Shkëputja e Ukrainës nga toka e saj më pjellore dhe qendra kryesore e eksportit do të ketë pasoja afatgjata në eksportet globale të ushqimit, thonë analistët.
Pushtimi rus i Ukrainës i ka çuar çmimet e mallrave ushqimore në rritje në mars në nivelet më të larta të regjistruara ndonjëherë, duke sjellë në plan të parë implikimet globale të ofensivës së saj ushtarake në ish-shportën e bukës të Bashkimit Sovjetik.
Ndërsa Moska ripërqendron përpjekjet e saj ushtarake në lindje të Ukrainës, duke përgatitur forca masive për pjesën e dytë të ofensivës së saj, analistët kanë paralajmëruar se një marrje nga Rusia e porteve të Ukrainës dhe e pjesës më pjellore të tokës do të ketë pasoja në eksportet e ushqimit të Ukrainës që do të ndihen në mbarë botën.
“Nuk ka alternativë të mjaftueshme për të mbuluar hendekun,” Roman Slaston, drejtor i Klubit të Agrobiznesit të Ukrainës (UCAB), duke shtuar se shumë vende në botë do të jenë të prirura ndaj “urisë, trazirave të urisë, migrimit të refugjatëve pa furnizimin me ushqim të Ukrainës”.
Ish-kombi sovjetik ishte eksportuesi i gjashtë më i madh në botë i grurit në vitin 2021, me një pjesë prej 10 për qind të tregut, sipas Kombeve të Bashkuara, si dhe një nga eksportuesit kryesorë në botë të farave të elbit dhe lulediellit.
Çdo sekondë deri në të tretën copë bukë në Afrikë dhe Lindjen e Mesme prodhohet nga gruri ukrainas, sipas Indeksit Global të Urisë. Dyzet e shtatë vende kishin nivele të larta urie në vitin 2021 dhe lufta në Ukrainë vlerësohet ta sjellë këtë numër në më shumë se 60 vende në vitin 2022.
Presidenti ukrainas Volodymyr Zelenskyy tha se Ukraina nuk është e gatshme të heqë dorë nga territori në pjesën lindore të vendit për t’i dhënë fund luftës me Rusinë dhe po përgatitet të ofrojë rezistencë të ashpër.
Nëse humbet rajonet e Luhansk, Donetsk, Zaporizka dhe Khersonska, ku Rusia ka përparuar me synimin e mundshëm për të siguruar një urë tokësore në Gadishullin e Krimesë të konfiskuar në vitin 2014, ajo do të privohej nga pothuajse një e katërta e prodhimit të saj bujqësor, sipas të dhënave të mbledhura nga Departamenti Amerikan i Bujqësisë dhe të përpiluara nga Al Jazeera.
Më e rëndësishmja, kanë thënë analistët, humbja e porteve në jugun e rrethuar do t’i bënte mungesën e të korrave dhe rritjen e çmimeve të ushqimeve një realitet të përhershëm me të cilin tregu global i ushqimit do të duhet të llogarisë.
Asnjë port, pa eksport
Moska pretendoi javën e kaluar se pushtoi qytetin port strategjik të Mariupolit, në Detin Azov, një qendër kryesore e eksportit. Ajo mori gjithashtu kontrollin e Khersonit, një qytet port në Detin e Zi dhe lumin Dnieper, dhe po hedh mbeturina në Mykolaiv aty pranë.
Edhe në qytetet portuale të kursyera nga luftimet më të rënda, si Odesa, luftanijet ruse në Detin e Zi kanë frikësuar anijet tregtare.
Slaston, organizata joqeveritare e të cilit bashkon më shumë se 130 përfaqësues të sektorit agro-ushqimor, tha se fermerët janë kthyer në rrugë më pak efikase, duke përfshirë transportin hekurudhor dhe rrugor drejt kufirit perëndimor, por këto lejojnë shumë më pak eksporte.
“Për shembull, eksporti i farave të lulediellit tani është ulur në 15-20 për qind të niveleve të paraluftës,” tha Slaston. “Këto sasi janë të pamjaftueshme për t’u furnizuar në tregun global.”
Një raport nga Organizata e Kombeve të Bashkuara për Bujqësinë e Ushqimit (FAO) e përshkroi “dimensionin e menjëhershëm të sigurisë ushqimore të këtij konflikti” si të lidhur me aksesin në ushqim dhe jo me disponueshmërinë e ushqimit.
Ekonomistja e FAO-s Monika Tothova tha për Al Jazeera se 90 përqind e eksporteve të mallrave kalonin përmes porteve në Detin e Zi dhe Detin Azov përpara luftës.
“Nëse Ukraina vazhdon të mos jetë në gjendje të eksportojë përmes detit, kjo do të ushtrojë presion shtesë mbi çmimet [tregu global]”, të paktën derisa prodhuesit e tjerë, përfshirë Bashkimin Evropian dhe Indinë, të mund të rriten, tha ajo.
Indeksi i Çmimeve të Ushqimit të FAO-s u rrit 12.6 përqind në mars krahasuar me shkurtin, kur ai kishte arritur tashmë nivelin më të lartë që nga fillimi i tij në 1990. Indeksi i çmimeve të drithërave ishte 17.1 përqind më i lartë në mars si rezultat i luftës, ndërsa çmimi i vajit vegjetal u rrit 23.2 për qind, nxitur nga kuotimet më të larta për vajin e farës së lulediellit.
Nëse Rusia do të kapte provincat separatiste Donetsk dhe Luhansk, të cilat së bashku përbëjnë 8 për qind të prodhimit të përgjithshëm bujqësor, efekti në sigurinë ushqimore do të ishte i kufizuar, tha Tothova.
“Por nëse përfshin edhe zonat që janë të rëndësishme për transportin në portet e Detit të Zi, kjo do të ketë një ndikim serioz në tregjet globale,” shtoi ekonomisti.
Një peizazh bujqësor në ndryshim
Një ndërhyrje ruse në lindje, ku rriten shumica e kulturave bimore për konsum të brendshëm, do të ndryshojë peizazhin bujqësor të Ukrainës.
Sipas Tothovës, nëse perimet nuk janë më të disponueshme në tregun vendas, fermerët kudo në vend janë të detyruar të mbushin boshllëkun në kurriz të kulturave të destinuara më parë për eksport.
Kjo do të thotë, shtoi ajo, nëse fermerët ukrainas kanë karburant të mjaftueshëm për të fuqizuar traktorët, parmendën, kombinatin dhe kamionët e dorëzimit pasi shumica e naftës erdhi në Ukrainë përmes Bjellorusisë, e cila është pjesë e sulmit, dhe vetë Rusisë.
Duke ndërlikuar një situatë të pasigurt, Slaston tha se Rusia po përparon në disa nga tokat më të pasura në botë, të njohura si “chernozems” ose “tokë e zezë”.
Pjesa tjetër e Ukrainës ka një varësi më të madhe nga plehrat, një produkt me energji intensive, eksportuesi kryesor i të cilit është Rusia.
Sipas Indeksit të Çmimeve të Plehrave, kostoja e tij arriti një rritje rekord prej 128.1 përqind krahasuar me vitin e kaluar, pasi pushtimi i Moskës rriti çmimet e energjisë dhe vuri në rrezik një pjesë masive të furnizimit botëror.
UCAB parashikon se kjo do të reflektojë në çmimin e kulturave pranverore të Ukrainës, duke përfshirë drithërat si elbi dhe misri, si dhe kultura të tjera si panxhari i sheqerit, luledielli dhe soja.
“Shpresojmë që këto territore [në lindje] të jenë të pushtuara përkohësisht dhe se do të jemi në gjendje ta rimarrëm atë së shpejti,” tha Slaston.
“Shpërblime të pashprehura të pushtimit të Putinit”
Disa analistë kanë argumentuar se “toka e zezë” e vlerësuar e Ukrainës mund të ketë qenë faktorizuar në ekuacionin kur presidenti rus Vladimir Putin vendosi të nisë një pushtim të Ukrainës më 24 shkurt.
“Ka një frikë të vërtetë mes bujqësisë se toka po zhvlerësohet nga lëndët ushqyese dhe nuk zëvendësohet, dhe këtu ju keni në Ukrainë disa nga tokat më të pasura në botë, që është aq pjellore sa është renditur si një lloj pasurie e trashëgimisë globale, Iain Overton, drejtor i grupit kërkimor me bazë në Londër Action on Armed Violence”, tha për Al Jazeera.
Studimet kanë treguar se ndryshimet klimatike tashmë kanë një ndikim negativ në prodhimin bujqësor në Rusi, veçanërisht për produkte si gruri që varen më shumë nga moti dhe faktorët klimatikë.
Në vitin 2010, Rusia, e cila është ndër tre eksportuesit kryesorë globalë të grurit, misrit, rapes, farave të lulediellit dhe vajit të lulediellit, u detyrua të ndalonte plotësisht eksportet e grurit pasi një thatësirë shkatërroi të korrat e saj. Kostoja e këtyre humbjeve u vu mbi njerëzit që duhej të paguanin çmime dukshëm më të larta të bukës, ku më së shumti goditeshin popullatat më të cenueshme.
Ndërkohë, ish-shporta e bukës sovjetike po shkonte drejt një reforme historike të tokës, të cilën zërat pro-rusë në Ukrainë e kundërshtuan ashpër. Në mars 2020, parlamenti ukrainas anuloi një moratorium që parandalonte blerjen dhe shitjen e tokës, por lejonte qiratë e gjata.
“Falë këtij vendimi historik, shtatë milionë pronarë ukrainas morën të drejtën për të përdorur tokën e tyre sipas gjykimit të tyre,” shkroi Roman Leshchenko, i cili deri muajin e kaluar shërbeu si ministër i politikës agrare të Ukrainës, vitin e kaluar në një opinion për Këshillin Atlantik. .
Ndërsa të huajt ishin ende të përjashtuar nga pronësia, kishte plane për një referendum kombëtar.
Sipas drejtorit të Action on Armed Violence, “nacionalistët që e shihnin atë pjesë të Ukrainës si ruse, pavarësisht nëse jeni dakord me këtë apo jo, do të ishin shqetësuar me hyrjen e kompanive të huaja kombëtare dhe marrjen me qira të tokës”.
Pushtimi i saj ushtarakisht mund të pengojë reformat e mëtejshme, si dhe të sigurojë njëfarë niveli sigurie kundër llojit të trazirave të bukës që i dhanë fund sundimit shekullor carist në Rusi dhe tronditën regjimet autoritare në të gjithë botën arabe.
“Ky, mendoj, është një nga shpërblimet më të mëdha të pashprehura të pushtimit të Putinit”, tha Overton.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga AlJazeera
