Arben Çokaj

Ballkani i hapur sjellë zhvillim më shumë për popujt e shtypur të ish-Jugosllavisë

14.08.2021 - 11:38

Arben Çokaj, 14 gusht 2021

Tema e ”minischengenit” apo ”Ballkanit të hapur” është shoqëruar me një valë diskutimesh ’pro et contra’ në media e në rrjetet sociale. Shoqëria shqiptare është ndarë në dy pjesë, në atë që e do Ballkanin e hapur pa kufinj, që përbëhet kryesisht nga shqiptarët e Shqipërisë, të djegur nga iziolimi i Enverit, që kanë kuptueshmëri më shumë për liberalizmin dhe që nuk e kanë frikë Serbinë, dhe nga shqiptarët e ish-Jugosllavisë, që në vend të duartrokasin hapjen e kufinjve, nga frika e serbit dhe mashtrimi për ”Jugosllavinë e re”, po e kundërshtojnë këtë iniciativë, duke kujtuar se po bëhet një makroshtet e jo një marrëveshje ekonomike për liberalizimin e 4 lirive themelore të tregut.

Këtë shkrim do e bazoj mbi parimet e liberalizmit dhe si kanë ndikuar ato në rritjen e mirëqenies në vendet, ku është aplikuar në praktikë, në fitimin e lirisë prej tyre, çfarë thonë ideatorët e kësaj teorie dhe cili është profiti që njerëzit marrin në praktikë dhe në fund, cili do të jetë përfitimi i Ballkanit e konkretisht i shqiptarëve nga ky proces. Se kjo e fundit na intereson më shumë.

Po bëhet fjalë gjithmonë për një proces, që zbatohet sipas rregullave dhe ligjeve të BE-së, ngjashëm me Schengenin, se përndryshe, përse po lodhemi kot? Pra, nëse ky proces aplikohet e zbatohet ashtu si duhet, në një shtrirje kohore të caktuar, duke liberalizuar 4 liritë themelore të lëvizjes së njerëzve, mallrave, shërbimeve dhe kapitalit në vendet e Ballkanit, rezultatet do të jenë pozitive, sidomos për popujt e shtypur të ish-Jugosllavisë e konkretisht për shqiptarët në Serbi, Maqedoni, Mal të Zi e Kosovë. Dhe më gjerë. Prandaj nuk kemi arsye, pse të kemi frikë nga kjo!

Nobelisti amerikan në ekonomi, Milton Friedman me librin e tij ”Kapitalizmi dhe liria” sqaron se ”Liberalizmi ekonomik sjellë liberalizim politik”, pasi jep alternativa të reja, nuk të pëlqen një vend, shkon diku tjetër, zhdukë etatizmin, monopolet, çon në rritjen e mirëqenies dhe krijon barazi. Friedman e kundërshton thënien e Kennedy-t: ”Mos pyesni çfarë mund të bëjë vendi juaj për ju – pyesni ç’mund të bëni ju për vendin tuaj.” Ky është rasti – sipas tij – kur shteti sillet si padron dhe qytetari si vartës. Për njeriun e lirë, atdheu është bashkimi i individëve që e përbëjnë atë, jo diçka përtej tyre e mbi ta. Njeriu i lirë e konsideron qeverinë si mjet, vegël, e jo si ofrues favoresh e dhuratash, e as si padron e perëndi, që duhet adhuruar e shërbyer verbërisht. Njeriu i lirë pyet çfarë mund të bëjmë ne bashkarisht përmes qeverisë.

Ndërsa sociologu dhe teoricieni politik anglez Leonard Hobhouse, me librin e tij “Liberalizmi” sqaron se ”Liria e tregëtisë nënkupton paqe”. Duke parë këtë zhvillim, edhe vendet e tjera, kolonitë filluan ta kopjojnë këtë model. Si u bënë kolonitë e Anglisë shtete të zhvilluara, si Kanadaja, Australia apo Zelanda e Re, etj.? Duke përdorur liberalizmin Laissez-faire. Parimi mbi të cilin bazohet liberalizmi, është Laissez-faire – një filozofi ekonomike e kapitalizmit të tregut të lirë, që kundërshton ndërhyrjen e qeverisë në ekonomi. Teoria e laissez-faire u zhvillua nga fiziokratët francezë gjatë shekullit të 18-të dhe beson se suksesi ekonomik ka më shumë të ngjarë sa më pak të përfshihet në biznes qeveria. Bëhet fjalë për liberalizmin konstruktiv, jo anarkinë.

Filozofi, biologu, antropologjisti dhe sociologu anglez Herbert Spencer, i cili hodhi hipotezat mbi darvinizmin social, nga ana e tij, i referohet një hieroglifi, ku një asirian mban të lidhur për qafe një skllav, dhe thotë: ”Për aq kohë sa e mban atë skllav të lidhur me litar, ti je skllav i skllavit”. Sepse litari, me të cilin ti mban skllevërit e tu, të skllavëron edhe ty. Prandaj lëre njeriun e lirë. Nga ana psikologjike, kjo gjendje mund të shpjegojet nga psikoanalisti Erich Fromm, si ”simbiozë incestuale”. Kemi kështu lidhjen afektuale të padronit me skllavin, të prindërve me fëmijën, etj. Ku secila palë krijon një varësi vicioze, malinje me njëri-tjetrin, e nuk mund të shkëputen lehtë.

Në rastin e Kosovës me Serbinë, serbët ishin padronët, perënditë, ’raca hyjnore’, kurse shqiptarët ”šiptari” skllevërit e tyre, të cilët i rrihnin, keqtrajtonin, përdhunonin e vrisnin. Anglia zuri mend nga idetë liberale të kohës, dhe e hoqi barrën e saj, i la kolonitë e saj të lira, e ato u zhvilluan, pasi asaj nuk i paguhej të mbante më ushtarë, me forcë e me dhunë e kërbaç të ruante sundimin. Serbia është më e vonuar në këtër proces, sepse janë lluda, dhe nuk e njeh ende Kosovën si shtet i lirë. Serbi, lëre Kosovën e lirë, se çliron edhe vetveten!

Absurdi në këtë rast është, se janë skllevërit ata, që nuk po e duan lirinë e tyre, dhe nuk ndodh më ndryshe në këtë proces, se ajo që ka ndodhur në Amerikë me Luftën Civile, ku ishin pikërisht skllevërit, të paaftë në fillim, për ta kuptuar lirinë, që po u jepej dhe kundërshtonin. Kishin frikë se mbesin pa bukë, se nuk të do kishim një padron që do t’i mbante. Kështu kanë frikë edhe kosovarët e Albinit, se po u liberalizua tregu, ikën monopoli me Sebinë dhe kush po i mban me bukë atëherë? Ata nuk e kuptojnë se liberalizimi i tregut sjellë më shumë mundësi biznesi, ose bëjnë sikur!

Kosovarët me idenë se po bllokojnë Serbinë, janë duke bllokuar veten! Si Serbia dikur, me idenë se po vret kosovarët, e humbi Kosovën!

Atëherë si dilet nga ky rreth vicioz, nga kjo gjendje incestuale e perversionit ballkanik? Duke përdorur pikërisht këto teknika të liberalizimit të tregut, që sjellin liberalizim politik, ku pronën nuk ia merr tjetrit me dhunë si deri tani, nuk vret e nuk pret, por bën shkëmbime tregëtare, biznes, që sjellë paqe e zhvillim për të gjithë, siç e kanë bërë edhe vendet e tjera para nesh!

Metafizika e Hegelit e ka parë shtetin si qëllim, kurse liberalizmi ka si qëllim mirëqenien dhe shtetin e përdorë si mjet për të arritur qëllimin. Kjo është demokracia, hapja e kufinjve, mospritja në radhë të gjata në kufi, kalimi i lirë i njerëzve, mallrave, shërbimeve dhe kapitalit. Kjo sjellë paqe e zhvillim edhe për rajonin tonë, gjithmonë nëse zbatohet ashtu siç duhet.

”Kur shteti paraqitet si padron, si perëndi, apo indiferent përballë individit, ndaj njeriut të lirë, ai është një zot i rremë” – thotë Hobhouse. Ai i ngjan shtetit të Albinit e të prezidentes Osmane. Prandaj liderët kosovarë, duke mos patur dije në këtë fushë, po tregohen lluda si serbët, po krijojnë kundërshti të panevojshme, dhe injoranca sjellë gjithmonë probleme, moskuptueshmëri e konflikte.

Duke parë diskutimet e këtyre ditëve, vërej se intelektualët e gazetarët shqiptatë në shumicë, si në Shqipëri e Kosovë, nuk kanë njohuri as teorike e as praktike për këtë proces. Kjo ngjan me kohën e para 100 vjetëve, kur ne i mbanin Konicën e Fishtën etj. si eruditë, por edhe ata nuk kishin njohuri për zhvillimin e mendimit bashkëkohor. Ishin prapa tjerëve. Nuk është e lehtë të hyjë filli i mendimit perëndimor në kokat tona këtu në Ballkan. Duhet në fillim të ndriçohet mendja, pastaj veprimi.

Prandaj kemi qenë e jemi të vonuar dhe i presim me kaq zhurmë e diskutime banale, fantazi e sharje vulgare, këto zhvillime të rerja, që bota i ka aplikuar me kohë.

MOTI

KLINIKA
ONLINE

KONTAKTET
TONA

KONICA
SHOP