Vendimi nga Alexander Lukashenko, presidenti i Bjellorusisë, për të detyruar një fluturim pasagjerësh nga Greqia në Lituani për të zbarkuar në Minsk, kryeqytetin e vendit të tij, në mënyrë që të arrestonte një gazetar në bord ishte tronditës.
Por mbase jo aq sa do të ishte po të ishte urdhëruar ndonjë sundimtar tjetër evropian.
Padurimi i Lukashenko për të përdorur shtypjen kundër popullit të tij dhe mosgatishmëria e tij për të hequr dorë nga pushteti i kanë dhënë atij tashmë një reputacion si diktatori i fundit i Evropës.
Vitin e kaluar ai vodhi zgjedhjet dhe shtypi protestat e mëdha që pasuan. Si e ka qeverisur Bjellorusinë për 26 vitet e fundit?
Lukashenko u zgjodh si president i Bjellorusisë në 1994, tre vjet pasi vendi shpalli pavarësinë gjatë shpërbërjes së Bashkimit Sovjetik.
Ndryshe nga udhëheqësit e shteteve të tjera ish-Sovjetike, ai ruajti reliket e komunizmit.
Përvjetori i Revolucionit të Tetorit të vitit 1917 është ende një festë kombëtare dhe fabrikat shtetërore mbeten nën kontrollin e tij.
Përparimi i demokracisë dhe i tregjeve të lira ka qenë i ngadaltë.
Presidenti ka qëndruar pranë Rusisë: Fqinji i fuqishëm i Bjellorusisë e furnizon atë me gaz të lirë dhe naftë të papërpunuar të subvencionuar.
Në 1999 të dy vendet formuan një “shtet bashkimi” për të rritur integrimin e tyre ekonomik. Megjithëse Lukashenko ka qenë i kujdesshëm për dhënien e pavarësisë, mbështetja e Rusisë ka ndihmuar në ruajtjen e një standardi të denjë të jetesës në vendin e tij – më mirë sesa në shumë ish-shtetet e tjera Sovjetike.
E gjitha ndryshoi në gusht të vitit 2020, kur Lukashenko deklaroi fitoren në zgjedhjet presidenciale për të siguruar mandatin e tij të gjashtë në detyrë.
Votimi besohet gjerësisht se është manipuluar.
Disa kandidatë të opozitës u ndaluan të kandidojnë, duke përfshirë Sergei Tikhanovsky, një ish biznesmen dhe vlogger, i cili mbetet në burg. Gruaja e tij, Svetlana Tikhanovskaya, qëndroi në vendin e tij: ajo ishte ndoshta fituesja legjitime. Por Lukashenko pretendoi se ai fitoi 80% të votave. Kur qindra mijëra njerëz dolën në rrugë për të protestuar, policia u përgjigj me dhunë.
Deri në dhjetor 30,000 njerëz ishin arrestuar dhe më shumë se 4,000 pretenduan se ishin torturuar, sipas Nash Dom, një OJQ Bjelloruse. Demonstruesit u poshtëruan në televizionin shtetëror dhe në disa raste u detyruan të tërhiqnin pretendimet e tyre në lidhje me zgjedhjet ose brutalitetin pasues shtetëror.
Tikhanovskaya shkoi në mërgim në Lituani. Të paktën katër njerëz kanë vdekur. Protestat vazhdojnë, megjithëse numri i njerëzve që marrin pjesë është zvogëluar.
Në muajt e fundit presidenti ka vënë në shënjestër gazetarët Bjellorusë: javën e kaluar 11 punonjës të Tut.by, një faqe e pavarur e lajmeve, u arrestuan.
Përgjigja e udhëheqësve evropianë ndaj despotizmit të Lukashenko ka qenë deri tani e paqartë.
Disa prej tyre, përfshirë Angela Merkel, kancelarja gjermane dhe Emmanuel Macron, presidenti i Francës, u takuan me Tikhanovskaya. BE ka vendosur sanksione – ngrirje të pasurive dhe ndalime të udhëtimit – ndaj 88 Bjellorusëve, përfshirë Lukashenko.
Amerika ka listën e saj të sanksioneve, megjithëse jo aq të gjatë.
Do të ketë më shumë pasoja pas rrëmbimit të një avioni pasagjerësh. Në 24 maj BE ndaloi avionët Bjellorusë nga qielli i saj dhe u tha fluturimeve Evropiane të mos hynin në hapësirën ajrore Bjelloruse. Ka premtuar sanksione të reja ekonomike gjithashtu.
Por Sergei Lavrov, ministri i jashtëm i Rusisë, ka mbështetur Lukashenko.
Me mbështetjen ruse për Bjellorusinë të paprekur, sanksionet shtesë mund të bëjnë pak për të lehtësuar kontrollin e Lukashenko në pushtet.
Përkthyer dhe përshtatur nga The Economist/ konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Diktatura e fundit në Evropë” nuk mund të lihet më në hije!
A është kjo rënia e “diktatorit të fundit të Evropës”?
