
Vitin e kaluar, gjykata gjermane deklaroi se Gjykata Evropiane e Drejtësisë në Luksemburg kishte tejkaluar mandatin e saj në mënyrën se si lejoi një program lehtësues sasior nga Banka Qendrore Evropiane. Gjykata e lartë e Polonisë ka marrë parasysh që të injorojë vendimet e GJED-së.
Në Francë, zyrtarët diskutojnë mënyrat e anashkalimit të një vendimi të ECJ që goditi një ligj për ruajtjen e të dhënave, duke pretenduar se ai bie ndesh me kushtetutën e vendit.
Sado që evropianët t’i rezistojnë idesë, ata përballen me një “moment kalhunian”.
Mosmarrëveshjet për atë se kush e ka fjalën e fundit në çdo rend ligjor janë të menaxhueshme, nëse trajtohen me kujdes nga gjyqtarët.
Kryesorja është që gjykatësit të jenë në gjendje të mos pajtohen pa prishur të gjithë sistemin. Në politikën britanike, “Teoria e mirë Chap” ende mbizotëron: mund të mos ketë shumë kontrolle në sistemin britanik, por nuk ka rëndësi për sa kohë që aktorët nuk tejkalojnë vlerën e padukshme.
Në BE, kjo bëhet teori e Gjykatësit të Mirë.
Një tjetër mundësi është të ngadalësoni deri në pikën ku çdo përplasje është një përplasje e butë. Vitin e kaluar, kur gjykata gjermane akuzoi ECJ-në se po shkon shumë larg, ajo ofroi me kujdes një mënyrë të thjeshtë për zgjidhjen e mosmarrëveshjes: bankierët qendrorë duhej të shpjegonin vendimin e tyre më qartë.
Në parim, ishte një punë e madhe; në praktikë, u rregullua lehtësisht.
Një e metë e teorisë së Gjyqtarit të Mirë është se jo të gjithë gjyqtarët brenda BE janë të mirë.
Gjykata kushtetuese e Polonisë për shembull.
Federalizmi kushtetues është pak si energjia bërthamore. Ka përdorime të dobishme në kohë paqeje, por është natyrshëm e rrezikshme dhe mund të armatoset lehtësisht në kohë lufte, ”shkruajnë Laurent Pech i Universitetit Middlesex dhe R. Daniel Kelemen i Universitetit Rutgers.
Nëse Polonia zgjedh të injorojë gjykimet e gjykatës së lartë të BE-së, atëherë kjo arrin në “Polexit” de facto.
Vendi do të ishte në bllok, por i paorientuar nga rregullat e tij.
Një situatë e tillë do ta linte BE-në në një pozitë të vështirë.
Ajo nuk ka asnjë fuqi ushtarake për të zbatuar vullnetin e saj, as mjaft para të tepërta.
E vetmja gjë që ka është rendi i saj juridik. Nëse kjo preket, atëherë edhe projekti do të dëmtohet.
Që vendimet e GJED-së janë përfundimtare dhe të detyrueshme për të gjitha gjykatat kombëtare është ajo që e bën BE-në unike, shpjegon Kelemen.
Hiqeni këtë dhe be bëhet si çdo organizatë tjetër e dobët ndërkombëtare.
BE do të duhet të merret me tendencën Calhounian.
Ekzistojnë dy teori kryesore se si ta bëni këtë. Disa mendojnë se problemi do të zgjidhet vetë me kalimin e kohës.
Në këtë këndvështrim, këto janë çështje të dhëmbëve që mund të zgjidhen përmes dialogut gjyqësor dhe jo konfliktit.
Për të tjerët, vetëm rregullimi i traktateve të BE-së dhe shqiptimi i drejtpërdrejtë se kush ka fjalën e fundit, mund të rregullojë problemin.
Të dyja qasjet janë të drejta.
Ndryshimi i traktatit do të sqaronte kufijtë e ligjit të BE, duke e bërë jetën më të lehtë për gjyqtarët.
Por politika supozohet të jetë e vështirë.
Por të paktën ky problem, ndryshe nga ai i Amerikës në kohën e Calhoun, mund të zgjidhet pa luftë.
Evropa ka patur mjaftueshëm luftëra.
Përkthyer dhe përshtatur nga The Economist/ konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
20 sfidat e BE-së për vitin 2020!
“Fjala e fundit thuhet këtu”, BE kundër Gjermanisë?
“Ata u larguan të mërzitur”/ Ç’ndodhi mes Merkel e Macron?
