Në vitin 2002, shkencëtarët në Universitetin e Stokholmit zbuluan se një substancë e quajtur akrilamide, e cila formohet kur aplikojmë nxehtësi mbi 120 gradë celsius në ushqime të caktuara, duke përfshirë patatet, bukën, biskotat, drithërat dhe kafenë dhe përmbajtja e tij e sheqerit reagon me aminoacidin asparagine.
Ky proces quhet reaksioni Maillard dhe bën që ushqimi të skuqet dhe i jep atij aromën e veçantë. Por shkencëtarët kanë zbuluar se dozat e akrilamidit janë kancerogjene te kafshët, por vetëm në doza shumë më të larta se ato në ushqimin e njeriut.
Sipas Autoritetit Europian të Sigurisë Ushqimore, akrilamidi mund të rrisë gjithashtu rrezikun e zhvillimit të kancerit te njerëzit, veçanërisht te fëmijët. Por studiuesit që po shqyrtojnë efektet te njerëzit nuk kanë arritur ende në një përfundim të caktuar.
Shkencëtarët janë të sigurt se akrilamidi është neurotoksik për njerëzit, që do të thotë se mund të ndikojë në sistemin nervor. Shkaku i saktë për këtë ende nuk është kuptuar plotësisht, por ndër teoritë janë se akrilamidi sulmon proteinat strukturore brenda qelizave nervore ose mund të pengojë sistemet antiinflamatore që mbrojnë qelizat nervore nga dëmtimi.
Efektet toksike të akrilamidit janë treguar të jenë kumulative, që do të thotë se konsumimi i një sasie të vogël të akrilamidit për një periudhë të gjatë kohore mund të rrisë rrezikun që ai të prek organet në një afat më të gjatë.
Më konkretisht, provat nga studimet e kafshëve sugjerojnë se ekspozimi afatgjatë ndaj akrilamidit ushqimor mund të rrisë gjithashtu rrezikun e sëmundjeve neurodegjenerative, siç është çmenduria, dhe mund të shoqërohet me çrregullime neurozhvilluese te fëmijët, thotë Federica Laguzzi, asistent profesor i kardiovaskulare dhe të ushqyerit.
Mekanizmi i mundshëm pas rolit të akrilamidit në rritjen e rrezikut të kancerit te njerëzit nuk dihet ende. Leo Schouten, një profesor i asociuar i epidemiologjisë në Universitetin e Mastrihtit në Holandë, ka një teori pse mund të ndodhë.
Pas zbulimit të vitit 2002 të pranisë së akrilamidit në ushqimin tonë nga studiues suedezë, Autoriteti Holandez i Ushqimit kontaktoi hetuesit e Studimit Kohortë të Holandës mbi Dietën dhe Kancerin, duke përfshirë Schouten, për të hetuar nëse akrilamidi dietik ishte një rrezik për njerëzit. Schouten dhe kolegët u përpoqën të kapnin një vlerësim se sa akrilamide po konsumonin njerëzit bazuar në një pyetësor.
Ata zbuluan se ndryshimi midis njerëzve me ekspozim të ulët dhe të lartë në një popullatë holandeze të moshuar mund të shpjegohet kryesisht nga një produkt i njohur në Holandë i quajtur ontbijtkoe, i cili ishte jashtëzakonisht i lartë në akrilamid për shkak të përdorimit të sodës së bukës në prodhim.
Ata hetuan lidhjen midis marrjes së akrilamidit nga joduhanpirësit (pasi pirja e duhanit gjithashtu përmban këtë substancë) dhe të gjitha llojeve të kancerit dhe gjetën një rrezik më të lartë të kancerit endometrial dhe ovarian te gratë me ekspozim të lartë ndaj akrilamidit. Ata kanë gjetur gjithashtu, në studime të mëtejshme, një lidhje të lehtë midis marrjes së akrilamidit dhe kancerit të veshkave.
Megjithatë, këto gjetje ende nuk janë konfirmuar nga ndonjë studiues tjetër. Më i afërti është një studim i popullatës amerikane, i cili publikoi gjetjet në vitin 2012, duke sugjeruar një rrezik në rritje të kancerit ovarian dhe endometrial midis grave jo duhanpirëse pas menopauzës që konsumonin sasi të larta akrilamide. Sigurisht, mund të ketë arsye të tjera për këtë – njerëzit që konsumojnë në nivele të larta të akrilamidit mund të ndjekin gjithashtu zgjedhje të tjera të stilit të jetesës që i vënë ata në një rrezik më të lartë.
Mekanizmi pas efektit të mundshëm të kancerit të akrilamidit mund të lidhet me hormonet, thotë Schouten, sepse disa hormone janë shoqëruar me një rrezik të shtuar të kancerit, veçanërisht kanceret gjenitale femërore si kanceri endometrial dhe ovarian.
Studimet laboratorike që përfshijnë minjtë kanë gjetur gjithashtu lidhje midis marrjes së akrilamidit dhe kancerit në gjëndrat e qumështit, gjëndrën tiroide, testikujt dhe mitër, të cilat sugjerojnë gjithashtu një rrugë hormonale, por kjo nuk nënkupton automatikisht një rrezik të ngjashëm për njerëzit./ CNA.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
