Burri i shtetit amerikan John Adams, i cili shërbeu si president nga 1797 deri në 1801, tha, “Ka dy mënyra për të pushtuar dhe skllavëruar një vend: Njëra është me shpatë; tjetra është me borxh. ” Kina, është duke zgjedhur rrugën e dytë, ka përqafuar praktikat e epokës koloniale dhe me shpejtësi është shfaqur si kreditori më i madh zyrtar në botë.
Me huatë e saj ndërkombëtare që tejkalon më shumë se 5 përqind të PBB-së globale, Kina tani ka eklipsuar huadhënësit tradicionalë, përfshirë Bankën Botërore, Fondin Monetar Ndërkombëtar dhe të gjitha vendet kreditorë të Organizatës për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim (OECD) së bashku.
Duke dhënë hua të mëdha me vargje të bashkangjitura në shtete të rrezikuara financiarisht, ajo jo vetëm që ka rritur fuqinë e saj mbi to por gjithashtu ka zënë në grackë disa në kurthet e borxheve që shkatërrojnë sovranitetin.
I fundit që bie pre e diplomacisë së kurtheve të Kinës është Laosi i vogël, i cili kohët e fundit nënshkroi një marrëveshje koncesioni 25-vjeçare që lejon një kompani me shumicë kineze të kontrollojë rrjetin e saj kombëtar të energjisë, duke përfshirë eksportet e energjisë elektrike në vendet fqinje.
Kjo tregon se, edhe kur pandemia e origjinës nga Kina COVID-19 shkakton një dëm të rëndë në të gjithë botën, Pekini vazhdon të armatosë borxhin si pjesë e strategjisë së tij për të zgjeruar praninë e tij ekonomike, politike dhe ushtarake jashtë vendit.
Në vend që të vlerësojë së pari aftësinë e kreditimit të një vendi huamarrës, duke përfshirë nëse kreditë e reja mund ta cojnë atë në një krizë të rëndë borxhi, Kina është e lumtur të japë hua. Sa më e rëndë të jetë barra e borxhit për huamarrësin, aq më e madhe bëhet leva e ndikimit të vetë Kinës.
Një studim i ri ndërkombëtar ka hedhur dritë mbi praktikat e huazimit muskulor dhe shfrytëzues të Kinës duke ekzaminuar 100 nga kontratat e saj të huasë me 24 vende, shumë prej të cilave marrin pjesë në Iniciativën e Rripave dhe Rrugëve (BRI), një projekt perandorak që kërkon të bëjë reale mitin e Mbretëris së Mesme.
Studimi zbuloi se këto marrëveshje e armatosin Kinën me një fuqi të konsiderueshme duke përfshirë provizione që tejkalojnë kontratat standarde ndërkombëtare të huazimit.
Në fakt, e tillë është natyra anësore e kontratave të diktuara nga kinezët, të cilat, ndërsa kufizojnë opsionet e kombeve huamarrëse, ato u japin bankave shtetërore të Kinës diskrecion të papërkulur mbi çdo huamarrës, përfshirë fuqinë për të dhënë hua ose madje edhe të kërkojnë shlyerje të plotë përpara orarit, sipas studimit.
“Kushte të tilla u japin huadhënësve një hapje të ndikimit të politikës së projektit mbi huamarrësin sovran dhe në mënyrë efektive kufizojnë hapësirën e politikës së huamarrësit për të anuluar një hua kineze ose për të nxjerrë rregullore të reja mjedisore. Disa nga kontratat e borxhit në shembullin tonë mund të paraqesin një sfidë për bashkëpunimin shumëpalësh në krizat e borxhit ose financiare, pasi që shumë prej kushteve të tyre bien drejtpërdrejt në kundërshtim me angazhimet e fundit multilaterale, praktikat e vendosura prej kohësh dhe politikat institucionale, “vuri në dukje studimi.
Kina përdor hua të sponsorizuara nga shteti për të avancuar në mënyrë agresive interesat e saj tregtare dhe gjeopolitike, me studimin që raporton lidhje të përhapura midis kontratave financiare, tregtare dhe ndërtimit kineze me vendet në zhvillim. Shumë hua kineze, në fakt, nuk janë zbuluar publikisht, duke ngjallur kështu një problem “borxhi të fshehur”.
Çdo kontratë që nga viti 2014 ka përfshirë një klauzolë gjithëpërfshirëse të konfidencialitetit që detyron vendin huamarrës të mbajë konfidenciale kushtet e tij ose edhe ekzistencën e huasë. Një gjë e tillë e zbatuar nga Kina, siç thekson studimi, shkel parimin që borxhi publik duhet të jetë publik dhe jo i fshehur nga taksapaguesit në mënyrë që qeveritë të mbahen përgjegjëse.
Detyrimi i palës tjetër për të mbajtur nën kontroll provizionet kontraktuale është gjithashtu i domosdoshëm nga fakti që marrëveshjet e huasë të Kinës e pajisin atë me “gjerësi të gjerë për të anuluar hua ose për të përshpejtuar ripagimin nëse nuk pajtohet me politikat e një huamarrësi”, qoftë e brendshme apo e jashtme.
Jo më pak e rëndësishme është një klauzolë tjetër unike: Kontratat, zbuloi studimi, e detyrojnë huamarrësin të përjashtojë borxhin kinez nga çdo proces ristrukturimi shumëpalësh, siç është Klubi i Parisit i kreditorëve zyrtarë dypalësh, dhe nga çdo “trajtim i krahasueshëm i borxhit”. Kjo synon të sigurojë që vendi huamarrës të mbetet i varur nga Pekini, duke përfshirë çdo lehtësim të borxhit në rast të shqetësimit financiar, si në pandeminë aktuale.
Studimi konfirmon se pak nga ato që ofron Kina janë ndihma ose hua me interes të ulët. Përkundrazi, financimi i infrastrukturës së tij vjen kryesisht në formën e kredive me normë tregu si ato nga tregjet private të kapitalit. Sa më e tmerrshme të jetë situata financiare e huamarrësit, aq më e lartë është niveli i interesit që Kina ka të ngjarë të kërkojë për huazimin e parave.
Në kontrast të plotë, normat e interesit për huatë e infrastrukturës së Japonisë për vendet në zhvillim, për shembull, kryesisht shkojnë nën gjysmë përqindje.
Më keq akoma, shumë nga marrëveshjet e huasë të Kinës përfshijnë marrëveshje kolaterali, të tilla si llogaritë e të ardhurave të kontrolluara nga huadhënësi.
Diplomacia e kurthit të borxheve të Kinës nuk e ka kursyer Pakistanin, i cili renditet si aleati i saj i vetëm strategjik pas venitjes së marrëdhënies speciale të Pekinit me Korenë e Veriut, dikur vasale e saj. I mbytur me borxhe të mëdha kineze, Pakistani i ka dhënë Kinës të drejta ekskluzive, së bashku me një festë taksash, për të drejtuar Portin Guadar për katër dekadat e ardhshme. Kina do të fusë në xhep 91 përqind të të ardhurave të portit. Ajo gjithashtu planifikon të ndërtojë pranë portit një postë të stilit Xhibuti për flotën e saj.
Në kombet ishuj të vegjël, Kina ka shndërruar hua të mëdha në blerjen e ishujve të tërë përmes të drejtave ekskluzive të zhvillimit. Kina mori dy ishuj në arkipelagun e Oqeanit Indian të Maldiveve dhe një ishull në vendin e Paqësorit Jugor, Ishujt Solomon. Bashkimi Evropian, ndërkohë, ka refuzuar të shpëtojë republikën e vogël të Ballkanit të Malit të Zi për hipotekimin e vet në Kinë.
BRI, nisma e nënshkrimit të Presidentit Kinez Xi Jinping, është rrënuar nga akuzat për korrupsion dhe keqpërdorim, dhe shumë prej projekteve të saj të përfunduara kanë provuar se nuk janë të qëndrueshme financiarisht. Por, siç tha një raport i paklasifikuar i inteligjencës amerikane i lëshuar më 13 Prill, regjimi i Xi do të vazhdojë të promovojë BRI, ndërsa e rregullon atë në përgjigje të kritikave rajonale dhe ndërkombëtare.
Mbi të gjitha, BRI është thelbësore për diplomacinë e saj të bllokimit të borxheve. Kina shpesh fillon si një partner ekonomik i një vendi të vogël, të dobët financiarisht dhe më pas zgjeron gradualisht gjurmët e saj në atë shtet për t’u bërë zoti i saj në ekonominë vendase.
Përkthyer dhe përshtatur nga Foreign Affairs/ F.H, Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
