Në fjalën e tij të fundit në adresën e Kongresit të SHBA, Joe Biden paralajmëroi se Kina është armike serioze duke u përpjekur për t’u bërë fuqia më e rëndësishme në botë. Por Biden deklaroi gjithashtu se autokratët nuk do të fitojnë të ardhmen; Amerika do jetë ajo që do fitojë.
Nëse keqpërdoret, konkurenca e fuqisë së madhe SHBA-Kinë mund të jetë e rrezikshme. Por nëse Shtetet e Bashkuara e luajnë mire lojën, rivaliteti me Kinën mund të jetë i shëndetshëm.
Suksesi i politikës së Biden për Kinën varet pjesërisht nga Kina, por edhe nga mënyra se si SHBA ndryshon. Ruajtja e drejtimit teknologjik të Amerikës do të jetë thelbësore dhe do të kërkojë investime në kapital njerëzor, si dhe në kërkime dhe zhvillime. Biden i ka propozuar të dy.
Në të njëjtën kohë, SH.B.A. duhet të përballet me kërcënime të reja transnacionale të tilla si ndryshimi i klimës dhe një pandemi që ka vrarë më shumë amerikanë sesa të gjitha luftërat e vendit, së bashku, që nga viti 1945. Trajtimi i këtyre sfidave do të kërkojë bashkëpunim me Kinën dhe të tjerët.
Biden përballet kështu me një axhendë shqetësuese dhe po e trajton konkurrencën me Kinën si një “moment Sputnik”.
Megjithëse ai iu referua në fjalimin e tij Presidentit Franklin D. Roosevelt dhe Depresionit të Madh dhe shmangu retorikën mashtruese të luftës së ftohtë, një krahasim i duhur është me vitet 1950, kur Presidenti Duight Eisenhouer përdor tronditjen e lëshimit të satelitit të Bashkimit Sovjetik për të galvanizuar investimet e SHBA në arsim, infrastrukturë dhe teknologji të reja. A mundet Amerika të bëjë të njëjtën gjë tani?
Kina po rritet në forcë, por gjithashtu ka dobësi të konsiderueshme, ndërsa SH.B.A. ka përparësi të rëndësishme afatgjata të energjisë. Filloni me gjeografinë. Ndërsa SHBA është e rrethuar nga oqeane dhe fqinjët miqësorë, Kina ka mosmarrëveshje territoriale me Indinë, Japoninë dhe Vietnamin.
Po kështu avantazhi i SHBA. Amerika tani është një eksportuese neto e energjisë, ndërsa Kina varet nga importet e naftës të transportuara përtej Oqeanit Indian, ku SH.B.A. mban një prani të konsiderueshme detare.
Për më tepër, SH.B.A. zotëron fuqi financiare si rezultat i institucioneve të saj globale dhe hegjemonisë ndërkombëtare të dollarit. Ndërsa Kina aspiron për një rol më të madh financiar global, një valutë rezervë e besueshme varet nga konvertueshmëria e monedhës, tregjet e thella të kapitalit, qeveria e ndershme dhe sundimi i ligjit, të gjitha këto i mungojnë Kinës. SH.B.A. ka përparësi demografike gjithashtu: fuqia e saj punëtore po rritet, ndërsa Kina ka filluar të bjerë.
Amerika ka qenë gjithashtu në ballë të teknologjive kryesore dhe universitetet kërkimore amerikane dominojnë renditjet globale të arsimit të lartë. Në të njëjtën kohë, Kina po investon shumë në kërkimin dhe zhvillimin, tani konkurron mirë në disa fusha dhe synon të jetë lider global në inteligjencën artificiale deri në vitin 2030. Duke pasur parasysh rëndësinë e të mësuarit makinerik si një teknologji me qëllim të përgjithshëm, përparimi i Kinës në AI është veçanërisht domethënëse.
Për më tepër, përparimi teknologjik kinez nuk bazohet më vetëm në imitim. Ndërsa administrata Trump ndëshkoi në mënyrë korrekte vjedhjen e Kinës dhe transferimin me forcë të pronës intelektuale dhe praktikat e padrejta tregtare, një përgjigje e suksesshme e SHBA ndaj sfidës teknologjike të Kinës do të varet më shumë nga përmirësimet në vend sesa nga sanksionet e jashtme.
Ndërsa Kina, India dhe ekonomitë e tjera në zhvillim vazhdojnë të rriten, pjesa e Amerikës në ekonominë botërore do të mbetet nën nivelin e saj prej rreth 30% në fillim të këtij shekulli. Përveç kësaj, ngritja e fuqive të tjera do ta bëjë më të vështirë organizimin e veprimeve kolektive për promovimin e të mirave globale publike. Sidoqoftë, asnjë vend, përfshirë Kinën, nuk do të zhvendosë SHBA në lidhje me burimet e përgjithshme të energjisë në dekadat e ardhshme.
Rritja e shpejtë ekonomike aziatike ka inkurajuar një zhvendosje horizontale të fuqisë në rajon, por Azia ka ekuilibrin e saj të brendshëm të fuqisë. Fuqia e Kinës balancohet nga Japonia, India dhe Australia, ndër të tjera, me SH.B.A.-të që luajnë një rol vendimtar. Nëse Amerika mban aleancat e saj, Kina do të ketë perspektiva të pakta për ta përzënë atë nga Paqa Perëndimore, aq më pak duke dominuar botën.
Por konkurrimi me Kinën është vetëm gjysma e problemit me të cilin përballet Biden. Siç argumenton eksperti amerikan i teknologjisë Richard Danzig, “Teknologjitë e shekullit të njëzet e një janë globale jo vetëm në shpërndarjen e tyre, por edhe në pasojat e tyre.
Patogjenët, sistemet e AI, viruset kompjuterike dhe rrezatimi që të tjerët mund të lëshojnë aksidentalisht mund të bëhen po aq problemi ynë sa i tyre”. Për atë arsye, Danzig argumenton, “Sistemet e rëna dakord të raportimit, kontrollet e përbashkëta, planet e zakonshme të paparashikuara, normat dhe traktatet duhet të ndiqen si mjete për të moderuar rreziqet tona të shumta reciproke”.
Në disa zona, udhëheqja e njëanshme amerikane mund të japë një pjesë të madhe të përgjigjes për problemin e sigurimit të të mirave publike. Për shembull, marina amerikane është jetike për të policuar ligjin e detit dhe për të mbrojtur lirinë e lundrimit në detin e Kinës Jugore. Por kur bëhet fjalë për çështje të reja transnacionale si ndryshimi i klimës dhe pandemitë, suksesi do të kërkojë bashkëpunimin e të tjerëve.
Ndërsa lidershipi amerikan do të jetë i rëndësishëm, SH.B.A. nuk mund t’i zgjidhë këto probleme duke vepruar vetëm, sepse gazrat serë dhe viruset nuk i respektojnë kufijtë ose nuk i përgjigjen forcës ushtarake.
Në fushën e ndërvarësisë ekologjike, fuqia bëhet një lojë me shuma pozitive. Kështu që Amerika nuk mund të mendojë thjesht në terma të fuqisë së saj mbi të tjerët, por gjithashtu duhet të marrë parasysh fuqinë e saj me të tjerët. Për shumë çështje transnacionale, fuqizimi i të tjerëve mund të ndihmojë Amerikën për të arritur qëllimet e saj; SHBA përfiton nëse Kina përmirëson efikasitetin e saj të energjisë dhe lëshon më pak dioksid karboni.
Kështu që Amerika duhet të bashkëpunojë me Kinën, ndërsa gjithashtu të konkurrojë me të.
Disa shqetësohen se Kina do të lidhë bashkëpunimin në trajtimin e ndryshimit të klimës me koncesionet e SHBA në zonat tradicionale të konkurrencës, por kjo injoron se sa Kina duhet të humbasë nëse akullnajat Himalaje shkrihen ose Shangai përmbytet. Ishte e dukshme që Presidenti kinez Xi Jinping mori pjesë në konferencën e fundit globale të klimës së Biden, pavarësisht tensioneve dypalëshe mbi kritikat e të drejtave të njeriut të SHBA ndaj Kinës.
Një pyetje kryesore kur vlerësohet suksesi i politikës së Biden për Kinën do të jetë nëse të dy fuqitë mund të bashkëpunojnë në prodhimin e të mirave globale publike, ndërsa konkurrojnë fuqishëm në fusha të tjera. Marrëdhënia SHBA-Kinë është një “rivalitet bashkëpunues”, në të cilin kushtet e konkurrencës do të kërkojnë vëmendje të barabartë për të dy anët. Kjo nuk do të jetë e lehtë.
Përkthyer dhe përshtatur nga Project Syndicate/ F.H, Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
