Meqenëse Komisioni Evropian deklaroi nevojën për një tranzicion të përshpejtuar të gjelbër që përfshin energjinë bërthamore dhe gazin natyror, duket se vendet anëtare po e kanë të vështirë të bien dakord për zhvillimin bërthamor. Ndërsa disa vende, si Gjermania, po mbyllin centralet e tyre bërthamore, të tjera, përfshirë Finlandën dhe Hungarinë, po zhvillojnë objekte të reja. Pra, pas vitesh frikësimi dhe shmangieje për energjinë bërthamore, ku ‘do të zbresë’ Evropa në zhvillimin e ri bërthamor?
Në vitin 2022, Komisioni Evropian përcaktoi energjinë bërthamore dhe gazin natyror si burime energjetike miqësore me klimën, duke i shtuar të dyja në rregulloren e “taksonomisë” së BE-së nga viti 2023 për të nxitur investimet “të gjelbërta” në të dy sektorët. Ky është një vendim që u miratua nga Parlamenti Evropian pas shumë diskutimesh nga vendet anëtare se si duhet të përcaktohen këto lloje të energjisë. Shefja e shërbimeve financiare të BE-së Mairead McGuinness shpjegoi: “Akti i deleguar plotësues është një propozim pragmatik për të siguruar që investimet private në gaz dhe bërthamor, të nevojshme për tranzicionin tonë të energjisë, të përmbushin kritere strikte.”
Gazi natyror shihet nga BE-ja si një lëndë djegëse tranzicioni, e nevojshme për të garantuar sigurinë energjetike në zhvendosjen nga lëndët djegëse fosile më të pista në alternativat e gjelbra. Ndërkohë, energjia bërthamore, edhe pse nuk është një burim i rinovueshëm energjie, shihet si e pastër, pasi operacionet nuk lëshojnë gazra serrë. Megjithatë, shumë argumentojnë se mbetjet bërthamore që prodhon mund të jenë të dëmshme për mjedisin, veçanërisht pasi nuk ka një marrëveshje kohezive ndërkombëtare se si të asgjësohen siç duhet këto mbetje. Megjithatë, ekziston një marrëveshje e gjerë që energjia bërthamore të paktën mund të ndihmojë rajonin të arrijë objektivin e emetimeve neto zero karbon deri në vitin 2050, në përputhje me Marrëveshjen e Parisit.
Pavarësisht përfshirjes së energjisë bërthamore në rregulloren e BE-së nën taksonominë e gjelbër, shumë vende vazhdojnë të mos pajtohen për përdorimin e energjisë bërthamore dhe zhvillimin e projekteve të reja. Dhe një ndarje do të thotë vonesa. Në maj të këtij viti, BE pritej të finalizonte një objektiv të ri për të furnizuar 42.5 përqind të energjisë së rajonit nga burimet e rinovueshme deri në vitin 2030, një rritje nga objektivi i mëparshëm prej 32 përqind. Por Franca zgjodhi të mos e mbështeste planin pasi hidrogjeni me karbon të ulët i prodhuar duke përdorur energjinë elektrike nga energjia bërthamore nuk do të kualifikohej si i rinovueshëm sipas objektivave. Aktualisht, Franca prodhon rreth 70 për qind të energjisë elektrike të saj duke përdorur energjinë bërthamore, me plane për të ndërtuar gjashtë reaktorë të tjerë. Gjashtë shtete të tjera anëtare pro-bërthamore kundërshtuan gjithashtu planin.
Ndërsa disa shtete të BE-së mbështesin zhvillimin dhe përdorimin e energjisë bërthamore si një burim energjie të pastër, të tjera, si Gjermania dhe Belgjika, refuzuan ta klasifikonin energjinë bërthamore si të pastër. Javë më vonë, debati është ende në vazhdim, me Francën që shpreson të rihapë negociatat mbi ligjin e Marrëveshjes së Gjelbër, por Gjermania shpreson ta miratojë ligjin në gjendjen e saj aktuale.
Në prill, Gjermania mbylli dyert për tre termocentralet e saj të fundit bërthamore, pas një historie bërthamore prej rreth 60 vitesh. Shumë gjermanë argumentojnë se mbështetja e tepërt në energjinë bërthamore mund të shkëpusë vëmendjen nga zhvillimi i operacioneve të energjisë së rinovueshme. Megjithatë, të tjerë besojnë se është një burim jetik i energjisë me karbon të ulët. Qeveria pa thirrjet e minutës së fundit për të mbajtur në punë centralet bërthamore, të paktën ndërkohë që kriza aktuale e energjisë po kërcënon ende sigurinë energjetike të vendit. Por vazhdoi me mbylljet. Steffi Lemke, Ministrja Federale e Gjermanisë për Mjedisin dhe Mbrojtjen e Konsumatorit dhe një anëtare e Partisë së Gjelbër shpjegoi: “Pozicioni i qeverisë gjermane është i qartë: energjia bërthamore nuk është e gjelbër. As nuk është e qëndrueshme.”
Por me presionin për të ulur varësinë nga energjia ruse, veçanërisht gazi natyror, shumë vende nuk shohin asnjë mënyrë tjetër për të arritur qëllimet e tyre klimatike përveçse t’i drejtohen energjisë bërthamore. Ndërsa shumë shtete planifikojnë të rrisin zhvillimin e projekteve të energjisë së rinovueshme, energjia bërthamore paraqet një rrugë të qartë drejt prodhimit të energjisë së pastër në shkallë të gjerë, që do të rriste sigurinë energjetike të këtyre shteteve dhe BE-së.
Disa nga ekonomitë në zhvillim të Evropës kanë deklaruar mbështetjen e tyre për energjinë bërthamore. Nga fillimi i vitit, kishte plane të avancuara për reaktorë të rinj bërthamorë në Hungari, Çeki, Poloni, Sllovaki dhe Rumani, përveç planeve tentative për reaktorë të vegjël modularë (SMR) në të gjithë rajonin nga vitet 2030. Me pritshmëri të forta se këto shtete duhet të zvogëlojnë varësinë e tyre nga energjia ruse, si dhe të mbështesin një tranzicion të përshpejtuar të gjelbër, ata besojnë se energjia bërthamore është çelësi i sigurisë së tyre energjetike.
Dhe në Mbretërinë e Bashkuar, kreu i Partisë Laburiste Kier Starmer njoftoi këtë muaj se energjia bërthamore është një “pjesë kritike” e përzierjes energjetike të vendit, duke u zotuar të lëvizë përsëri projektet e vonuara. Ai sugjeroi se zhvillimi i centraleve të reja bërthamore mund të rrisë sigurinë e energjisë, të ulë kostot për konsumatorët dhe të krijojë vende pune. Ai kritikoi Partinë Konservatore që nuk solli asnjë central të ri bërthamor në internet gjatë 13 viteve të saj në pushtet, duke përfshirë Hinkley Point C në Somerset, pavarësisht se Centrica njoftoi një sipërmarrje të përbashkët me EDF për të ndërtuar centralin në 2009.
Dhe Finlanda sapo hapi një central të madh bërthamor, më i madhi në Evropë deri më sot. Pas 14 vitesh vonesa, uzina Olkiluoto 3 doli në internet në prill. Pritet të sigurojë rreth 40 për qind të energjisë elektrike të Finlandës, duke e ndihmuar atë të përmirësojë sigurinë energjetike të vendit dhe të avancojë objektivat e reduktimit të karbonit. Ka një kapacitet masiv prej 1600 MW dhe është lidhur me rrjetin kombëtar të energjisë finlandeze në mars 2022 për një fazë pilot, një vit përpara nisjes zyrtare.
Pas më shumë se një viti debati, vende të ndryshme anëtare të BE-së ende nuk mund të bien dakord për përdorimin e energjisë bërthamore në rajon. Ndërsa shumë e shohin atë si jetike për ofrimin e sigurisë energjetike dhe prodhimin e sasive të mëdha të energjisë së pastër, të tjerë thonë se kjo po pengon projektet e energjisë së rinovueshme dhe ka ende një pyetje të madhe se si të asgjësohen mbetjet bërthamore potencialisht të dëmshme. Derisa të arrihet dakordimi për këtë çështje, ligji i Marrëveshjes së Gjelbër ka të ngjarë të mbetet në një gjendje harresë.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “Oilprice.com“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Ku do të preket më shumë ekonomia shqiptare?
