Shkrimtar, përkthyes dhe studiues. Së bashku me Koliqin, përfaqësojnë bashkëthemeluesit e prozës moderne shqipe dhe njihen ndër nismëtarët e kritikës letrare.
Mitrush Kutelit iu rihapën dyert e Akademisë së Shkencave, në 115-vjetorin e lindjes.
Dorëshkrimi i veprës së tij “E madhe është gjëma e mëkatit” ishte dhurata nga familja për akademinë, ndërsa pinjollët e tij morën në shkëmbim si dhuratë, dorëshkrimin e sapozbuluar “Ditari i Bankës Kombëtare”.
Takimi gjatë fundjavës, do të niste me një “mea culpa” nga kreu i Akademisë, Skënder Gjinushi, i cili, pranoi se shoqëria dhe akademia, nuk kanë bërë asgjë për të. Ndërsa emri i tij i gdhendur në gojëdhëna dhe balada shqiptare, një emër i nëpërkëmbur sa dhe i mohuar nga regjimi komunist, bëhet pjesë aty ku përkon… pas vitesh ndalimi.
“Kuteli ishte i ndaluar në të tria rastet që ishte mundësia e rikthimit të tij në historinë e letërsisë. Më 1958-1959, edhe më keq në 1967-1968, kur u hartua një vëllim i tretë i historisë së letërsisë shqipe 1912-1939. Mbetën tre të tjerë jashtë, mes të cilëve edhe Mitrush Kuteli. Vazhdonte të mbizotëronte opinioni, se ai ishte kolaboracionist. Edhe më 1983, pasi ishte bërë gati teksti, u vendos të përjashtohej”, – tha akademiku Shaban Sinani.
Për babanë përtej intelektualit, për prindin përtej figurës së mohuar, për atin që jetonte dy jetë, i biri Pandeli Pasko, kujton shembujt që mori prej tij.
Ai vëren se babai “ishte njeriu i qetë që dinte të imponohej, njeriu punëtor dhe i drejtë”.
“Nuk arrij të kuptoj sesi ai, në atë ngushticë që jetonim ne, arriti të punonte e të nxirrte ato kryevepra, si shkrimtar e përkthyes.
Atëherë ai ishte për ne, babai i shumëdashur që gjente kohë edhe të na nxirrte shëtitje. Në ato kushte ishin krijuar dy botë, një e jashtme e frikshme dhe një e brendshme, me familjen. Porosia e tij për ne ishte haptazi, ‘kujdes, nuk duhet t’ju shtrembërohet shpirti’.
Ai vetë e dha këtë shembull e nuk u përkul. Mund të kishte bërë edhe ai, ndonjë poezi për pushtetin, por nuk ai nuk u dha”, – thotë Pandeli Pasko, i biri i Mitrush Kutelit.
Teksa u nderua me titullin “Nderi i Akademisë së Shkencave”, për dekada Kuteli mbeti jashtë dyerve.
Puna e tij në bankën e Shqipërisë në vitet e luftës, do t’i kthehej në lak, në vitet pas saj. Një ndër themeluesit e prozës moderne shqipe, do të përjetonte burgun dhe do të shuhej para kohe.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Amaneti i Mitrush Kutelit” – Letra, drejtuar së shoqes…
Dhoma me flori e Mitrush Kutelit
“Me Dritëroin ishim shokë. Flisnim kundër regjimit që në fund të viteve 50”
