Tërheqja e Shteteve të Bashkuara nga Afganistani ka tërhequr vëmendjen e botës.
Kaosi, shqetësimi dhe trishtimi i përgjithshëm i atyre që lanë pas Amerika dhe aleatët e saj kanë marre kritika të rëndësishme. Duket e paimagjinueshme që 20 vjet luftë, dhjetëra mijëra jetë dhe 2 trilionë dollarë nuk ishin të mjaftueshme për të ndërtuar një Afganistan të ri.
Shumë gishta janë drejtuar dhe shumë fajtorë janë akuzuar.
Por ka një ngurrim të madh për të folur për problemin më themelor: mungesën e një identiteti të përbashkët kombëtar afgan dhe mosmarrëveshjen e koalicionit të udhëhequr nga SHBA për të ushqyer një të tillë.
Të gjitha shtetet funksionale kanë një shkallë të identitetit të përbashkët kombëtar. Kjo më së shpeshti përcaktohet përgjatë vijave fetare, gjuhësore ose etnike, të cilat ndonjëherë krijohen shprehimisht me qëllim të ndërtimit të kombit. Për shembull, gjatë shekullit të nëntëmbëdhjetë, prusianët krijuan identitetin etnik gjerman dhe e promovuan atë në të gjithë territorin e tyre në zgjerim.
Gjuha e re gjermane ishte e lidhur me gjermanishten e vjetër të lartë, por nuk ekzistonte vërtet para se prusianët të përpiqeshin të ndërtonin një komb të ri gjerman.
Ndërtimi i kombit në Francë dhe Itali në shekujt XVIII dhe XIX, respektivisht, vazhdoi në të njëjtën linjë.
Identitetet kombëtare evoluojnë organikisht, por zakonisht nxiten gjithashtu nga masat proaktive të qeverisë, të përqendruara kryesisht në arsimin bazë publik.
Kjo ndodh sepse shkollat mund të ndikojnë tek njerëzit e rinj dhe mbresëlënës duke i udhëzuar ata në një gjuhë të përbashkët, duke mësuar një histori të përbashkët dhe duke inkurajuar një kulturë të përbashkët.
Udhëheqësit amerikanë të shekullit të tetëmbëdhjetë dhe nëntëmbëdhjetë menduan se shkollat publike do të ndihmonin në përballimin e sfidës së integrimit të emigrantëve nga e gjithë bota dhe bërja e tyre të ndiheshin amerikanë.
Presidenti George Washington dhe reformatori arsimor Horace Mann, për shembull, argumentuan se shkollat ishin thelbësore për ndërtimin e vlerave dhe unitetit të përbashkët qytetar.
Por krijimi i një identiteti kombëtar është një proces i gjatë. Shkollat publike marrin kohë për t’u ndërtuar, kurrikulat kërkojnë kohë për t’u zhvilluar dhe mësuesit marrin kohë për t’u trajnuar.
Më pas duhen shumë vite për të edukuar fëmijët, dhe më shumë para se të marrin rolet drejtuese në shoqëri. SHBA -së i duheshin gjenerata për të arritur unitet të mjaftueshëm për të zgjidhur mosmarrëveshjet e brendshme politike pa konflikte të armatosura. Dhe madje edhe atëherë, mësimi vetëm në anglisht nuk u bë standard në shkollat fillore amerikane deri në vitet 1930.
Asnjë vend në kohët e fundit nuk ka më shumë nevojë për një identitet të përbashkët sesa Afganistani, i cili ka 14 grupe etnike të njohura zyrtarisht që, në përgjithësi, jetojnë në katër rajone të veçanta gjeografike, dhe midis 40 dhe 59 gjuhëve të gjuhës amtare.
Vendi u nda nga konflikti civil për dekada, në mos shekuj, kur koalicioni i udhëhequr nga SHBA e pushtoi atë në 2001, dhe kjo histori e kishte bërë besimin dhe bashkëpunimin edhe më të vështirë për t’u vendosur.
Një element i identitetit të përbashkët dështoi të materializohej në kohën kur Perëndimi u tërhoq. Lufta e pafund civile dhe ngjarjet e fundit në vend kanë treguar se ndarjet e saj politike të drejtuara etnikisht dhe gjuhësisht janë po aq të thella sot sa ishin kur SHBA -ja filloi pushtimin e saj 20 vjet më parë.
Megjithëse SHBA investoi shuma të mëdha parash dhe përpjekje për të rritur nivelet e përgjithshme të arsimit, ajo i la shkollat afgane pa një kurrikulë të përbashkët.
Dhe ndërsa vendi ka dy gjuhë zyrtare, Dari dhe Pashto, dhe mediat publikojnë dhe transmetojnë në të dyja, shumë Afganë ende flasin vetëm një ose asnjë prej tyre.
Në vend që të promovojnë një identitet të përbashkët kombëtar, SHBA dhe aleatët e saj perëndimorë iu shmangën çdo veprimi ose gjuhe që mund t’i linte të hapur ndaj akuzave për pandjeshmëri kulturore.
Frika e tyre nuk ishte e paarsyeshme duke pasur parasysh politikat e tmerrshme të asimilimit dhe çrrënjosjes kulturore që vendet perëndimore kanë kryer historikisht brenda dhe jashtë vendit.
Por identitetet kombëtare nuk duhet të jenë diskriminuese ose të ndërtohen me forcë. Vendet evropiane si Zvicra kanë treguar se krijimi i një identiteti të përbashkët kombëtar me gjuhë të shumta është i mundur.
Çelësi është që të mësoni të gjithë fëmijët disa prej tyre në mënyrë që gjuha të mos jetë një faktor përçarës.
Në mënyrë të ngjashme, historia e përbashkët e një vendi mund të përfshijë të gjithë popujt që kanë jetuar atje.
Për më tepër, edhe nëse një brez i parë mëson një brez të dytë, më të bashkuar kombëtarisht, i cili më pas merr pjesë në jetën politike dhe ekonomike të një vendi sapo të arrijë moshën madhore, nuk mund të presësh që të shohësh efektet në identitetin kombëtar për të paktën 40 vjet ose më shumë.
Dhe SHBA dhe aleatët e saj kurrë nuk donin të ishin në Afganistan aq gjatë.
Njëzet vjet është shumë e gjatë për një luftë, por shumë e shkurtër për të ndërtuar një identitet të qëndrueshëm kombëtar. Prandaj nuk është për t’u habitur që Perëndimi dështoi popullin afgan, sepse nuk ishte kurrë i gatshëm për të nxitur unitetin kombëtar në një mënyrë kuptimplote.
Sa herë që të ndodhte tërheqja, do të kishte lënë afganët po aq të fragmentuar sa më parë, dhe me të njëjtën zgjedhje të pakënaqur midis një qeverie shtypëse dhe luftës civile.
Përkthyer dhe përshtatur nga Project Syndicate/ konica.al
