Jean Monnet, një arkitekt i Bashkimit Evropian, tha dikur se uniteti evropian “do të farkëtohet në kriza dhe do të jetë shuma e zgjidhjeve të miratuara për ato kriza”. Një dekadë e gjysmë e kaluar ka dhënë një konfirmim të mëtejshëm të parashikimit të Monnet. Ndryshe nga parashikimet e shumë ekonomistëve të shquar, Bashkimi Ekonomik dhe Monetar i BE-së i mbijetoi krizës së borxhit të euros dhe vazhdon ende të jetë i fortë, falë Mekanizmit Evropian të Stabilitetit. Plani Juncker ndihmoi në rikthimin e ekonomisë evropiane në rrugën e duhur dhe Brexit, larg ndarjes së BE-së, e afroi atë më shumë.
BE-ja po dëshmon sërish vlerën e saj në pandeminë Covid-19. Studiuesit e shquar të BioNTech zhvilluan një vaksinë lider në një kohë rekord dhe blerjet e përbashkëta bënë të mundur shpërndarjen e vaksinave në mënyrë të drejtë dhe efektive (pavarësisht disa vështirësive fillestare), duke siguruar norma relativisht të larta vaksinimi në shumë vende anëtare të BE-së. Plani i rimëkëmbjes dhe Fondi Evropian i Garancisë tani po ndihmojnë shtetet dhe rajonet ekonomikisht më të dobëta për të përballuar pasojat e pandemisë.
Që nga viti 2000, BE-ja ka demonstruar vazhdimisht kapacitetin e saj për të ofruar zgjidhje dhe për të treguar solidaritet. Por kërkimi i pafund për zgjidhje të shpejta për krizat akute ka një dobësi të madhe: përfundimi i tregut të përbashkët evropian ka rënë në fund të axhendës politike. Çështje të tilla të nivelit të BE-së nuk luajtën asnjë rol në fushatën zgjedhore të këtij viti në Gjermani, edhe pse forcimi i tregut të vetëm është vendimtar për përballjen e konkurrencës së shtuar ekonomike nga Shtetet e Bashkuara dhe Kina.
Evropa thjesht nuk po e kupton potencialin e saj. BE-ja tashmë ka një treg të vetëm për mallra, por jo një treg plotësisht funksional për shërbimet, veçanërisht në ekonominë dixhitale që po lulëzon. Nëse një start-up i Silicon Valley zhvillon një produkt të mirë, ai ka akses të menjëhershëm në një treg të madh vendas dhe mund të rritet deri në pikën ku mund të mbajë të vetën në nivel global. Por në Evropë, i njëjti start-up do të duhej t’i kalonte vitet e tij të para duke u marrë me kaq shumë avokatë të huaj tatimorë dhe rregullatorë kombëtarë, saqë zgjerimi ndërkombëtar vështirë se ia vlente.
Evropës i mungon gjithashtu një bashkim i tregjeve të kapitalit dhe një bashkim i vërtetë bankar; dhe për shkak se ka dallime të rëndësishme rregullatore midis vendeve të BE-së, aksionerët evropianë dhe investitorët e bonove të korporatave i shmangen ofertave përtej kufijve të tyre, duke hequr dorë potencialisht nga mundësitë më tërheqëse të investimeve. Kjo nxjerr në pah nevojën për të kompletuar bashkimin bankar, i cili përfshin mbikëqyrjen e përbashkët bankare, një mekanizëm shlyerjeje bankare dhe një garanci të përbashkët të depozitave.
Qeveritë evropiane gjithashtu duhet të kapërcejnë skepticizmin e tyre në lidhje me sigurimin, i cili është një element kyç i bashkimit të tregjeve të kapitalit. Është e vërtetë që kreditë e paketuara shkaktuan krizën financiare të 2008-ës; por kjo ndodh vetëm sepse askush nuk po i mbante një sy vigjilent. Me rregullim dhe monitorim më të mirë, titullizimi mund të jetë një mjet i fuqishëm për bankat për të zhbllokuar kapitalin shtesë për kreditë e reja të biznesit dhe për të financuar investimet në teknologjitë e gjelbra.
Komisioni Evropian ka bërë mirë që ka hartuar një strategji ambicioze për një transformim të gjelbër dhe dixhital të ekonomisë së BE-së, duke dërguar një sinjal të rëndësishëm për pjesën tjetër të botës. Por mungesa e një tregu konkurrues kapitali rrezikon objektivat ambicioze të klimës së evropianëve. Investime masive nevojiten këtë dekadë për të transformuar energjinë, transportin, pjesë të mëdha të industrisë dhe miliona prona, si dhe për të mbrojtur njerëzit e Evropës nga efektet shkatërruese të ndryshimeve klimatike, të cilat u shfaqën plotësisht këto dy verat e fundit.
Këto objektiva do të jenë të mundshme vetëm nëse qeveritë punojnë së bashku me bankat e sektorit publik dhe privat për të sjellë investitorët privatë përtej kufijve. Evropa duhet të kapërcejë një hendek financimi të veprimit për klimën prej 350 miliardë euro (401 miliardë dollarë) në vit për të paktën dhjetë vitet e ardhshme. Ne mund të jemi mësuar që qeveritë dhe bankat qendrore të ofrojnë shuma të mëdha parash për të mbështetur ekonominë, por kjo nuk do të zgjasë përgjithmonë. Normat e interesit nuk do të qëndrojnë aq të ulëta në terma afatgjatë, borxhi sovran do të arrijë kufijtë e tij dhe taksat më të larta nuk do të mjaftojnë për të financuar këtë transformim një herë në shekull.
Por BE-ja tashmë ka mjetin që i nevojitet për të mbyllur hendekun: i duhet vetëm të krijojë një treg të vërtetë kapitali dhe bashkim bankar. Ne mund të shohim se çfarë është e arritshme përmes rregullave të përbashkëta nëse shikojmë financimin e qëndrueshëm. Me emetimin e bonove të para të gjelbra, Banka Evropiane e Investimeve (EIB) i dha një shtysë të rëndësishme tregut për bonot e gjelbra dhe bonot e qëndrueshmërisë. Kjo ka rezultuar në një kuptim uniform të tregut të asaj që përbën një obligacion të gjelbër ose të qëndrueshëm.
Për më tepër, me taksonominë e BE-së, tani ekzistojnë kritere transparente për të përcaktuar se cilat aktivitete ekonomike janë tashmë të gjelbra ose mund të zhvillohen në atë drejtim. Investitorët kanë në dorë një grup rregullash të qarta për t’i përdorur si një udhëzues për financim të qëndrueshëm. Kjo transparencë në nivel të BE-së përfaqëson një hap të madh përpara, duke e kthyer një ide të përqeshur dikur në një treg prej 2 trilionë eurosh.
Me një bashkim të mirëfilltë të tregjeve të kapitalit, BE-ja do të zgjeronte mundësitë e financimit për kompanitë dhe do të tërhiqte kapital nga e gjithë bota, dhe euro mund të bëhej vërtet konkurruese me dollarin. Aktualisht, bizneset evropiane mbështeten shumë në kredi, me bankat e sektorit privat si Deutsche Bank që ofrojnë 80% të financimit të korporatave. Megjithëse bankat do të japin një kontribut jetik në transformimin e gjelbër dhe dixhital të sektorit privat, ato nuk mund të përballojnë të vetme kërkesat masive të financimit.
Ndërsa 60% e kompanive amerikane sigurojnë financim nga tregu i kapitalit, vetëm 20% e kompanive në BE e bëjnë këtë. Nëse më shumë kompani evropiane do ta bënin këtë, do të liroheshin shuma të mëdha për investime. Fillesat evropiane nuk do të duhet të kërkojnë investitorë amerikanë gjatë fazës së tyre të rritjes. Dhe pionierët evropianë si BioNTech (i cili mori financim fillestar nga EIB) nuk do të kishte nevojë t’i drejtoheshin Nasdaq-it kur nevojat e tyre për financim hyjnë në rangun e qindra miliona dollarëve.
Nëse besimi i Monnet për BE-në qëndron i vërtetë, kriza e klimës do të jetë hapi tjetër drejt integrimit më të thellë. Transformimi i gjelbër dhe dixhital evropian mund të ketë sukses vetëm nëse shkon paralelisht me përfundimin e tregut të vetëm, duke përfshirë një bashkim të tregjeve të kapitalit dhe bankar.
*Christian Sewing është CEO i Deutsche Bank.
*Werner Hoyer është President i Bankës Evropiane të Investimeve.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga Project Syndicate
