Brexit, para se të ndodhte, ishte imagjinuar në shumë forma.
I fortë, i but, norvegjez, zviceran ose turk. Shkurtimisht, u diskutua një opsion shqiptar. Shpesh ishte thjesht “i pastër”. Një “Brexit i pastër” do ta çlironte Britaninë nga tregu i vetëm i BE -së, bashkimi doganor dhe gjykatat e tij, thanë avokatët. Ashtu siç ka shumë mënyra për të lënë BE -në, ka shumë mënyra për të qëndruar.
Ekziston versioni i pastër, në të cilin vendet i pranojnë në heshtje rreptësitë e BE -së. Pastaj është versioni i çrregullt, ku qeveritë e ndotin klubin.
Për të parë ndotje, shikoni Poloninë.
Gjykata Kushtetuese e tij kundërshtoi rendin ligjor të klubit me një vendim më 7 tetor.
Në një çështje të ngritur nga kryeministri polak, gjykata, e mbushur me aleatë të qeverisë, vendosi që pjesët themelore të ligjit të BE -së nuk e shkelin kushtetutën e Polonisë.
Gjykimi, i cili ishte pikërisht ajo që donte qeveria, ka shpuar gjashtë dekada të jurisprudencës evropiane.
Me pak fjalë, gjykata supreme e BE-së nuk është më supreme, sa i përket Polonisë.
Polakët protestuan turma, duke pretenduar se qeveria po përpiqej ta tërhiqte vendin nga blloku kundër vullnetit të tyre. Por kushdo që pret një “Polexit” të stilit britanik do të zhgënjehet.
Mbështetja për BE brenda vendit është ndër më të lartat në bllok.
Të dalësh në zgjedhje në Poloni në një platformë për të lënë BE -në do të ishte e ngjashme me një manifest që premton të mbytë këlyshët. Problemi nuk është se Polonia po përpiqet të largohet nga be; problemi është se synon të qëndrojë.
Mbetjet e pista janë më të dëmshme se Polexit. Rreziku është që rendi ligjor i be -së në Poloni të zbehet ngadalë, argumenton Daniel Sarmiento nga Universiteti Complutense i Madridit. Një efekt domino vjen.
Nëse gjykatat në të gjithë BE -në nuk mund t’i besojnë kolegëve të tyre polakë, atëherë sistemi ligjor i BE -së fillon të gërvishtet.
Një urdhër arresti këtu nuk respektohet atje; një licencë bankare e dhënë në një vend nuk mund të nderohet në një vend tjetër. Me kalimin e kohës, një zonë mbi të cilën njerëzit, mallrat, kapitali dhe shërbimet mund të rrjedhin lirshëm kthehet në një zonë ku ata mund të lëvizin vetëm me telashe.
Sjellja e keqe mund të përhapet.
Euroskeptikët kanë hequr dorë kryesisht nga largimi nga BE. Është, siç ka treguar Britania, mjaft stresuese.
Eric Zemmour, radikali nacionalist që po shqyrton një kandidim në zgjedhjet presidenciale franceze, është zotuar të rivendosë përparësinë e ligjit francez mbi të drejtën e BE. Edhe figura më të buta, si Michel Barnier, negociatori i Brexit-it të be-së, lodrojnë me të njëjtën ide.
Nëse një qeveri mund të shmangë respektimin e vendimeve jopopullore të gjykatës së lartë të be -së me pak frikë nga sanksionimi, ajo bëhet një mundësi joshëse për të gjithë.
Si ide, “mbetja e pista” kaNE një lustër respekti. Përkrahësit e saj polakë argumentojnë se të gjithë të tjerët e bëjnë atë, por vetëm Polonia sulmohet.
Gjyqtarët polakë duan të citojnë homologët e tyre gjermanë, të cilët kanë akuzuar Gjykatën Evropiane të Drejtësisë (ECJ) për tejkalimin e kufirit vitet e fundit.
Në vendime të tilla, mediumi numëron po aq sa mesazhi. Askush nuk dyshon në pavarësinë e gjykatës kushtetuese të Gjermanisë. Askush nuk beson në pavarësinë e Polonisë.
Mesazhet janë gjithashtu të ndryshme. Gjykata gjermane akuzoi ECJ për tejkalimin e mandatit të saj në miratimin e një programi të blerjes së bonove nga Banka Qendrore Evropiane.
Gjykata polake tha se kushtetuta e vendit i tejkalonte pjesët themelore të ligjit të BE -së, të tilla si “bashkimi gjithnjë e më i ngushtë”, një vendim shumë më gjithëpërfshirës.
Gjykata gjermane po luante me shkrepëse; homologu i tij polak derdhi sistemin ligjor të BE-së me benzinë dhe qëllimisht ndezi një zjarr.
Në letër, zgjidhja e një mosmarrëveshjeje të tillë është e thjeshtë: largohuni nga be. Britania i lehtësoi gjërat për klubin kur u largua.
Në vend që të rrotullohej për të bllokuar gjërat dhe në përgjithësi të shkaktonte bujë, ai ndoqi procedurat e përcaktuara në Nenin 50 të traktateve që ishte aq e prirur për t’u larguar.
Të bësh këtë pa një plan të qartë ishte “si të vësh një armë në gojën tënde dhe të tërheqësh këmbëzën” sipas Dominic Cummings, njeriu që udhëhoqi fushatën Vote Leave.
Për habinë e diplomatëve të BE, kjo është pikërisht ajo që bëri qeveria britanike.
David Cameron, kryeministri i Britanisë në atë kohë, u lut për lëshime nga BE para referendumit të Britanisë për ta lënë atë, përfshirë një refuzim nga “bashkimi gjithnjë e më i ngushtë”.
Truket e tilla të pista janë të vështira për t’u trajtuar brenda klubit. Një shtet-komb mund të zbatojë vullnetin e tij brenda, duke dërguar policinë apo edhe, në ekstrem, ushtrinë për të shuar kryengritjen.
BE -ja nuk ka mjete të tilla.
Komisioni Evropian mund të refuzojë të nënshkruajë pjesën e Polonisë në fondin e saj të rimëkëmbjes Covid-19, duke i privuar vendit 57 miliardë euro (66 miliardë dollarë), për shembull. Rreziku është se kjo do ta shtyjë Poloninë të ndalojë punën e BE në shenjë proteste.
Sjellja e keqe jashtë klubit është më pak problem.
Britania eshte përpjekur të heqë dorë nga kushtet e marrëveshjes së saj me BE. Kjo shkakton pak telashe për BE. Në vend të një problemi ekzistencial, sundimi i ligjit në Poloni është një plagë e hapur. Ëhtë një kërcënim afatgjatë, i cili duhet të zgjidhet nëse BE-ja do të lulëzojë. Ashtu si një krizë financiare në një vend mund të përhapet në një vend tjetër, ashtu edhe një krizë kushtetuese. Ballafaqimi me një largim është relativisht i lehtë për BE. Pastrimi i mbetjeve të pista është shumë më i vështirë.
Përkthyer dhe përshtatur nga The Economist/ konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Juncker: Polonia nuk do të largohet nga BE
Kush e thotë fjalën e fundit në BE?
Pse nuk i dëbon BE-ja këto dy shtete?
