A është ky agimi i një epoke të re bërthamore? Në të gjithë botën, ka zhurmë për një shtytje të re për bërthamën si një zgjidhje për dekarbonizimin e prodhimit global të energjisë, madje edhe nga grupet mjedisore, që përfaqëson një kthesë të fortë për shumë njerëz. Edhe vendet më anti-bërthamore, si Gjermania dhe Japonia, kanë zgjatur jetën e centraleve të tyre bërthamore ekzistuese, duke u përballur me premtimet e tyre të mëparshme për të hequr gradualisht teknologjinë përçarëse krejtësisht. Ndërsa energjia bërthamore nuk ka vdekur kurrë në disa ekonomi kyçe, si Kina dhe Rusia, liderë më me ndikim botëror në Perëndim tani po marrin pjesë, duke sinjalizuar një ndryshim të mundshëm detar për industrinë e energjisë bërthamore.
Për dekada, katastrofat bërthamore si Fukushima, Three Mile Island dhe Çernobili janë shfaqur të mëdha në ndërgjegjen e publikut dhe shumë pak njerëz duan një reaktor bërthamor në oborrin e shtëpisë së tyre, apo edhe në shtetin e tyre. Megjithatë, shkrirjet bërthamore janë shumë të rralla, dhe është llogaritur se në përgjithësi energjia bërthamore shpëton jetë, duke parandaluar miliona vdekje që përndryshe do t’i atribuoheshin ndotjes së ajrit. Por edhe me rrezikun relativisht të ulët të katastrofës bërthamore, ekziston ende çështja shumë reale e mbetjeve bërthamore, të cilat janë jashtëzakonisht të kushtueshme për t’u mirëmbajtur dhe mbeten të rrezikshme për mijëra vjet. Por me dënimin e afërt të shkaktuar nga ndryshimi katastrofik i klimës dhe urgjenca gjithnjë në rritje për ta trajtuar atë, energjia bërthamore duket thjesht si më e vogla nga dy të këqijat. Është efikas, i besueshëm dhe krejtësisht pa emetime, dhe është një teknologji e provuar me infrastrukturë dhe zinxhirë furnizimi tashmë të vendosura në mbarë botën.
Shtetet e Bashkuara mbeten prodhuesi i vetëm më i madh në botë i energjisë bërthamore, por industria ka qenë në rënie për dekada të tëra, flota bërthamore e vendit po bëhet jashtëzakonisht e gjatë dhe kostoja e mirëmbajtjes së mbetjeve bërthamore po rëndon shumë mbi taksapaguesit. Por për herë të parë në vite, e ardhmja e industrisë bërthamore duket pak më e ndritshme në SHBA pasi urgjenca e dekarbonizimit rrit presionin mbi politikëbërësit dhe udhëheqësit e industrisë private. Ndërsa opinioni publik është ende i ndarë, ai po ndryshon ngadalë në favor të energjisë bërthamore dhe Silicon Valley po hedh peshën e tij të plotë pas opsionit bërthamor. Tani, Akti i Reduktimit të Inflacionit të administratës Biden po ruan ndërtimin e vrullit për energjinë bërthamore në SHBA duke ofruar një kredi tatimore të prodhimit për reaktorët ekzistues, duke nxitur vendosjen e avancuar bërthamore dhe duke siguruar fonde për vlerësimin e avancuar të uraniumit të pasuruar pak për të ndihmuar në ndërtimin e brendshëm zinxhirët e furnizimit për burimin thelbësor të karburantit të ndarjes bërthamore.
Në Mbretërinë e Bashkuar, ka gjithashtu një bazë në rritje të mbështetjes për energjinë bërthamore, duke përfshirë në nivelet më të larta të qeverisjes. Në muajin e dytë të pushtimit të paligjshëm rus të Ukrainës, kryeministri i atëhershëm Boris Johnson u tha votuesve të tij se përgjigja për të hequr kombin nga importet ruse të energjisë ishte investimi në centralet bërthamore të vendit. “Plani i Johnson ishte të ofronte një shpëtim të papritur për një industri përçarëse duke premtuar se do të ndërtonte 24 gigavat kapacitet të energjisë bërthamore gjatë tre dekadave të ardhshme, nga vetëm 5,88 GW aktualisht”, sipas një raporti nga Financial Times. Plani jo vetëm që do të lehtësonte varësinë e Mbretërisë së Bashkuar nga Kremlini, por gjithashtu do të rigjallëronte profilin e vendit si një udhëheqës global i industrisë bërthamore. “Qëllimi ynë është të udhëheqim botën edhe një herë në një teknologji që ne filluam, në mënyrë që deri në vitin 2050, deri në një të katërtën e fuqisë sonë të konsumuar në Britaninë e Madhe të jetë nga ato bërthamore”, deklaroi Johnson.
Sigurisht, Boris Johnson është shkarkuar, por zëvendësuesi i tij Rishi Sunak ka vazhduar të tregojë entuziazëm për rritjen e kapacitetit të prodhimit të energjisë bërthamore në Mbretërinë e Bashkuar. Pas vetëm një muaji në detyrë, kryeministri Sunak nënshkroi një marrëveshje prej 679 milionë £ (afërsisht 840 milionë dollarë) me kompaninë franceze EDF të mbështetur nga shteti për të ndërtuar një stacion energjie bërthamore 3.2 GW në bregun e Suffolk. Pas përfundimit, ky termocentral do të kishte kapacitet të mjaftueshëm të prodhimit të energjisë elektrike për të fuqizuar gjashtë milionë shtëpi.
Megjithatë, kritikët theksojnë se kjo nuk është hera e parë që Anglia përpiqet (dhe dështoi) për të nisur një epokë të re të artë të energjisë bërthamore. “Qeveria është tashmë në një betejë kundër kohës thjesht për të zëvendësuar gjeneratën e saj bërthamore ekzistuese, e lëre më të zgjerojë flotën”, raporton Financial Times. “Të gjithë përveç njërit do të çaktivizohen deri në vitin 2028.” Megjithatë, këtë herë ndjehet ndryshe. Ne po shohim një ndryshim të fortë në opinionin publik dhe privat në lidhje me energjinë bërthamore dhe kriza energjetike në Evropë, si dhe lufta e vazhdueshme në Ukrainë, kanë rishikuar të gjitha rregullat. Në një kohë kur kemi nevojë si për sigurinë energjetike ashtu edhe për dekarbonizimin me nxitim, shumë po arrijnë në përfundimin se nuk mund të injorojmë më përfitimet e energjisë bërthamore.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “OilPrice.com“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
‘The Economist’: Si duhet të përballet Europa me krizën e energjisë?
