Evropa mund të marrë një psherëtimë lehtësimi – tani për tani. Falë një dimri jashtëzakonisht të butë dhe një strategjie të mirë-projektuar të masave të diversifikimit të furnizimit dhe reduktimit të konsumit, kontinenti shmangi atë që mund të ishte një krizë katastrofike energjetike pas pushtimit rus të Ukrainës. Kapaciteti i tij i pashfrytëzuar i depozitimit të gazit është rreth 60% – dhjetë pikë përqindjeje mbi mesataren historike për këtë periudhë të vitit – dhe çmimi standard TTF ka rënë më shumë se 85% nga kulmi i tij gushtin e kaluar, nga 340 € për megavat orë ( 360 $/MWh) në më pak se 50 €/MWh.
Por kjo ecuri e fatit të mirë nuk duhet të çojë në vetëkënaqësi. Ekziston rreziku i një riçmimi të konsiderueshëm në muajt në vijim, i cili do të rëndonte rëndë në faturat e energjisë të firmave dhe familjeve. Ngushtësia në tregjet evropiane të gazit ka të ngjarë të bëhet më e dukshme me afrimin e verës, duke i shtyrë çmimet mbrapa drejt 100 €/MWh ose edhe më të larta. Lufta e Bankës Qendrore Evropiane kundër inflacionit nuk ka përfunduar.
Sado komplekse që është situata energjetike e Evropës, ajo mund të kuptohet me një aritmetikë relativisht të thjeshtë. Para pushtimit të Rusisë, konsumi evropian i gazit natyror arrinte në pak më pak se 500 miliardë metra kub në vit. Shtoni gazin e sotëm (të pazakonshëm të lartë), prodhimin vendas dhe importet aktuale të gazit natyror dhe gazit natyror të lëngshëm (përfshirë nga Rusia) dhe do të merrni 440 bcm. Kështu, Evropa do të duhet të shkurtojë konsumin ose të rrisë importet e LNG me 60 bcm për të mbushur hendekun kërkesë-ofertë.
Por zbatimi i një strategjie të tillë është më e lehtë të thuhet sesa të bëhet. Megjithëse Evropa arriti të reduktojë konsumin e gazit në afërsisht 430 bcm në vitin 2022 (13% nën nivelin e 2021), moti jashtëzakonisht i ngrohtë luajti një rol kyç dhe pati ndryshime të konsiderueshme midis vendeve. Spanja, duke përfituar nga mungesa e ekspozimit ndaj gazit rus, uli konsumin e saj vetëm në mënyrë të moderuar dhe Franca dhe Italia e ulën të tyren me më pak se mesatarja evropiane. Përkundrazi, Gjermania dhe Holanda ulën ndjeshëm më shumë, duke ulur konsumin me rreth 20% krahasuar me vitin 2021.
Duke supozuar se modelet e motit kthehen në normalitetin relativ dimrin e ardhshëm, qeveritë evropiane do të duhet të synojnë të ulin konsumin me 10% nga nivelet e tyre të vitit 2021 për të mbajtur totalin nën 450 bcm. Megjithëse BE vendosi një objektiv vullnetar prej 15% vitin e kaluar, kjo nuk do të ishte arritur pa motin jashtëzakonisht të ngrohtë. Një objektiv prej 10% është shumë më realist.
Reduktimi do të vijë pjesërisht nga industri të tilla si kimikatet, metalet dhe qelqi, të cilat përdorin intensivisht gazin natyror dhe do të kenë pësuar disa shenja nga viti 2022. Në të njëjtën kohë, firmat dhe familjet evropiane ndoshta do të ruajnë praktikat e kujdesshme të kursimit të energjisë që kanë të miratuara dhe kufijtë e mandatuar të konsumit (si për ngrohjen e banesave) ka të ngjarë të mbeten në vend. Nëse po, 50 bcm nga hendeku 60 bcm ka të ngjarë të plotësohet përmes shkurtimeve të konsumit.
Pjesa e mbetur prej 10 bcm do t’i kërkojë Evropës të importojë më shumë LNG nga furnizuesit globalë. Sipas Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë, prodhimi global i LNG në vitin 2023 pritet të rritet me rreth 23 bcm. Por kjo do të thotë që Evropës do t’i duhet të kapë pothuajse gjysmën e rritjes së përgjithshme. Dhe duke qenë se do ta gjejë veten në konkurrencë të ashpër me ekonomitë aziatike në rimëkëmbje – jo më pak Kinën – kërkesa për LNG ka të ngjarë të shtyjë çmimin e TTF mbi nivelet aktuale, ndoshta duke vendosur një nivel në rreth 80 €/MWh.
Situata do të bëhet më sfiduese nëse importet e gazit natyror rus dhe LNG-së ndërpriten plotësisht, gjë që mbetet një mundësi e veçantë. Në përgjithësi, këto dërgesa aktualisht arrijnë në rreth 45 bcm (vetëm 20% e niveleve të tyre të paraluftës). E kombinuar me mungesën prej 10 bcm, kjo humbje e ofertës do të krijonte një hendek prej rreth 55 bcm, më shumë se dy herë më shumë se rritja e pritshme e furnizimit global të LNG. Dhe duke qenë se vetëm një pjesë e gazit rus mund të devijohet nga Evropa dhe të shitet ndërkombëtarisht, tregu global i LNG-së do të ishte jashtëzakonisht i pamjaftueshëm. Në këtë skenar, çmimi i TTF-së do të shtyhej shumë mbi 100 €/MWh – më shumë se dhjetë herë çmimi i paraluftës – dhe qeveritë mund të kenë nevojë të përdorin racionimin.
Për më tepër, edhe nëse do të kishte mjaftueshëm furnizim global me LNG, Evropës do t’i mungonte kapaciteti i nevojshëm i rigazifikimit. Ajo do të duhet të përpunojë rreth 190 bcm në këtë skenar ekstrem, por kapaciteti i saj aktual është vetëm rreth 157 bcm (ndonëse më shumë objekte janë në ndërtim e sipër). Natyrisht, nëse uljet e konsumit do të ishin më të ulëta se 10%, mungesa e gazit do të ishte dukshëm më e lartë, duke krijuar presion edhe më të fortë në rritje të çmimit.
Thënë kështu, çmimet e gazit natyror në Evropë nuk ka gjasa të kalojnë 200 €/MWh për tre arsye (përtej faktit se BE ka një kufi çmimi prej 180 €/MWh). Së pari, çmimet e larta vitin e kaluar ishin pjesërisht për shkak të mungesës së përgatitjes për një tronditje të tillë të paprecedentë. Krahasuar me një vit më parë, Evropa është në një pozicion shumë më të fortë për t’u marrë me mungesat e gazit. Së dyti, blerjet e përbashkëta të gazit natyror në nivel të BE-së do të ndihmojnë në kontrollin e çmimeve, për shkak të fuqisë së madhe negociuese të bllokut si tregu i vetëm më i madh në botë.
Së treti, BE-ja është në procesin e prezantimit të standardit të vet të çmimeve për kontratat e LNG-së. Aktualisht, çmimet e LNG-së në Evropë janë të lidhura me çmimin TTF, i cili ndikohet drejtpërdrejt nga ndërprerjet në rrjedhën e gazit natyror në kontinent. Por standardi i ri do t’i bëjë çmimet e LNG-së në Evropë më të përgjegjshme ndaj dinamikës në tregun global të LNG-së sesa ndaj dërgesave të gazit natyror përmes tubacioneve.
Megjithëse roli i Rusisë si furnizues i gazit në Evropë është reduktuar ndjeshëm, dërgesat e saj do të mbeten thelbësore për balancimin e ofertës dhe kërkesës në tregun evropian derisa të ndërtohet kapaciteti i ri i rigazifikimit, ose derisa burimet alternative të energjisë të vihen në internet. LNG-ja është padyshim më e rëndësishme në përzierjen energjetike të Evropës sesa ishte vetëm disa vite më parë; por ka kufij për lehtësimin që mund të japë. Shkurtimet e konsumit dhe mekanizmat e solidaritetit (në rast të furnizimit jashtëzakonisht të ulët) do të mbeten të nevojshme për të shmangur një krizë energjetike dimrin e ardhshëm. /Edoardo Campanella
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “Project Syndicate“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Kriza energjetike e Evropës mund të shndërrohet në krizë ekonomike
