Gjithmonë në shesh si një filozof i moçëm, duke biseduar me bashkëqytetarët sikur bashkëqytetarët të ishin të gjithë, në parim, me besimin në demokraci, krejt të barabartë në çdo bashkëbisedim./Konica.al
Po largohet gjiganti i fundit i gazetarisë klasike, gati njëqind vjeç, duke tërhequr pas vetes, si një mjegullnajë të madhe bardhezi që zhduket në horizont, botën e tij të letrës dhe të bojës. Në atë botë, që është e papërsëritshme për arsye teknike e kulturore, njëra e pandashme nga tjetra, një gazetë e përditshme donte dhe duhej të ishte, çdo mëngjes, përmbledhja e arsyetuar e jetës publike të një vendi dhe të popullit të tij; me një funksion të patundur në orientimin politik. Nuk është e tepërt të thuhet, se në gjysmën e dytë të shekullit XX, dikush e përkufizonte veten edhe nisur nga gazeta që mbante të palosur në xhep. Atje politika ishte e padiskutueshme. Ishte shkenca e pasaktë, por e pazëvendësueshme, falë së cilës, në të vërtetë, brenda së cilës, brezat e kaluar diskutuan menaxhimin e Polisit dhe rrjedhimisht fatin e tyre. Nuk guxonte të thuhej “politikë”, në kohën e Scalfarit, pa shkaktuar njëlloj shqetësimi, sepse i referohej një mosmarrëveshjeje intelektuale, ideologjike, madje edhe filozofike. Jo se, edhe atëherë, politika nuk ishte një trajtesë e ulët, një leverdi e pushtetit, një mashtrim i mirëbesimit popullor. Scalfari ishte më se i vetëdijshëm për hetimet e mëdha në botën e krimit dhe korrupsionin; ai ishte, veçanërisht në vitet e “Espresso”-s, një nga arkitektët më të paepur. Megjithatë, ai kurrë nuk u përfol, veçse në bisedat vulgare dhe disfatiste, që nuk u konsiderua si gazetari e vërtetë edhe sikur të arrinte deri në stendat e gazetave, në vlerën e thellë të politikës. Në fakt, ishte një diskutim mbi fatin e njerëzve; ose nuk ishte fare. Ai ishte një nga interpretuesit më të mëdhenj të të shkruarit të shekullit të 20-të, madje e krahasoi veten të barabartë me liderët e mëdhenj të partive masive dhe, në të vërtetë, ndoshta ishin ata që duhej të zbutnin idetë dhe fjalët për të mbështetur krahasimin me atë zotëri elokuent e solemn (mes morisë së shigjetave të harkut të tij, nuk kishte kurrë pamaturi), që, kur fliste për politikë synonte lart, si për t’i stërvitur synimet në caqet qiellore të pleqërisë së tij. Veç, mësimi vërtet i vlefshëm, ndoshta trashëgimia e vërtetë e Scalfarit, është se praktikë verbale dhe intelektuale e pakompromistë është ndjekur me pasion, çdo ditë, për dekada, nga miliona njerëz, duke kundërshtuar në mënyrë sensacionale paragjykimin, tashmë të tërbuar, mbi distancën e pakalueshme midis intelektualëve dhe vegjëlisë, mes elitave dhe nevojave sociale (informacioni është pa dyshim një nevojë sociale: sot si më parë dhe ndoshta më shumë se më parë).
Eugenio Scalfari, Scalfari që citonte filozofët grekë dhe iluministët francezë, ishte njeri popullor, ashtu si grupi i vogël i emrave të mëdhenj të gjysmës së dytë të shekullit XX, nga Montanelli te Biagi, nga Fallaci te Bocca. Shumë përpara se paraqitjet televizive të përforconin famën (madje degradonin atë…), mjaftonin gazetat dhe stendat e gazetave, një tempull laik, shumë edhe në formën arkitekturore, mjaftonin për të ndërtuar popullaritetin e botuesve, të reporterëve të mëdhenj, të drejtorëve. Gazetat shisnin miliona kopje, duke mos dyshuar se diarkia e fortë me televizionin, shumë shpejt do të pushtohej nga dixhitali dhe uebi, nga dekonstruksioni i informacionit në një mjegullnajë gjithnjë vitale, jo gjithmonë autoritative, nga e cila, të paktën, në këtë tranzicion të gjatë fazor, nuk duket se mund të arrijmë në një drejtues të mirënjohur, si ajo e Scalfari-t dhe Montanellis-ve. Pra, të shpresojmë për në të ardhmen./Konica.al
“Repubblica” lindi, me përllogaritje të matura, si një gazetë jo e plotë, selektive dhe reflektuese, gati një luks për opinionin publik më të shqetësuar dhe kërkues. Por ajo anije e lehtë u bë, brenda pak vitesh, një luftanije. Si një pjatë me “yll” që bëhet një pjatë popullore, buka e përditshme. As bashkëpunëtorët më të afërt të Scalfarit, nuk janë në gjendje të thonë me siguri nëse ky hap i bujshëm ishte parashikuar disi, ose të paktën shpresohej nga themeluesi. Ajo që mund të themi, në dritën e asaj që ndodhi, është se besimi katërkëndor i Scalfarit në cilësinë intelektuale (egoja e pazbuluar, kaq e trajtuar dhe medituar në librat e fundit) është përkthyer në një akt besimi dhe ngjitjeje, në cilësinë intelektuale të opinionit publik, ose të paktën të një pjese të madhe të tij./Konica.al/ Scalfari, pa lexuesit e tij të shumtë, është i jashtëzakonshëm: megjithatë, një nga meritat – dhe privilegjet – e gazetarisë së tij ishte, se ai nuk shtroi asnjëherë, për asnjë moment, problemin “si t’i kënaqim lexuesit”, duke modifikuar tonet, apo ndoshta edhe duke ulur objektivin.
Lehtësia ose automatizmi, me të cilin një njeri kaq ambicioz dhe kaq kërkues, i paaftë për asnjë kodoshllëk, apo zbukurim për t’u adhuruar me publikun, është bërë një nga gazetarët italianë më të njohur dhe më të dashur (ose të paktën, të respektuar), thotë shumë, në të vërtetë shumë, për cilësinë si motori i përjetshëm i aktiviteteve njerëzore. Të rinjtë që kanë detyrën, do thosha detyrën të planifikojnë informacionin e së ardhmes, që nuk mund të jetë më i njëjti sepse bota ndryshon dhe bashkë me të ndryshojnë gjuhët, skenari social, tregu i ideve, të reflektojnë mbi aventurën e jashtëzakonshme intelektuale të Eugenio Scalfari-t, i cili, falë besnikërisë ndaj vetes, librave dhe ideve – një botë në dukje e vogël – arriti të miqësohej me miliona lexues. Gjithmonë në shesh, si një filozof i moçëm, duke biseduar me bashkëqytetarët sikur ata të ishin të gjithë, në parim, me besimin në demokraci, krejt të barabartë në çdo bashkëbisedim./Konica.al
