Nëse tërheqja nga Afganistani ka qenë një katastrofë për SHBA, aleatët e saj evropianë me sa duket kanë pësuar një poshtërim edhe më të madh.
Së paku superfuqia është një aktor: Ajo merr vendimet e veta, dhe të paktën teorikisht, mund të marrë vendime të ndryshme nëse lidershipi i saj do të donte – me një kosto të krahasueshme dhe të durueshme.
Evropianëve u mungon shumë pushteti që nga fillimi i krizës, kryesisht për shkak të çështjeve të brendshme politike dhe paralizës së vullnetit.
Në të njëjtën kohë, kostot politike dhe ekonomike të dështimit janë më të larta për ta sesa për SHBA: refugeesshtë shumë më e lehtë për refugjatët afganë të arrijnë në Evropë sesa në Amerikën e Veriut.
Kombet e përfshira në Afganistan përfshijnë tre fuqi bërthamore, SHBA, Britaninë e Madhe dhe Francën, dhe një nga fuqitë më të mëdha ekonomike në botë, Gjermaninë.
Këta kombe të fuqishëm do të na bënin të besonim se ata nuk mund të qëndrojnë në Afganistan një minutë më shumë se SHBA, sepse, edhe së bashku, ata nuk janë në gjendje të përmbajnë një forcë të ashpër si talibanët – as aq gjatë sa të evakuojnë qytetarët e tyre dhe afganët që kishin punuar me ta.
Kjo është ajo për të cilën diskutohet dëshpëruar mbi afatet midis Shteteve të Bashkuara dhe Evropianëve.
Përshtypja e pafuqisë së plotë që krijon kjo për evropianët është më e keqe se çdo dëm që po pëson reputacioni i Amerikës sepse ka vendosur një afat kaq të ngushtë, duke lënë në fakt mijëra njerëz në fatin e tyre.
Megjithatë, në çfarë mase është e vërtetë kjo pafuqi?
“Perëndimi nuk mund të vazhdojë këtë mision të udhëhequr nga SHBA-një mision i ideuar dhe i ekzekutuar në mbështetje dhe mbrojtje të Amerikës-pa logjistikën amerikane, pa fuqinë ajrore amerikane dhe pa fuqinë amerikane,” tha kryeministri britanik Boris Johnson në parlament javën e kaluar.
Ky është një justifikim me dy pjesë: Së pari, ishte aventura e Shteteve të Bashkuara, jo e Evropës; së dyti, evropianëve u mungon aftësia ushtarake e nevojshme për të qëndruar në Afganistan për çdo kohë pasi të shkojnë SHBA.
Argumenti i dytë më duket disi i pasinqertë.
Gjatë operacionit të NATO -s në Libi në 2011, evropianët drejtuan luftën ajrore. Francezët fluturuan më shumë misione.
Teorikisht, anëtarët evropianë të NATO -s mund të bombardojnë talebanët në nënshtrim të përkohshëm mjaftueshëm për të përfunduar evakuimin.
Argumenti i parë i Johnson, megjithatë, është ai i rëndësishëm.
Nuk ka asnjë mënyrë që ai, presidenti francez Emmanuel Macron ose pasardhësit e mundshëm të kancelares gjermane Angela Merkel, tani në javët e fundit të një fushate elektorale, të mund të justifikojnë për votuesit e tyre qëndrimin e fundit në Kabul pas largimit të SHBA.
Polonia, një tjetër aleate e Organizatës së Traktatit të Atlantikut të Veriut, tashmë ka ndaluar fluturimet e evakuimit – një javë para afatit të Shteteve të Bashkuara – sepse “nuk mund të rrezikojë jetën” e diplomatëve dhe ushtarëve të saj.
Shumica ose pluralitetet në 11 nga 16 anëtarët evropianë të NATO -s të paraqitur në një raport të fundit të Pew Research thanë se vendet e tyre nuk duhet të përdorin forcë ushtarake në mbrojtje të një aleati në rast konflikti me Rusinë; këto 11 përfshinin Gjermaninë dhe Francën.
Dhe për evropianët, ngjarjet në Afganistan nuk i afrohen atij lloj konflikti të madh në rëndësi.
Diplomatët evropianë si ambasadorja e Mbretërisë së Bashkuar Laurie Bristow dhe ambasadori francez David Martinon janë shembuj të shkëlqyer të shërbimit vetëmohues.
Por udhëheqësit e tyre politikë nuk janë aq të investuar në situatën afgane; që, në një masë të madhe, shpjegon dështimin e tyre për të tërhequr njerëzit e tyre më herët.
Është folur shumë për dështimin e shërbimeve të inteligjencës për të parashikuar blitzkriegun e talebanëve.
Por BND e Gjermanisë, për shembull, me një ekip të madh në terren në Afganistan, i raportoi qeverisë në janar se forcat e sigurisë së qeverisë afgane numëruan vetëm 25,000 ushtarë të gatshëm për luftime, shumë më pak se numri zyrtar prej 300,000; kohët e fundit, paralajmërimet nga BND për përparimin e shpejtë të talebanëve po vinin çdo ditë.
Fakti që qeveria zgjodhi të dëgjonte vlerësime më qetësuese, disa prej të cilave vinin edhe nga ekspertë të BND, dhe qeverisë afgane që i kërkoi të mos i evakuonte njerëzit për të shmangur panikun, ishte një vendim i lindur nga parëndësia relative e Afganistanit në politikën kombëtare.
Udhëheqësit politikë menduan se mund të përballonin për të fshehur kokën në rërë.
Mund të ketë një arsye tjetër pse evropianët nuk duan të qëndrojnë më gjatë se amerikanët.
Në një farë mënyre, sa më pak refugjatë të arrijnë në Evropë, aq më mirë për udhëheqësit evropianë.
Rreth 2.2 milion afganë po kërkonin azil në vendet fqinje deri në fund të vitit të kaluar; 2.9 milion njerëz u zhvendosën brenda vendit dhe pothuajse 600,000 janë shtuar që atëherë.
Tani që talebanët kanë pushtuar vendin, potenciali për dalje i afrohet atij të Sirisë në mesin e dekadës së kaluar, dhe politikanët kryesorë evropianë e dinë se kjo mund të sjellë një përsëritje të partive rivale populiste, rritja e të cilave kohët e fundit ishte zbehur.
Nga pikëpamja cinike, afati amerikan u ofron europianëve një justifikim të përshtatshëm për t’i dhënë fund përpjekjeve të tyre të shpëtimit, duke pasur parasysh se janë kryesisht afganët që do të kërkojnë ende mbrojtje deri atëherë.
E megjithatë problemet e udhëheqësve evropianë do të fillojnë me të vërtetë pasi të përfundojë evakuimi.
Vazhdimi pa një plan mbrojtës B mund të çojë vetëm anëtarët e BE -së dhe NATO -s, veçanërisht ato më të vegjël, të mbulojnë bastet e tyre dhe të përpiqen të bëjnë marrëveshje anësore me Rusinë dhe Kinën.
Dhe sigurisht, refugjatët po vijnë pa marrë parasysh sa gardhe janë ndërtuar përgjatë kufijve të Azisë Qendrore, Lindjes së Mesme dhe Evropës Jugore.
Shtetet fqinje të Afganistanit, si Uzbekistani, ku shumë afganë janë evakuuar me nxitim, nuk kanë infrastrukturë ose pasuri për të mbështetur popullata të mëdha refugjatësh, dhe edhe nëse paratë perëndimore po vijnë, regjimet e tyre autoritare ka të ngjarë të mos përballojnë paqëndrueshmërinë që do të vinte me pritjen afatgjatë të afganëve.
Aleati i tyre Rusia gjithashtu do të dukej i ashpër nëse ata do të shërbenin si kampe refugjatësh të Evropës.
Gjermania mori 10,035 kërkesa të reja për azil nga Afganët në shtatë muajt e parë të vitit, para se talebanët të kapnin Kabulin – më shumë se 9,901 që erdhën gjatë vitit të plotë 2020.
Pengesat nuk mund të ndalojnë shumë njerëz të kërkojnë pasurinë e tyre, dhe numrin Afganët që nuk duan t’i nënshtrohen sundimit talebanë nuk mund të vlerësohen realisht.
Nëse asgjë tjetër, ndoshta kërcënimi i rritjes së imigrimit duhet të shërbejë si një thirrje zgjimi për udhëheqësit e Evropës: Ata kanë nevojë të zhvillojnë më shumë sesa “autonomi strategjike”.
Ajo që u mungon, më shumë se çdo gjë tjetër, është aftësia për të marrë vendime të guximshme dhe të pavarura.
Përkthyer dhe përshtatur nga Bloomberg/ konica.al
