Qeveria e kryeministrit italian Mario Draghi po i jep dorën e fundit një programi të investimeve dhe reformës ekonomike që do të mundësohet nga rreth 200 miliardë euro në grante dhe hua të BE-së. Ky ka të ngjarë të jetë alokimi më i madh kombëtar nga fondi i rimëkëmbjes post-pandemike prej 750 miliardë eurosh të BE-së për 27 vendet anëtare të bllokut.
Nga suksesi i reformave të propozuara nga Draghi varen perspektivat jo vetëm për ringjalljen ekonomike të Italisë, por për integrimin fiskal dhe politik të Evropës.
Grantet dhe huatë e BE duhet të ndihmojnë në nxitjen e rritjes në Itali pas një tkurrjeje të produktit të brendshëm bruto vitin e kaluar prej 8.9 përqind, rënia më e keqe vjetore që nga viti 1945. Por një rritje e tillë mund të mos jetë e mjaftueshme në vetvete për të ndryshuar rënien relative afatgjatë të Italisë.
Nëse qeveria e unitetit kombëtar të Draghit do të kishte sukses në kapërcimin e dobësive të thella strukturore të Italisë me ndihmën e fondeve të BE, përfitimet për Evropën mund të ishin të mëdha.
Në vetë Italinë, euroskepticizmit do t’i jepej një goditje. Diku tjetër, kritikët e transferimeve fiskale evropiane do ta kishin më të vështirë të pretendonin se paratë e BE-së të derdhura në Itali janë një humbje. Mbështetësit e integrimit do të ishin në baza më të forta në argumentimin se ka mbërritur koha për përfundimin e bashkimit ekonomik dhe monetar të BE, e ndërtuar më shumë se 20 vjet pas nisjes së euros.
Detyrat me të cilat përballen Draghi janë të frikshme. Një vëmendje e madhe përqendrohet në borxhin publik të Italisë, i cili qëndroi në 155.6 përqind të PBB-së në fund të vitit të kaluar.
Në fakt, Italia administron me aftësi borxhin e saj dhe ka përfituar plotësisht në vitet e fundit me norma jashtëzakonisht të ulta huamarrjeje në tregjet financiare. Akoma, borxhi mbetet një kërcënim i fshehtë për unionin valutor të Evropës, siç demonstrohet nga kriza e 2011 e bonove sovrane italiane.
Një çështje më serioze është produktiviteti i ndenjur. Ndërsa ministri i financave Daniele Franco i tha parlamentit muajin e kaluar, produktiviteti u rrit midis 1995 dhe 2019 me pak më shumë se një të katërtën e mesatares së zonës euro.
PBB për frymë ra në 10 përqind nën mesataren e zonës euro nga 9 përqind më lart. Megjithatë, në atë çerek shekulli, disa qeveri italiane bënë përpjekje për reforma që ishin më intensive sesa ato të shumë vendeve të tjera të BE-së. Me përjashtim të dekadës së kaluar, mungesa e investimeve nuk ishte problemi. Përkundrazi, arsyeja pse këto përpjekje arritën pak vlen për dobësinë e shtetit të së drejtës dhe të përgjegjësisë politike në Itali.
Kjo e veçon vendin nga kolegët e saj në zonën e euros dhe është sfida më e madhe e Draghi-t. Shembulli më i qartë është evazioni fiskal, i cili është një fenomen masiv në Itali. Hendeku mes të ardhurave teorike dhe aktuale të TVSH-së, për shembull, është në mes të 6 dhe 8.6 për qind në Spanjë, Francë dhe Gjermani. Në Itali është 24.5 përqind. Evazioni masiv i taksave dëmton shërbimet publike, prish besimin tek shteti dhe zvogëlon përgjegjësinë politike.
Shumica dërrmuese e firmave dhe qytetarëve italianë do të preferonin një vend ku përputhja e taksave është normë.
Por sapo vendosen nivele të ulëta të pajtueshmërisë, evazioni fiskal bëhet një strategji racionale. Në atë kontekst, pagesa e të gjitha taksave do të thotë subvencionim i delikuentëve dhe marrja e më pak shërbimeve publike sesa do të justifikonte fatura e taksave.
Njerëzit përgjigjen duke u shmangur taksave vetë. Ata e dinë që përputhja e taksave është e preferueshme, por nuk janë të gatshme të bëjnë hapin e parë.
Logjika e kësaj llogaritje kosto-përfitim gjithashtu shpjegon përhapjen e korrupsionit dhe krimit të organizuar në Itali, si dhe besueshmërinë relativisht të ulët të llogarive të kompanisë . Secila prej këtyre fenomeneve kontribuon nga ana tjetër në zvogëlimin e produktivitetit, kryesisht përmes efekteve të tyre në madhësinë dhe kapitalizimin e kompanive.
Politika në Itali mund të luajë një rol pozitiv duke dërguar sinjale tek qytetarët se ndryshimi i mirëfilltë po vjen dhe shoqëria në tërësi do të fitojë. Kjo kërkon programe politike të bazuara në analiza të besueshme të rënies së Italisë dhe vizioneve tërheqëse të së mirës së përbashkët.
Para se qeveria e Draghi të merrte detyrën në shkurt, asnjë program i tillë nuk ekzistonte, pjesërisht sepse partitë politike të Italisë janë të dobëta dhe shpesh ndikohen nga segmente të elitës që përfitojnë nga status quo-ja.
Këto janë probleme që grantet e BE-së dhe huatë për Italinë nuk mund të zgjidhin në vetvete. As mbikëqyrja e planifikuar e BE për mënyrën se si Italia përdor fondet nuk do të jetë e mjaftueshme për ta vendosur Italinë me vendosmëri në rrugën e duhur. Thelbi i pyetjes, si aq shpesh në Itali, do të jetë zbatimi i planeve të investimeve dhe reformave që duken mirë në letër, por duhet të vihen në praktikë.
Draghi, ministrat e tij, udhëheqësit e biznesit dhe qytetarët duhet të tregojnë se ata do të përdorin me efikasitet paratë e BE-së. Mirëqenia e popullit Italian dhe e ardhmja e BE varet nga ajo.
Përkthyer dhe përshtatur nga Financial Times/ F.H Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
