Politikat ekonomike dhe të jashtme të presidentit amerikan Joe Biden mund të përfaqësojnë një largim të mprehtë nga ato të paraardhësit të tij, Donald Trump.
Por, kur bëhet fjalë për marrëdhëniet me Kinën, Biden ka mbajtur kryesisht linjën e ashpër të Trump – duke refuzuar, për shembull, të ndryshojë rritjen e tarifave të Trump mbi eksportet kineze dhe duke paralajmëruar masa të mëtejshme ndëshkuese tregtare.
Kjo pasqyron forcimin e qëndrimeve të SHBA-së ndaj Kinës.
Kur revista Foreign Affairs pyeti kohët e fundit ekspertët kryesorë amerikanë nëse “politika e jashtme amerikane është bërë shumë armiqësore ndaj Kinës”, gati gjysma e të anketuarve (32 nga 68) nuk u pajtuan për një qëndrim edhe më të ashpër të SHBA-së ndaj Kinës.
Për ekonomistët, të cilët priren ta shohin botën në terma të shumave pozitive, kjo është një enigmë.
Vendet mund ta përmirësojnë veten dhe të tjerët duke bashkëpunuar dhe duke iu shmangur konfliktit.
Zbatimi më i qartë i këtij parimi janë përfitimet nga tregtia që arrijnë vendet – buka dhe gjalpi i ekonomistëve profesionistë.
Në përgjithësi është në dobi të secilit vend që të hapë tregjet e tij të brendshme për të tjerët.
Por e njëjta ide shtrihet edhe në fushat e politikave ku mund të ketë tensione ndërmjet interesave të brendshme dhe atyre globale.
Po, vendet mund të ndjekin politika të fqinjësisë lypës, të tilla si kufizimi i aksesit në tregjet vendase për të përmirësuar kushtet e tyre të tregtisë, ose udhëtimi pa pagesë në të mirat publike globale, si politikat e dekarbonizimit.
Por a nuk do të ishte më mirë nëse ata të përmbaheshin nga veprime të tilla?
Strategët gjeopolitikë, nga ana tjetër, priren ta shohin botën në terma me shumën zero.
Shtetet-kombë konkurrojnë për pushtet – aftësinë për të përkulur të tjerët në vullnetin e tyre dhe për të ndjekur interesat e tyre pa pengesa – që është domosdoshmërisht relative.
Nëse një vend ka më shumë pushtet, rivali i tij duhet të ketë më pak.
Një botë e tillë është domosdoshmërisht konfliktuale, pasi fuqitë e mëdha (Shtetet e Bashkuara) ose fuqitë në rritje (Kina) synojnë dominimin rajonal dhe global.
Mearsheimer ishte ndër ata në sondazhin e Punëve të Jashtme që nuk u pajtuan fuqishëm me propozimin se politika e SHBA mund të jetë bërë shumë armiqësore ndaj Kinës.
“Të gjitha fuqitë e mëdha, qofshin ato demokraci apo jo,” shkruan ai, “kanë pak zgjidhje veçse të konkurrojnë për pushtet në atë që është në themel një lojë me shumën zero”.
Implikimet për marrëdhëniet SHBA-Kinë janë të zymta: Kina është e detyruar të dëshirojë të zgjerojë fuqinë e saj dhe SHBA-ja nuk ka zgjidhje tjetër veçse të përpiqet ta frenojë atë.
Kjo perspektivë vendos një sfidë të rëndësishme për ekonomistët dhe të tjerët që besojnë në realizueshmërinë e një bote të qëndrueshme, paqësore dhe kryesisht bashkëpunuese, në të cilën SHBA dhe Kina mund të përparojnë së bashku.
Politika amerikane e angazhimit me Kinën, e ndjekur derisa administrata Trump mori drejtimin, mund ta ketë ndihmuar Kinën të pasurohet, por e bëri vendin as më demokratik dhe as më pak gjasa për të konkurruar për pushtet dhe ndikim.
Por, a nënkupton një Kinë me një sistem ekonomik dhe politik dhe me interesa strategjike krejtësisht të ndryshme, konflikt të pashmangshëm me Perëndimin? Ndoshta jo.
Argumenti i realistëve për përparësinë e pushtetit varet nga supozimet që duhen kualifikuar.
Së pari, ndërsa shtetet mund t’i japin përparësi sigurisë kombëtare dhe mbijetesës mbi të gjitha, ekziston një hendek i madh midis përmbushjes së këtyre objektivave më të ngushta dhe maksimizimit të fuqisë.
SHBA-të do të ishin të sigurta nga asgjësimi apo pushtimi edhe pa një prani ushtarake në çdo kontinent.
Historiani Stephen Wertheim ka argumentuar se vizioni ekspansionist i politikës së jashtme amerikane ka konkurruar gjithmonë me një qasje më të përmbajtur, të etiketuar në mënyrë mashtruese dhe shpërfillëse si “izolacionizëm”.
Integriteti territorial i Kinës do të mbetet i pakontestueshëm edhe pa kërcitje shpata kundrejt fqinjëve.
Përtej nivelit bazë të sigurisë, ndjekja e pushtetit konkurron me qëllime të tjera kombëtare, siç është prosperiteti ekonomik i brendshëm, që kërkojnë më pak ngacmim në skenën botërore.
Është e vërtetë, siç duan të theksojnë realistët, se botës i mungon një zbatues i rregullave.
Nuk ka asnjë qeveri botërore që të sigurojë që shtetet të veprojnë në përputhje me rregullat që ata mund të kenë interes t’i miratojnë, por pak interes t’i zbatojnë.
Kjo e bën bashkëpunimin më të vështirë për t’u krijuar – por jo plotësisht.
Teoria e lojës, përvoja e botës reale dhe eksperimentet laboratorike sugjerojnë të gjitha se reciprociteti nxit bashkëpunimin.
Së fundi, është gjithashtu e vërtetë se pasiguria dhe rreziku i keqperceptimit të synimeve të shteteve të tjera ndërlikojnë perspektivat për bashkëpunim ndërkombëtar midis fuqive të mëdha.
Masat thjesht mbrojtëse – qofshin ato ekonomike apo ushtarake – ka të ngjarë të perceptohen si kërcënime, të grumbulluara përmes një rrethi vicioz përshkallëzimi.
Por edhe ky problem mund të zbutet deri diku.
Siç kemi argumentuar Walt dhe unë, ajo që mund të ndihmojë është një kornizë që lehtëson komunikimin dhe inkurajon justifikimin e ndërsjellë të veprimeve që mund të keqinterpretohen nga pala tjetër.
“Forca lëvizëse pas rivalitetit të fuqive të mëdha [SHBA-Kinë] është strukturore,” shkruan ai, “që do të thotë se problemi nuk mund të eliminohet me politikëbërje të zgjuar”.
Por struktura nuk e përcakton plotësisht ekuilibrin në një sistem të komplikuar ku përcaktimi i interesave kombëtare, strategjitë e ndjekura dhe informacioni i disponueshëm për aktorët varen të gjitha nga zgjedhjet tona në një farë mase.
Struktura e rivalitetit të fuqive të mëdha mund të përjashtojë një botë dashurie dhe harmonie, por nuk kërkon një botë konflikti të pandryshueshëm.
Nuk përjashton asnjë nga alternativat e panumërta që shtrihen midis këtyre ekstremeve.
Struktura nuk është fati: Ne ruajmë agjencinë për të krijuar një rend botëror më të mirë (ose më të keq).
Dani Rodrik, Profesor i Ekonomisë Politike Ndërkombëtare në Shkollën e Qeverisjes John F. Kennedy të Universitetit të Harvardit, është President i Shoqatës Ekonomike Ndërkombëtare dhe autor i librit “Straight Talk on Trade: Ideas for a Sane World Economy”.
Përkthyer dhe përshtatur nga Project Syndicate/ konica.al
