Madhësia e dështimit të Shteteve të Bashkuara në Afganistan është befasuese.
Nuk është një dështim i demokratëve apo republikanëve, por një dështim i qëndrueshëm i kulturës politike amerikane, i reflektuar në mungesën e interesit të politikëbërësve amerikanë për të kuptuar shoqëritë e ndryshme. Dhe gjithçka është shumë tipike.
Pothuajse çdo ndërhyrje ushtarake moderne amerikane në botën në zhvillim është shkatërruar.
Është e vështirë të mendosh një përjashtim që nga Lufta e Koresë. Në vitet 1960 dhe gjysma e parë e viteve 1970, SHBA luftoi në Indokinë – Vietnam, Laos dhe Kamboxhian – përfundimisht u tërhoq në humbje pas një dekade masakër groteske.
Presidenti Lyndon B. Johnson, një demokrat dhe pasardhësi i tij, republikani Richard Nixon, ndajnë fajin.
Afërsisht në të njëjtat vite, SHBA vendosën diktatorë në të gjithë Amerikën Latine dhe pjesë të Afrikës, me pasoja katastrofike që zgjatën dekada.
Mendoni për diktaturën Mobutu në Republikën Demokratike të Kongos pas vrasjes së Patrice Lumumba të mbështetur nga CIA në fillim të vitit 1961, ose juntës ushtarake vrasëse të gjeneral Augusto Pinochet në Kili pas përmbysjes së Salvador Allende të mbështetur nga SHBA në 1973.
Në vitet 1980, Shtetet e Bashkuara nën Ronald Reagan shkatërruan Amerikën Qendrore në luftërat për të parandaluar ose rrëzuar qeveritë e majta.
Rajoni ende nuk është shëruar.
Që nga viti 1979, Lindja e Mesme dhe Azia Perëndimore kanë ndjerë barrën më të madhe të marrëzisë dhe mizorisë së politikës së jashtme amerikane.
Lufta në Afganistan filloi 42 vjet më parë, në 1979, kur administrata e Presidentit Jimmy Carter mbështeti fshehurazi xhihadistët islamikë për të luftuar një regjim të mbështetur nga sovjetikët. Së shpejti, muxhahedinët e mbështetur nga CIA ndihmuan në provokimin e një pushtimi sovjetik, duke bllokuar Bashkimin Sovjetik në një konflikt, ndërsa e shtynë Afganistanin në atë që u bë një spirale rënëse e dhunës dhe gjakderdhjes dyzetvjeçare.
Në të gjithë rajonin, politika e jashtme amerikane prodhoi një kaos në rritje.
Në përgjigje të rrëzimit të Shahut të Iranit në 1979 (një diktator tjetër i instaluar në SHBA), administrata Reagan armatosi diktatorin irakian Saddam Hussein në luftën e tij kundër Republikës Islamike të sapokrijuar të Iranit.
Pasoi gjakderdhja masive dhe lufta kimike e mbështetur nga SHBA.
Ky episod i përgjakshëm u pasua nga pushtimi i Sadamit në Kuvajt, dhe më pas dy Luftërat e Gjirit të udhëhequra nga SHBA, në 1990 dhe 2003.
Raundi i fundit i tragjedisë afgane filloi në vitin 2001.
Vetëm një muaj pas sulmeve terroriste të 11 shtatorit, Presidenti Xhorxh W. Bush urdhëroi një pushtim të udhëhequr nga SHBA për të përmbysur xhihadistët islamikë që SHBA kishin mbështetur më parë.
Pasardhësi i tij demokrat, Presidenti Barack Obama, jo vetëm që vazhdoi luftën dhe shtoi më shumë trupa, por gjithashtu urdhëroi CIA-n të punojë me Arabinë Saudite për të rrëzuar Presidentin sirian Bashar al-Assad, duke çuar në një luftë të egër civile siriane që vazhdon edhe sot e kësaj dite.
Sikur të mos ishte e mjaftueshme, Obama urdhëroi NATO-n të rrëzonte udhëheqësin libian Muammar el-Gaddafi, duke nxitur një dekadë paqëndrueshmërie në atë vend dhe fqinjët e tij (përfshirë Mali, i cili është destabilizuar nga prurjet e luftëtarëve dhe armëve nga Libia).
E përbashkëta e këtyre rasteve nuk është vetëm dështimi i politikave.
Në themel të të gjithave është besimi i strukturës së politikës së jashtme amerikane se zgjidhja e çdo sfide politike është ndërhyrja ushtarake ose destabilizimi i mbështetur nga CIA.
Ky besim flet për shpërfilljen e plotë të elitës së politikës së jashtme amerikane ndaj dëshirës së vendeve të tjera për të shpëtuar nga varfëria e rëndë.
Shumica e ndërhyrjeve ushtarake amerikane dhe CIA kanë ndodhur në vendet që po përpiqen të kapërcejnë privimin e rëndë ekonomik.
Megjithatë, në vend që të lehtësojë vuajtjet dhe të fitojë mbështetjen publike, SHBA zakonisht hedh në erë sasinë e vogël të infrastrukturës që posedon vendi, duke bërë që profesionistët e arsimuar të largohen për jetën e tyre.
Edhe një vështrim i përciptë i shpenzimeve të Amerikës në Afganistan zbulon marrëzinë e politikës së saj atje. Sipas një raporti të fundit nga Inspektori i Përgjithshëm Special për Rindërtimin e Afganistanit, SHBA investoi afërsisht 946 miliardë dollarë midis 2001 dhe 2021.
Megjithatë, gati 1 trilion dollarë shpenzime fituan pak zemra dhe mendje në SHBA.
Ja pse. Nga ato 946 miliardë dollarë, plotësisht 816 miliardë dollarë, ose 86%, shkuan për shpenzimet ushtarake për trupat amerikane. Dhe populli afgan pa pak nga 130 miliardë dollarët e mbetur, me 83 miliardë dollarë që u shkuan Forcave të Sigurisë Afgane. 10 miliardë dollarë të tjerë u shpenzuan për operacionet e ndalimit të drogës, ndërsa 15 miliardë dollarë ishin për agjencitë amerikane që operonin në Afganistan.
Kjo la një financim të dobët prej 21 miliardë dollarësh në “mbështetje ekonomike”.
Me pak fjalë, më pak se 2% e shpenzimeve amerikane në Afganistan, dhe ndoshta shumë më pak se 2%, arritën tek populli afgan në formën e infrastrukturës bazë ose shërbimeve për zvogëlimin e varfërisë.
Shtetet e Bashkuara mund të kenë investuar në ujë të pastër dhe kanalizime, ndërtesa shkollash, klinika, lidhje dixhitale, pajisje dhe shtesa bujqësore, programe ushqyese dhe shumë programe të tjera për të hequr vendin nga privimi ekonomik.
Në vend të kësaj, ajo lë pas një vend me një jetëgjatësi prej 63 vjetësh, një shkallë të vdekshmërisë së nënave prej 638 për 100,000 lindje dhe një normë të zhvillimit të një fëmije në 38%.
SHBA kurrë nuk duhet të ketë ndërhyrë ushtarakisht në Afganistan – as në 1979, as në 2001, dhe as për 20 vjet që nga ajo kohë.
Por sapo atje, SHBA mund dhe duhet të kishte nxitur një Afganistan më të qëndrueshëm dhe të begatë duke investuar në shëndetin e nënës, shkollat, ujin e sigurt, ushqimin dhe të ngjashme.
Investime të tilla njerëzore – veçanërisht të financuara së bashku me vendet e tjera përmes institucioneve të tilla si Banka Aziatike e Zhvillimit – do të kishin ndihmuar në përfundimin e gjakderdhjes në Afganistan dhe në rajone të tjera të varfra, duke parandaluar luftërat e ardhshme.
Megjithatë, udhëheqësit amerikanë dalin jashtë rrugës për të theksuar para publikut amerikan se ne nuk do të humbim para për gjëra të tilla të parëndësishme.
E vërteta e trishtë është se klasa politike amerikane dhe masmedia i përçmojnë njerëzit e kombeve më të varfër, edhe pse ata ndërhyjnë në mënyrë të pamëshirshme dhe të pamatur në ato vende.
Pas rënies së Kabulit, masmedia amerikane, në mënyrë të parashikueshme, fajëson dështimin e SHBA -së në korrupsionin e pandreqshëm të Afganistanit.
Mungesa e vetëdijes amerikane është befasuese.
Nuk është për t’u habitur që pas triliona dollarëve të shpenzuar për luftërat në Irak, Siri, Libi dhe më gjerë, SHBA nuk ka asgjë për të treguar për përpjekjet e saj, përveç gjakut në rërë.
Jeffrey D. Sachs, Profesor Universiteti në Universitetin Columbia, është Drejtor i Qendrës për Zhvillim të Qëndrueshëm në Universitetin Columbia dhe President i Rrjetit të Zgjidhjeve të Zhvillimit të Qëndrueshëm të OKB -së. Ai ka shërbyer si këshilltar i tre Sekretarëve të Përgjithshëm të OKB-së, dhe aktualisht shërben si Avokat i SDG nën Sekretarin e Përgjithshëm António Guterres.
Përkthyer dhe përshtatur nga Project Syndicate/ konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
A i duhet SHBA-së ndihmë për unitet mes Trump dhe Biden?
Aleatët dhe armiqtë po e testojnë Biden-in!
Afganët mes nesh dhe Perëndimit
