Qeveritë po shpenzojnë shumë kohë dhe burime duke u përpjekur të zbusin koston në rritje të energjisë pas pushtimit rus të Ukrainës. Por lufta ka mbjellë farat e një krize edhe më të madhe që nuk po merr pothuajse të njëjtën vëmendje. Mungesa globale e ushqimit po i shtyn çmimet e ushqimeve në nivele rekord, me implikime ekonomike dhe politike për vendet e zhvilluara dhe një kërcënim të urisë dhe shqetësimit të borxhit në botën në zhvillim. Duhet bërë shumë më tepër.
Pushtimi i Rusisë rriti pasigurinë ekzistuese ushqimore. Ukraina dhe Rusia përbëjnë mbi një të dhjetën e të gjitha kalorive të tregtuara globalisht. Ato prodhojnë 30 për qind të eksporteve botërore të grurit, si dhe 60 për qind të vajit të tij të lulediellit. Të paktën 26 vende mbështeten tek Rusia dhe/ose Ukraina për më shumë se gjysmën e drithërave të tyre.
Sipas Organizatës së Kombeve të Bashkuara për Ushqimin dhe Bujqësinë (FAO), lufta do të lërë 20-30 për qind të tokës bujqësore të Ukrainës të pambjellur ose të pa korrur për sezonin 2022. Kokrrat e korrura tashmë janë bllokuar sepse portet e Ukrainës janë bllokuar nga Rusia, fokusi i një takimi të fundit të ministrave të jashtëm të G7. Ndërsa fermerët rusë ende mund të prodhojnë, eksportet janë penguar nga sanksionet.
Rusia, eksportuesi më i madh në botë i plehrave, njoftoi një ndalim eksporti në fillim të marsit. Eksportet nga Bjellorusia, nominalisht aleate me Rusinë, u janë vendosur sanksione. Kina vendosi një ndalim të eksportit të plehrave verën e kaluar. Tani ka një mungesë globale katastrofike të plehrave. Çmimet janë rritur, duke i bërë fermerët të ndërrojnë të korrat ose të përdorin më pak lëndë ushqyese, gjë që ka të ngjarë të çojë në rendimente më të ulëta.
Çmimet e ushqimeve kanë shpërthyer, pothuajse 30 për qind në krahasim me vitin në prill, sipas indeksit të çmimeve të ushqimeve të FAO-s. Është një krizë e ndjerë më akute në botën në zhvillim. Blerjet e ushqimit përbëjnë të paktën gjysmën e shpenzimeve totale të familjeve në vendet me të ardhura të ulëta dhe shumë qeveri të tregjeve në zhvillim ofrojnë subvencione ushqimore. Këto po bëhen më të vështira për t’u ruajtur, pasi rritja e kostove të huamarrjes kufizon hapësirën fiskale dhe çmimet e ushqimeve rriten. Sipas Bankës Botërore, 10 milionë njerëz shtyhen në varfëri ekstreme në mbarë botën për çdo pikë përqindje rritje të çmimeve të ushqimeve.
Në shumë tregje në zhvillim, pasiguria ushqimore është tashmë një burim trazirash sociale dhe rreziku gjeopolitik. Rritja e çmimeve të ushqimit dhe energjisë ka shkaktuar protesta në Sri Lanka, Tunizi dhe Peru. Ekonomitë e zhvilluara janë gjithashtu të ekspozuara. Gati 10 milionë britanikë reduktuan konsumin e ushqimit ose kanë humbur vaktet në prill dhe Franca planifikon të lëshojë kupona ushqimore për familjet më të varfra. Inflacioni i udhëhequr nga çmimet e ushqimeve dhe energjisë është një çështje e fushatës amerikane që mund të çojë në një ndryshim se kush e kontrollon Kongresin.
Ekonomistët Alan Blinder dhe Jeremy Rudd argumentojnë se stagflacioni në vitet 1970 u shkaktua nga rritja e çmimeve të energjisë dhe ushqimeve. Një krizë e pasigurisë ushqimore duhet të shqetësojë bankierët qendrorë. Kufizimet tregtare të vendosura nga një numër vendesh për të mbrojtur furnizimet lokale kanë një efekt shumëfishues që përshpejton inflacionin e ushqimit. Kufizimet e eksportit për vajin e lulediellit rus e shtynë Indonezinë të ndalojë eksportet e vajit të palmës në prill. Javën e kaluar India vendosi një ndalim të eksportit të grurit.
Përpjekjet globale për të ofruar ndihmë ushqimore kanë qenë historikisht të sikletshme dhe ndonjëherë kundërproduktive. SHBA, ofruesi më i madh në botë i ndihmave ushqimore, kërkon që ajo të jetë në formën e ushqimit të rritur në Amerikë, në vend të parave të gatshme. Dhe të paktën gjysma e tij duhet të dërgohet në anije në pronësi amerikane. Si rezultat, një projekt-ligj i ndihmave ushqimore i miratuar së fundmi për vendet afrikane do të bëjë që SHBA të shpenzojë 388 milionë dollarë për të transportuar 282 milionë dollarë në produkte ushqimore.
Ekonomistët dhe ekspertët e asistencës ushqimore thonë se bota duhet të fokusohet në dërgimin e parave të gatshme dhe ekspertizës, në vend të vetëm rezervave ushqimore. Është shumë më pak e kushtueshme dhe shumë më efikase për të ndihmuar fermerët të prodhojnë në vend, duke përshtatur të korrat me kushtet e tyre klimatike dhe tokësore. Eksportuesit e ushqimit dhe plehrave si SHBA, Kanadaja, BE-ja, Argjentina dhe Brazili duhet të bien dakord të mos vendosin kufizime tregtare dhe India duhet t’i heqë ato. SHBA dhe BE, së bashku me OKB-në, duhet të shqyrtojnë mënyrat për të nxjerrë grurin e korrur nga Ukraina. Megjithëse mund të jetë e pamundur, Kina mund të kontribuojë duke hequr ndalimin e eksportit të plehrave dhe duke reduktuar rezervat e saj të misrit, orizit dhe grurit.
Planet janë në zhvillim e sipër për të ndihmuar vendet të kompensojnë humbjen e eksporteve ruse të energjisë. Dhe rënia e kërkesës, pasi ndihma në rënie e pandemisë ngadalëson rritjen, duhet gjithashtu të ulë çmimet e energjisë. Por kriza e ushqimit do të jetë më afatgjatë dhe do të prekë miliona të tjerë. Lufta do të përfundojë, por ndryshimi i klimës do të vazhdojë të ndikojë në furnizimin me ushqime. Udhëheqësit globalë duhet të mbajnë mend këshillën që të korrni atë që mbillni.
*Shkrimtari është një anëtar i lartë në Shkollën Kennedy të Harvardit dhe kryeekonomist në Kroll
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga Financial Times
