Pesë vjet në një luftë tregtare dikur të paimagjinueshme me Kinën, Sekretarja e Thesarit e SHBA-së, Janet Yellen zgjodhi fjalët e saj me kujdes më 20 prill. Në një fjalim të gjerë, ajo ndryshoi kushtet e angazhimit të SHBA-së me Kinën, duke i dhënë përparësi shqetësimeve të sigurisë kombëtare mbi konsideratat ekonomike. Kjo i dha fund zyrtarisht një theksimi 40-vjeçar mbi ekonominë dhe tregtinë si spiranca e marrëdhënies dypalëshe më të rëndësishme në botë. Qëndrimi i Yellen për sigurinë ishte pothuajse konfrontues: “Ne nuk do të bëjmë kompromis për këto shqetësime, edhe kur ato detyrojnë shkëmbime me interesat tona ekonomike.”
Pikëpamja e Yellen është shumë në përputhje me ndjenjën e ashpër kundër Kinës që tani ka kapur Shtetet e Bashkuara. “Konsensusi i ri i Uashingtonit”, siç e quan kolumnisti i Financial Times, Edward Luce, pohon se fejesa ishte mëkati origjinal i marrëdhënieve SHBA-Kinë, sepse i dha Kinës lirinë për të përfituar nga naiviteti i Amerikës i fokusuar në marrëveshje. Aderimi i Kinës në Organizatën Botërore të Tregtisë në vitin 2001 fiton faturimin më të lartë në këtë drejtim: SHBA hapi tregjet e saj, por Kina supozohet se theu premtimin e saj për t’u bërë më shumë si Amerika. Angazhimi, sipas këtij argumenti të ndërlikuar, por të pranuar gjerësisht, i hapi dyert rreziqeve të sigurisë dhe abuzimeve të të drejtave të njeriut. Zyrtarët amerikanë tani janë të vendosur ta mbyllin atë derë.
Ka më shumë për të ardhur. Presidenti Joe Biden është gati të nxjerrë një urdhër ekzekutiv që do të vendosë kufizime për investimet e huaja direkte (FDI) nga firmat amerikane në disa “teknologji të ndjeshme” në Kinë, të tilla si inteligjenca artificiale dhe llogaritja kuantike. SHBA hedh poshtë pretendimin kinez se këto masa kanë për qëllim mbytjen e zhvillimit kinez. Ashtu si sanksionet kundër gjigantit kinez të telekomunikacionit Huawei dhe atyre që po konsiderohen kundër aplikacionit të mediave sociale TikTok, edhe ky po justifikohet nën maskën amorfe të sigurisë kombëtare.
Çështja e SHBA-së nuk mbështetet në prova të forta, por në supozimin e qëllimit të poshtër të lidhur me bashkimin ushtarak-civil të Kinës me qëllime të dyfishta. Megjithatë, SHBA-ja lufton me bashkimin e vet të sigurisë – domethënë, dallimin e turbullt midis investimit të pamjaftueshëm të Amerikës në inovacion dhe kërcënimeve reale dhe të imagjinuara të teknologjisë kineze.
Në mënyrë domethënëse, fjalimi i Yellen i vendosi të dyja superfuqitë në të njëjtën faqe. Në Kongresin e 20-të Kombëtar të Partisë Komuniste tetorin e kaluar, mesazhi hapës i presidentit kinez Xi Jinping theksoi gjithashtu sigurinë kombëtare. Me të dy vendet njëlloj të frikësuar nga kërcënimi i sigurisë që secili paraqet për tjetrin, kalimi nga angazhimi në konfrontim është i ndërsjellë.
Yellen është plotësisht e saktë në inkuadrimin e këtij ndryshimi si një kompensim. Por ajo vetëm la të kuptohet për pasojat ekonomike të konfliktit. Përcaktimi sasior i këtyre pasojave nuk është i thjeshtë. Por publiku amerikan meriton të dijë se çfarë është në rrezik kur liderët e tij rimendojnë një marrëdhënie shumë të rëndësishme ekonomike. Disa kërkime të reja interesante shkojnë shumë drejt adresimit të kësaj çështjeje.
Një studim i sapobotuar nga Fondi Monetar Ndërkombëtar (i përmbledhur në Perspektivën Ekonomike Botërore të prillit 2023) merr një hap të parë në identifikimin e kostove. Ekonomistët e FMN-së e shohin problemin përmes thjerrëzës së “ngadalësimit”: reduktimi i flukseve ndërkufitare të mallrave dhe kapitalit, i reflektuar në strategjitë gjeostrategjike të “rishortimit” (kthimi i prodhimit në det të hapur në shtëpi) dhe ajo që vetë Yellen e ka quajtur “shkurtim i miqve” (zhvendosja e prodhimit në det të hapur nga kundërshtarë në anëtarë të aleancave me të njëjtin mendim).
Veprime të tilla rezultojnë në fragmentimin e IHD-ve të “bllokut të dyfishtë”. FMN vlerëson se formimi i një blloku të SHBA dhe një blloku të Kinës mund të zvogëlojë prodhimin global deri në 2% në një afat më të gjatë. Si ekonomia më e madhe në botë, Amerika do të përbëjë një pjesë të konsiderueshme të prodhimit të humbur.
Presidentja e Bankës Qendrore Evropiane, Christine Lagarde kohët e fundit theksoi një kanal tjetër përmes të cilit një konflikt i përshkallëzuar SHBA-Kinë mund të ndikojë negativisht në performancën ekonomike. Duke u mbështetur në kërkimet e stafit të BQE-së, ajo fokusohet në kostot më të larta dhe inflacionin që rezultojnë nga ndërprerjet e zinxhirit të furnizimit të nënkuptuara nga fragmentimi i IHD-ve të nxitura nga konflikti. Studimi i BQE-së arrin në përfundimin se konflikti gjeostrategjik mund të rrisë inflacionin deri në 5% në afat të shkurtër dhe rreth 1% në terma afatgjatë. Efektet kolaterale në politikën monetare dhe stabilitetin financiar do të pasonin.
Së bashku, këto përllogaritje të kostove të konfliktit të bazuara në model nënkuptojnë një kombinim stagflacionist të prodhimit më të ulët dhe inflacionit më të lartë – vështirë se një konsideratë e parëndësishme në klimën e brishtë ekonomike të sotme. Dhe ato përputhen me teorinë ekonomike. Vendet tregtojnë me të tjerët për të korrur përfitimet e avantazhit krahasues. Flukset e brendshme dhe të jashtme të investimeve të huaja synojnë të arrijnë përfitime të ngjashme, duke ofruar efikasitete në det të hapur për korporatat shumëkombëshe që përballen me kosto më të larta në tregjet e tyre vendase dhe duke tërhequr kapital të huaj për të mbështetur zgjerimin e kapaciteteve vendase dhe krijimin e vendeve të punës. Pavarësisht nga sistemet e tyre të ndryshme politike dhe strukturat ekonomike, kjo është e vërtetë si për Amerikën ashtu edhe për Kinën. Nga kjo rrjedh se konflikti do t’i zvogëlojë këto përfitime.
Megjithatë, ka një kthesë të rëndësishme për SHBA-në: një mungesë kronike e kursimeve të brendshme i hedh pasojat ekonomike të konfliktit me Kinën në një dritë shumë të ndryshme. Në vitin 2022, kursimet neto në SHBA – kursimet e rregulluara nga amortizimi i familjeve, bizneseve dhe sektorit qeveritar – ranë në vetëm 1.6% të të ardhurave kombëtare, shumë më poshtë mesatares afatgjatë prej 5.8% nga viti 1960 deri në vitin 2020. Mungesa e kursimeve dhe dëshirave për të investuar dhe për t’u rritur, SHBA-ja përfiton plotësisht nga “privilegji i tepruar” i dollarit si monedha rezervë dominuese në botë dhe importon lirisht tepricë kursimesh nga jashtë, duke drejtuar një deficit masiv të llogarisë korente dhe tregtar shumëpalësh për të tërhequr kapitalin e huaj.
Si e tillë, interesat ekonomike të Amerikës së kursyer janë të lidhura ngushtë me pabarazitë e saj të mëdha të tregtisë dhe flukseve të kapitalit. Përjashtimi i një ringjalljeje shumë të pamundur të kursimeve të brendshme të SHBA-së, komprometimi i këtyre flukseve për çfarëdo arsye – le të themi, shqetësimet e sigurisë mbi Kinën – nuk është pa pasoja domethënëse ekonomike dhe financiare. Hulumtimi i cituar më sipër sugjeron se këto pasoja do të marrin formën e rritjes ekonomike më të ngadaltë, inflacionit më të lartë dhe ndoshta një dollari më të dobët.
Ky nuk është një rezultat ideal për një ekonomi amerikane që është tashmë në një pikë të pasigurt të ciklit të biznesit. Kompensimi për sigurinë kombëtare nuk duhet të merret lehtë. As prirja e SHBA-së për të mbingarkuar kërcënimin e sigurisë nuk duhet të pranohet me besim të verbër.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “Project Syndicate“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
A është ky fundi për euron?
A ka të ardhme G20?
