Kur Volodymyr Zelensky iu drejtua Forumit Ekonomik Botëror përmes lidhjes video këtë javë, ai bëri një thirrje të përzemërt për perëndimin: përdorni asetet e sekuestruara nga banka qendrore ruse dhe oligarkët e vendit për të financuar koston e vlerësuar prej 500 miliardë dollarësh për rindërtimin e Ukrainës. “Nëse agresori humbet gjithçka, atëherë kjo i privon atij motivimin për të filluar një luftë,” tha ai. “Vlerat duhet të kenë rëndësi kur tregjet globale po destabilizohen.”
Shumë liderë perëndimorë duket se janë dakord. Josep Borrell, kryenegociatori i BE-së sugjeroi kohët e fundit se ka “logjikë” në përdorimin e rezervave valutore ruse për të rindërtuar Ukrainën. Dhe Ursula von der Leyen, presidentja e Komisionit Evropian, iu përgjigj thirrjes së Zelensky në Davos duke vënë në dukje se Rusia “duhet gjithashtu të japë kontributin e saj” në rindërtim.
Kjo nxit retorikën politike. Megjithatë, sekreti i ndyrë në takimin e kësaj jave të WEF-së është se këto thirrje publike po shkaktojnë ankth privat për shumë nga korporatat dhe elitën financiare të Davos-it, nga perëndimi dhe aleatët e tij.
Kjo nuk është për shkak të mungesës së simpatisë për gjendjen e rëndë të Ukrainës; as mosnjohja se projektligji për rindërtimin e pasluftës do të jetë i madh. Në vend të kësaj, çështja është mungesa e procesit të duhur. Ndërsa shumica mendojnë se ekziston një rast moral i jashtëzakonshëm për të ndihmuar Ukrainën – dhe për të ndëshkuar agresionin e Rusisë – ngrirja e aseteve është një çështje krejtësisht e ndryshme nga disbursimi i tyre. Nëse njëra prej tyre bëhet pa një kornizë të qëndrueshme dhe transparente, qeveritë perëndimore ose do të përballen me vite të tëra me padi të kushtueshme ose do të përfundojnë duke shkatërruar besimin që mbështet ekonomitë e tyre politike. Siç vuri në dukje vetë Zelenksy, “vlerat” kanë rëndësi tani, më shumë se kurrë – veçanërisht kur tregjet janë të destabilizuara.
“Na është thënë për dekada se perëndimi ruan sundimin e ligjit dhe ne investuam në perëndim mbi këtë bazë,” vëren një investitor kryesor joperëndimor i pasurisë sovrane. “A është duke u grisur tani? Çfarë duhet të mendojmë?”
Sigurisht, shumë vëzhgues perëndimorë – dhe ukrainas – mund të argumentojnë se kjo tani është një pyetje e rendit të dytë, duke pasur parasysh tmerret e pushtimit rus. Por unë mendoj se ata që shqetësohen për procesin e rregullt e kanë një pikë. Pra, si duhet të zgjidhet kjo? Udhëheqësit po përpiqen për zgjidhje. Von der Leyen i tha WEF-së këtë javë se “avokatët tanë po punojnë intensivisht në gjetjen e mënyrave të mundshme të përdorimit të aseteve të ngrira”. Më vete, avokatët perëndimorë dashamirës ndaj Ukrainës po studiojnë mjetet ekzistuese legjislative për të parë nëse ato mund të ripërdoren për këtë qëllim.
Një ide që qarkullon është përdorimi i ligjeve të gjera të dëmshpërblimit civil të Amerikës për t’i mundësuar Ukrainës të pretendojë për “dëmtime” nga asetet e oligarkëve në SHBA. Një variant i kësaj mund të tentohet edhe nga paditësit në Francë dhe Holandë, më thonë. Një ide tjetër është përdorimi i proceseve të arbitrazhit të lidhura me disa traktate pak të njohura për investime të drejtpërdrejta të nënshkruara midis Rusisë dhe Ukrainës në vitet 1990, të cilat krijojnë një mënyrë për të vendosur dëme në rastet e dëmtimit ekonomik.
Më vete, administrata e SHBA mund të kërkojë autoritet legjislativ të shprehur nga kongresi për të futur legjislacionin e ri që mundëson sekuestrimin e aseteve në monedhën ruse. Ose presidenti i SHBA-së mund të përdorë Aktin Ndërkombëtar të Fuqive Ekonomike Emergjente të vitit 1977 për të rishpërndarjen e aktiveve në bankat amerikane, ndoshta duke u mbështetur në precedentët e krijuar në vitet 1980 në lidhje me Iranin.
Një nga idetë më interesante nga të gjitha ka buruar nga Kievi, i cili ka hartuar në heshtje një memo ku bën thirrje për një komision të ri të OKB-së për bllokimin dhe sekuestrimin “kushtetues, ligjor, transparent dhe efektiv” të aseteve që u përkasin atyre që lidhen me agresionin e armatosur. Ndërsa lufta aktuale në Ukrainë po përmendet si projekt pilot, ideja ose shpresa është të krijohet një kornizë globale që do të përdoret edhe në konflikte të tjera.
Lajmi i mirë është se kjo tregon njohjen e Kievit për nevojën për një proces të rregullt ligjor. Disa figura të biznesit ukrainas po mendojnë në të njëjtën mënyrë: Rinat Akhmetov, miliarderi ukrainas, tha këtë javë se ai do të padiste Moskën për “rimbursimin e duhur për të gjitha shpenzimet dhe të ardhurat e humbura” nga shkatërrimi i aseteve të tij në Mariupol, siç është fabrika çeliku Azovstal.
Lajmi edhe më i mirë është se idetë e Ukrainës ka të ngjarë të mirëpriten. “Koncepti themelor i të paturit një kornizë ndërkombëtare që mbulon sanksionet mund të çojë potencialisht në një përmirësim mbi vendosjen e tanishme ad hoc të sanksioneve,” thotë një avokat perëndimor, i cili ka parë draft-memorandumin.
Por lajmi i keq është se vetoja e Rusisë në këshillin e sigurisë do ta bëjë të vështirë krijimin e një komisioni të OKB-së. Ideja e vendosjes së aktit të fuqive emergjente të SHBA-së të vitit 1977 është ligjërisht e diskutueshme dhe miratimi i shpejtë i çdo legjislacioni amerikan ka të ngjarë të jetë i vështirë. Nëse koncepti i procesit të rregullt ligjor dhe të drejtave pronësore nuk përmbyset, asetet ruse ndoshta do të mbeten të ngrira për shumë vite ose do të pasojnë beteja të pafundme ligjore.
Asnjë nga këto perspektiva nuk është tërheqëse nga distanca. Por këto dy të fundit janë ndoshta më pak të këqijat. Nëse, sigurisht, Von der Leyen tani nuk mund të gjejë një proces ligjor ose, akoma më mirë, OKB-ja përqafon idetë e ndjeshme të Ukrainës. Sido që të jetë, e vetmja siguri është se avokatët së shpejti do të korrin tarifa të majme. Këtu qëndron realiteti i luftës kinetike dhe ekonomike në shekullin e 21-të./ Gillian Tett
Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga Financial Times
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
