Nga Monica Ricci Sargentini
“Corriere della Sera”
“Kur u burgosa në Kinë, sepse doja të kujtoja masakrën e Sheshin Tiananmen, preka Ferrin në tokë, dhe tentova 2 herë vetëvrasjen. Por pastaj e kuptova se isha dëshmitar i historisë, ndaj nisa të mbledh historitë personale të të burgosurit që ishin me mua në burg”.
Liao Yiwu mban në dorë një copë letër me shkronja kineze, të cilat aq të vogla sa janë thuajse të palexueshme. “Për të shkruar përdorja letër higjienike, dhe nuk kisha shumë”- shpjegon ai. Shkrimtari kinez, që jeton në Berlin të Gjermanisë që prej vitit 2011, është një halë në sy për Republikën Popullore të Xi Jinping për shkak të librave të tij që denoncojnë krimet e regjimit komunist, dhe për të cilët ai ka fituar çmime të shumta letrare.
Liao është në Caorle këto ditë për të marrë çmimin “Luigi Amicone 2023”, kushtuar themeluesit dhe ish-drejtorit të “Tempi”, që u jepet njerëzve që kanë guximin “t’i etiketojnë gjërat me emrin që kanë”. Të shkruarit u bë misioni i tij kryesor në jetë.
I liruar nga burgu në vitin 1994, u nda nga bashkëshortja dhe vajza e tij për t’i shpëtuar persekutimit, ai jetoi si një i pastrehë duke u sjellë vërdallë nëpër rrugët e vendlindjes së tij Chengdu në Sichuan, ku nisi të mblidhte histori disidentësh. Por policia e vëzhgonte.
“Më sekuestruan dorëshkrimet, ndaj u detyrova t’ia filloja nga e para. Më është dashur ta rishkruaj 3 herë librin, në të cilin tregoj tmerret që kam përjetuar në burg. Ata nuk donin që ai të botohej. Pastaj erdhën kompjuterët, dhe unë i ruajta gjërat”- tregon ai teksa pi një gotë birrë, si për t’i larguar nga vetja ato kujtime të hidhura.
Yiwu i kritikon shkrimtarët e tjerë kinezë, si për shembull fituesin e Çmimit Nobel në Letërsi Mo Yan, se janë oportunistë dhe nuk mbajnë anë. “Kjo është arsyeja pse ata nuk kanë përfunduar asnjëherë në burg. Vetëm kur dikush vuan atë që kam përjetuar unë, e kupton se ata duan realisht të të asgjësojnë dhe të fshijnë nga faqja e dheut. Dhe prandaj ti detyrohesh të luftosh”- thekson ai.
Kur i them se ceremonia e marrjes së çmimit të tij ndodh në ditën kur Sekretari Amerikan i Shtetit Anthony Blinken po viziton Kinën, ai hap krahët:”Çfarëdo që t’i thonë, nuk është e sigurt se do ta mbajnë fjalën. Për shembull Xi erdhi në Itali në vitin 2019, dhe u duk sikur do të bënte investimesh të madhe, por u tërhoq sapo shpërtheu pandemia”.
Gjatë pandemisë Liao ka shkruar një roman dokumentar më titullin “Wuhan”, në të cilin ai akuzon Pekinin se ka shkaktuar me vetëdije miliona të vdekur. “Pse tregtia dhe fluturimet ndërkombëtare për dhe nga Kina u lanë të hapura kur Wuhan hyri në bllokim, duke lejuar kështu që virusi të udhëtonte nëpër botë duke shkaktuar shumë vdekje?”- pyet me të drejtë shkrimtari disident.
Dhe ai akuzon:“Për Pekinin, koronavirusi ishte një mundësi e artë për të vënë në praktikë formën më imponuese, më të përhapur, dhe teknologjikisht më të avancuar të kontrollit mbi çdo aspekt të jetës së popullatës. Xi e tejkaloi edhe fantazinë e George Orwell në vitin e tij Viti1984”.
Rezultati është një vend në të cilin qytetarët nuk mund të mendojnë më:”Kinezët nuk janë më njerëz por makineri. Ata kanë më pak të drejta se një qen. Sepse qeni mund të lehë, ndërsa njerëzit nëse bërtasin, përfundojnë në qeli”.
Kur në vitin 2022 shpërtheu protesta e “letrave të bardha” kundër bllokimeve të pafundme të Covid-19, kur njerëzit në rrugë bërtisnin “Poshtë Partia Komuniste! Xi Jinping jep dorëheqjen!” qeveria nuk i dërgoi tanket, por vendosi të heqë papritur të gjitha kufizimet për të frenuar pandeminë.
“Pa vaksina dhe ilaçe, njerëzit që sapo kishin shpëtuar nga bllokimet dhe virusi i Wuhan u lanë të lirë të ndryshonin, u gjendën në mëshira e “Hopit të Madh Përpara” të infeksionit Covid. Numri i njerëzve që u prekën nga koronavirusi u rrit në qindra mijëra, miliona, dhjetëra miliona, qindra miliona dhe brenda një muaji e gjysmë e tejkaloi numrin e të personave të infektuar në mbarë botën në 3 vite rresht. Të vdekurit janë kaq të shumtë në numër, saqë askush nuk di ku t’i varrosë”- thotë disidenti.
Në një moment Liao ngrihet dhe më tregon njerëzit që ecin buzë detit: “Unë e di që Perëndimi po përpiqet të reduktojë varësinë e tij nga Pekini. Unë shoh po asnjë kinez, por turizmi po lulëzon, dhe ju mund ta bëni këtë”.
E pyes nëse ëndërron të kthehet një ditë në vendlindje. “Unë e konsideroj Berlinin shtëpinë time të dytë, edhe pse nuk di të flas gjermanisht. Do të kthehesha në Kinë vetëm nëse Sichuani do të bëhej i pavarur”- përgjigjet ai.
Më pas mendimet e tij kthehen tek lufta në Ukrainë: “Unë i admiroj shumë ukrainasit për mënyrën se si po luftojnë! Ata absolutisht nuk duhet të lejohen që të mposhten. Një regjim i mbrapshtë mund të duket i fuqishëm, por nëse shihni historinë, ai nuk ka asnjë vlerë.
Sepse krimet e tij janë regjistruar që të gjitha. Dhe ndonëse mund ndihemi të parëndësishëm tani për t’i mbledhur ato, dëshmia që lëmë pas në terma historikë, do të zgjasë më shumë sesa çdo tirani”. Gjatë ceremonisë së ndarjes së çmimeve, shkrimtari disident merr në dorë xixo-n, flautin kinez që mësoi ta luante në burg, falë një murgu të moshuar. “Muzika të jep një liri të brendshme, dhe diktaturat kanë frikë nga ajo”- më thotë ai, teksa notat e luajtura me këtë instrument u përhapën në të gjithë sallën.
