Milo Gjukanoviç mendon se Mali i Zi ka predispozitën më të mirë për të qenë anëtari i ardhshëm i BE-së. Në fondin e luftës në Ukrainë ai thekson se konflikti potencial ka të zgjerohet edhe në vende të tjera.
DW: Më 19 mars janë zgjedhjet presidenciale në Mal të Zi. Do të kandidoni përsëri?
Milo Gjukanoviç: Nuk e kam marrë ende vendimin për këtë, por do ta marr në ditët në vazhdim.
DW: Partia juaj ju ka mbështetur në këtë moment dhe disa rrethana politike, p.sh. afera me Spajiçin, ju përshtaten. Përse duhet të mendoheni kaq gjatë?
Milo Gjukanoviç: Nuk janë këto elementet për të cilat mendoj, ka disa që për mua janë të pakrahasueshme për nga rëndësia. Kam 30 vjet tashmë në jetën politike të Malit të Zi. Mbase ai që punon në një punë për tri dekada, ka të drejtë të ndihet i lodhur dhe ka të drejtë të arsyetojë se ndoshta do të ishte mirë edhe për shoqërinë, që të ketë një kandidat të ri. Çfarë ne kërkojmë është se kush mund të ndihmojë më së miri, që pas dy vitesh e gjysëm endjeje, ta kthejë Malin e Zi në shinën e qëndrueshme të zhvillimit euro-atlantik. Po shikojmë në bllokun tonë politik, se kush është kandidati, që mund ta sigurojë këtë më plotësisht. Shpresoj të kemi edhe kandidatë të tjerë dhe nga këto oferta do të zgjedhim në ditët në vijim më të mirin.
DW: Cili është synimi kryesor politik i Malit të Zi për momentin?
Milo Gjukanoviç: Natyrisht që anëtarësimi në Bashkimin Evropian mbetet objektivi ynë kryesor strategjik. Mali i Zi me përtëritjen e pavarësisë e ka përcaktuar qartë se dëshiron të bëhet pjesë e NATO-s dhe pjesë e Bashkimit Evropian. Synimin e parë e kemi arritur. Në rrugën drejt synimit të dytë kemi arritur dy rezultate shumë të rëndësishme. I pari është se kemi harmonizuar njëqind për qind politikën e jashtme dhe të sigurisë me Bashkimin Evropian, dhe këtë e kemi bërë prej disa vitesh. Përveç kësaj kemi hapur të gjithë kapitujt e negociatave dhe në fazën kur duhej të niste mbyllja intensive, erdhi rënia e intensitetit të politikës evropiane të zgjerimit, e për fat të keq si rrjedhojë edhe rënia e entuziazmit për reforma në të gjithë shtetet e rajonit tonë.
Ukraina e ka tërhequr vëmendjen tek rëndësia gjeopolitike e integrimit të Ballkanit Perëndimor. Më duket se Bashkimi Evropian po i kthehet politikës aktive të zgjerimit. Besoj se kjo do t’i shërbejë si frymëzim qeverisë së re, të cilën e pres gjatë këtij viti në Mal të Zi, për t’iu përkushtuar plotësisht reformave dhe për të arritur synimin në një afat sa më të shkurtër. Mendoj se kjo është realiste. Mendoj që Mali i Zi ka predispozitën më të mirë për të qenë anëtari i parë i ardhshëm i Bashkimit Evropian.
DW: U bënë 15 vjet që kur Kosova ka shpallur pavarësinë, gjë që Serbia nuk e ka pranuar kurrë. Në moment po punohet intensivisht për gjetjen e një zgjidhjeje dhe vazhdimin e dialogut. Si politikan me përvojë, çfarë do t’u këshillonit të bënin presidenti Vuçiç dhe kryeministri Kurti?
Milo Gjukanoviç: Për këtë temë shumë të rëndësishme për stabilitetin rajonal unë kontaktoj të gjithë që janë të interesuar për kontakt. Së fundmi kemi pasur diskutime intensive me përfaqësuesit e palës kosovare dhe shumë shpesh mbaj kontakte me njerëz që janë pjesë e misioneve ndërkombëtare evropiane dhe amerikane për të ndihmuar Serbinë dhe Kosovën që të arrijnë një marrëveshje.
Qëndrimi im dihet prej kohësh: nuk ka rrugë tjetër përveç marrëveshjes. Çdo ide tjetër, si ideja e mbajtjes së konfliktit të ngrirë, është në fakt në funksion të një doktrine destruktive ndaj Evropës dhe ndaj Ballkanit Perëndimor si rajon evropian. Pra kjo me siguri që nuk është njërrugë, që do t’ì sjellë gjëra të mira as Serbisë, as Kosovës, as Ballkanit Perëndimor dhe as Evropës. Unë mendoj se me pranimin e tekstit bazë të marrëveshjes nga të dyja palët, është bërë një lëvizje. Ky është një shans që nuk duhet lëshuar. E di që në ditët në vijim në Bruksel do të vazhdojnë bisedimet për dokumentin përcjellës, planin e zbatimit. Shpresoj se edhe për këtë do të arrihet një marrëveshje. Sinqerisht dua që Serbia dhe Kosova ta nënshkruajnë marrëveshjen, sepse mendoj se kjo do të ishte e një rëndësie të pamatë për stabilitetin dhe perspektivën evropiane të rajonit.
DW: Në Konferencën e Sigurisë në Mynih gjithçka ishte e lidhur me luftën në Ukrainë. Mali i Zi është në NATO dhe ka vendosur sanksione ndaj Rusisë. Megjithatë ende ka disa dyshime se deri në ç`masë Mali i Zi i ka kthyer më të vërtetë shpinën Rusisë. A ka ende ndikim politik të Rusisë në Malin e Zi dhe sa i fortë është ai?
Milo Gjukanoviç: Unë mendoj se këto dyshime për sinqeritetin e marrëdhënieve të Malit të Zi ndaj partnerëve evropianë dhe të NATO-s po përpiqen në fakt t`i mbjellin kundërshtarët e Malit të Zi. Mali i Zi definitivisht nuk jep asnjë asnjë arsye për këtë. Ai ka harmonizuar 100% politikën e tij të jashtme dhe politikën e sigurisë, ka vendosur sanksione.
Prandaj nuk ka hapësirë për dilema. Rusia e ka shpallur Malin e Zi vend armik, në krye të listës të vendeve armike të tyre jemi ne, edhe pse festuam së fundmi tre shekuj të marrëdhënieve tona ndërshtetërore dhe diplomatike.
Unë dua të them sigurisht se Mali i Zi nuk dëshiron t`i krijojë vetes armiq dhe as nuk dëshiron të shkatërrojë disa marrëdhënie historike dhe tradicionale. Mali I Zi nuk është armik i Rusisë. Mali i Zi është armik i agresionit. Mali i Zi është edhe armik i shkeljes së të drejtës ndërkombëtare.
Mali i Zi është armik i të gjitha ideve, që dëshirojnë t`u kufizojnë shteteve të pavarura zgjedhjen sovrane të së ardhmes, në këtë rast Ukrainës. Kemi pasur një sulm të tillë ndaj nesh në vitin 2016, përpjekje nga Rusia për grusht shteti në Mal të Zi me të njëjtin motiv, me të cilin është organizuar tani agresioni shumë më brutal kundër Ukrainës.
Mali i Zi atëherë ka qenë në dyert e NATO-s. Ajo ishte përpjekje për të penguar hyrjen e Malit të Zi në NATO, përpjekje për të kufizuar të drejtën sovrane të shtetit të pavarur të Malit të Zi për të zgjedhur të ardhmen e tij. Siç po përpiqet tani me këtë lloj agresioni të kufizojë Ukrainën. Pra ne jemi kundërshtarë të kësaj dhe nuk jemi kurrfarë armiqsh dhe kundërshtarë apriori të askujt në Evropë dhe të askujt në planet.
DW: A mendoni se konflikti në Ukrainë mund të përhapet edhe në zona të tjera, le të themi p.sh. në Moldavi, apo në Kosovë?
Milo Gjukanoviç: Realisht ky konflikt e ka këtë potencial. Që nga dita e parë them se ky është një konflikt, ku Ukraina është në vijën e zjarrit. E di që ekziston ideja, që përmes formatit “Bota Ruse” të bëhet një revizionim historik dhe bëhen përpjekje për t’i dhënë Rusisë rëndësinë gjeopolitike, që kishte dikur Bashkimi Sovjetik. Por ajo që na intereson më shumë ne si evropianë është, se ky është padyshim agresion kundër unitetit evropian dhe sistemit evropian të vlerave.
Më vjen mirë që kështu lexohet në të gjitha adresat e rëndësishme politike evropiane. Më vjen mirë që Evropa ka reaguar siç ka reaguar dhe se me të vërtetë e kupton, që në Ukrainë po mbrohet sistemi evropian i vlerave. Unë mendoj se për aq kohë sa zgjat lufta, rreziku i reflektimeve të tilla, siç e theksuat në pyetjen tuaj, ekziston.
Mendoj se me gjithë urimet, me gjithë nderimin për guximin, për vendosmërinë për sakrifica të Ukrainës dhe popullit ukrainas, është koha që paralelisht të aktivizohen edhe iniciativat për paqen dhe të bëhen përpjeke për të arritur te ajo formulë, me të cilën përfundon gjithmonë çdo luftë: kjo luftë duhet të përfundojë me marrëvëshje paqeje. Prandaj është e nevojshme të jesh aktiv në këtë plan, për të pasur më pak viktima, sepse kemi për fat të keq numër të madh viktimash.
DW: Çfarë mendoni, kur mund të përfundojë lufta në Ukrainë?
Milo Gjukanoviç: Për fat të keq askush nuk mund të bëjë ndonjë prognozë. Mendoj se as aktorët kryesorë, duke filluar nga Vladimir Putini, nuk e dinë këtë. Do të ishte joserioze nga ana ime të bëja parashikime.
Mendoj se në këtë moment ende nuk po punohet me seriozitetin e nevojshëm dhe përpjekjet e nevojshme për iniciativën e paqes. Njëkohësisht dëshiroj që ky të jetë një apel për bashkimin e të gjithë politikës konstruktive ndërkombëtare që ta ndihmojmë Ukrainën, madje edhe Rusinë, megjithëse është në një pozicion tjetër, në pozicionin e agresorit, që të dilet nga ky konflikt i armatosur dhe të pengohet vrasja e mëtejshme e njerëzve.
DW: Si qëndron çështja me Kinën? A mendoni se Kina po përpiqet që përmes Ballkanit Perëndimor, pra në radhë të parë përmes Serbisë dhe Malit të Zi, të zgjerojë ndikimin e saj në Evropë? Sa e rrezikshme është kjo në këtë moment gjeopolitik?
Milo Gjukanoviç: Nuk ka asnjë dyshim se Kina po përpiqet të forcojë ndikimin e saj gjeopolitik. Unë do të thoja që është legjitime për çdo vend dhe veçanërisht për një vend të madh dhe shumë të populluar, siç është Kina – e cila po ashtu po zhvillohet shumë intensivisht ekonomikisht kohët e fundit.
Ajo në një kohë kur nuk kishte gatishmëri të mjaftueshme për bashkëpunim në Bashkimin Evropian, kërkoi rrugë që përmes bashkëpunimit me vendet e Evropës Qendrore dhe Juglindore të realizojë ambiciet evropiane. Këtë e ka bërë, më duhet ta them, në një mënyrë ambicioze.
Ajo bëri atë që nuk e bënë institucionet evropiane. Ofroi kredi të favorshme për zhvillimin e infrastrukturës. Kjo ishte ajo për të cilën ne të gjithë qaheshim. Më parë ishim përpjekur dhjetë apo 15 vjet, që përmes bisedimeve me institucionet e Bashkimit Evropian të arrinim një marrëveshje të favorshme financiare për fillimin e ndërtimit të autostradës.
Pastaj u shfaq Kina me një ofertë që ishte, së pari e menjëhershme dhe së dyti, shumë më e lirë se nga të gjitha ofertat e tjera. Të gjithë duhet të kemi kujdes, se sa e rrezikojnë ekonominë e tregut të Evropës rregullat kineze të biznesit.
Mendoj se këtu fjalën kryesore duhet ta thotë në radhë të parë Komisioni Europian. Në emër të të gjithë neve në Evropë ajo duhet të përcaktojë rregulla të qarta tregtare dhe të biznesit në përgjithësi me Kinën. Por unë do t’ju tregoj nga përvoja malazeze.
Pjesa e parë e autostradës ka përfunduar, autostrada është në përdorim. Për autostradën paguhet taksë dhe nga kjo taksë paguhet kredia. Nuk ka kurrfarë rreziku. Në rastin tonë nuk ka rrezik. Prandaj mendoj se duhet të jemi të kujdesshëm, duhen mbrojtur ato që janë vlerat themelore evropiane duke përfshirë rregullat themelore evropiane, që kontribuojnë në zhvillimin e ekonomisë sonë të tregut, por nuk duhet ekzagjeruar.
Nëse flasim për procesin e globalizimit, nuk mund të lëmë pa parë, se edhe përtej hapësirës sonë dhe përtej sistemit tonë të vlerave euroatlantike – për të cilin jam shumë krenar dhe mendoj se duhet ta ruajmë me shumë xhelozi dhe zgjuarsi, sepse ky sistem vlerash euroatlantike jep shumë avantazh – ekzistojnë pjesë të tjera të botës.
Duhet punuar me ta, natyrisht me rregulla strikte. Këto rregulla, kur bëhet fjalë për Evropën, duhet të përcaktohen dhe mbrohen nga Komisioni Evropian.
Intervistoi Sanja Blagojevic
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
