Arkeologët kanë zbuluar struktura dhe artefakte të lashta në kantierin e shkollës 9-vjeçare “Eftali Koçi” në Durrës. Gërmimi zbulon struktura dhe artefakte të rëndësishme antike, duke hedhur dritë të re mbi historinë pararomake dhe romake të Durrësit.
Si rezultat i gjetjeve historike, Këshilli Kombëtar i Trashëgimisë Kulturore urdhëroi që çdo strukturë e pambuluar duhet të mbrohet në gjendjen e saj origjinale. Ky zbulim ka qenë përbënte një sfidë për ndërtimin e shkollës 9-vjeçare “Eftali Koçi”, pasi kërkonte zhvendosjen e godinës dhe rimendimin e projektimit të saj.
“Respektimi i Protokolleve Ligjore ndihmoi në sigurimin e ruajtjes së trashëgimisë kulturore dhe zbutjes së kërcënimeve ndaj zonës arkeologjike gjatë planifikimit”, thuhet në faqen zyrtare të PNUD-it.
Ekipi i arkeologëve nën drejtimin e Iris Pojanit bëri zbulimin e jashtëzakonshëm, ku gjeti një pjesë të një harte të gdhendur në mënyrë të detajuar për të kaluarën e qytetit. Harta tregonte ndarjen e qytetit në hapësira të ndryshme si dhe jep informacion të vlefshëm për historinë e hershme të qytetit dhe shtrirjen e tokave bujqësore përreth.
Arkeologia Pojani dhe grupi i saj zbuluan edhe artefakte sa i përket jetës fetare urbane dhe jashtë urbane, duke theksuar rëndësinë e religjionit të qytetit, shoqëruar me një sistem kompleks rrugësh dhe ndërtesash, duke shfaqur planifikimin e tij mbresëlënës urban.
Pas prezantimit të gjetjeve, Ministria e Kulturës vendosi të ruajë murin dhe kullën e plotë të epokës helenistike arkaike dhe të zhvendosë themelet e shkollës në një zonë të pabanuar, për të lejuar vizitorët të vizitojnë zbulimet pa ‘cenuar’ hapësirën e shkollës, duke u caktuar një hyrje e veçantë u projektua posaçërisht për qëllime vizite.
Përveç strukturave të mureve, shumë artefakte u mblodhën në vend gjatë gërmimeve arkeologjike. Specialistët po punojnë tani për të përpunuar gjetjet.
Vazo me figura të zeza dhe të kuqe të shekullit të 5-të gjenden së bashku me llamba, mallra dhe forma të ndryshme. Figurina terrakote të subjekteve njerëzore dhe kafshësh janë të dëshmuara mirë. Tani procesi i gërmimit ka përfunduar dhe rikonstruksioni i shkollës është vendosur të vazhdojë menjëherë pas përfundimit të saj, në përputhje me ligjin. Zbulimet gjatë gërmimeve hedhin dritë të re mbi shoqërinë e lashtë që jetonte dikur në atë në zonë, duke ofruar një pasqyrë të vlefshme në mbi praktikat e tyre kulturore dhe ekonomike.
Gjatë një vizite në vendin e gërmimit, Përfaqësuesja e Përhershme e PNUD-it, Monica Merino shprehu vlerësimin për projektin, duke thënë: “Projekti EU4Schools është më shumë se thjesht ndërtimi i një shkolle. Ai përfaqëson një angazhim për ruajtjen e trashëgimisë së pasur kulturore të Durrësit që brezat e ardhshëm ta vlerësojnë dhe ta gëzojnë”.
