Një vit më parë, Rusia ndaloi flukset e gazit në BE përmes tubacionit Nord Stream për të shkaktuar dhimbje në bllok për mbështetjen e madhe për Ukrainën. Armatizimi i furnizimeve të saj me gaz ka përfunduar duke e dëmtuar më shumë Moskën.
Për më shumë se 50 vjet, Rusia ka qenë një furnizues i besueshëm i gazit natyror për Evropën, duke përmbushur detyrimet e saj kontraktuale edhe në kulmin e Luftës së Ftohtë. Reputacioni i Moskës luajti një rol të madh në nxitjen e varësisë së Gjermanisë ndaj gazit rus, pasi motori ekonomik i Evropës i dha formë një modeli biznesi të bazuar në eksportet dhe energjinë e lirë.
Kjo deri sa tanket e para ruse u futën në territorin ukrainas më 24 shkurt 2022. Pushtimi i Rusisë u pasua nga një sërë sanksionesh të paprecedentë perëndimore ndaj Moskës. Gazi natyror është përjashtuar nga çdo sanksion formal, ndryshe nga nafta dhe qymyri rus, edhe kur Gjermania – e cila mbështetej tek Rusia për mbi 50% të furnizimit të saj para luftës – dhe të tjerat garojnë për të diversifikuar larg gazit rus.
Moska iu përgjigj mbështetjes së qartë të BE-së për Ukrainën duke armatosur furnizimet e saj me gaz për bllokun, i cili siguronte më shumë se një të tretën e nevojave të gazit nga Rusia përpara pushtimit. Gazprom në pronësi shtetërore ndërpreu në mënyrë arbitrare flukset përmes Nord Stream 1, tubacioni më i madh i gazit rus në Evropë, përpara se të mbyllte tubacionin për një kohë të pacaktuar një vit më parë.
Mungesa e gazit shkaktoi një ftohje në Evropë mes frikës së ndërprerjeve të energjisë dhe racionimit të energjisë në dimër. Çmimet e gazit në Evropë u rritën në një nivel rekord mbi 343 euro (371 dollarë) për megavat-orë në fund të gushtit të vitit të kaluar, duke e çuar inflacionin në nivele historike.
Frika më e keqe nuk u realizua dhe Evropa shmangi një krizë të plotë energjetike falë një dimri më të butë se normali, konsumit të reduktuar të gazit dhe më shumë importeve të gazit natyror të lëngshëm (LNG) nga e gjithë bota.
“E gjithë strategjia ruse ka qenë vetëshkatërruese, një dështim i plotë,” Simone Tagliapietra, një eksperte energjetike në institutin e mendimit Bruegel në Bruksel. “Kremlini mendoi se duke armatosur gazin kundër BE-së, blloku do të detyrohej të zvogëlonte menjëherë mbështetjen e tij për Ukrainën dhe kjo doli të ishte krejtësisht e gabuar.”
Modeli ekonomik i Gjermanisë në fjalë
Megjithatë, trazirat në tregjet e gazit detyroi industritë me energji intensive si kimikatet, plehrat dhe letra të mbyllin fabrikat ose të kufizojnë prodhimin. Në Gjermani, prodhimi në sektorët me energji intensive të Gjermanisë ra pothuajse 20% nga nivelet e paraluftës midis fundit të 2021 dhe fundit të 2022.
Çmimet e larta të energjisë kanë dëmtuar konkurrencën ndërkombëtare të Gjermanisë. Sipas një raporti të fundit nga Dhoma Gjermane e Tregtisë dhe Industrisë, pothuajse një e treta e prodhuesve gjermanë po shqyrtojnë ose po zbatojnë plane për të zhvendosur prodhimin jashtë vendit mes kostove të larta të energjisë në vend.
Ndërsa çmimet e gazit kanë rënë në mënyrë drastike vitin e kaluar, duke u tregtuar me 35 € për megavat-orë të hënën, ato mbeten ende shumë mbi nivelet e parë në vitet e mëparshme.
Rezervat e gazit natyror të Evropës janë mbi 90% të plota, shumë përpara objektivit të BE-së më 1 nëntor. Rajoni ka zëvendësuar shumë nga furnizimet e humbura ruse me gaz nga SHBA, Norvegjia dhe Katari.
Kërkesa për gaz mbetet e ndrydhur mes një ngadalësimi në sektorin e prodhimit, duke mbajtur çmimet në kontroll. Megjithatë, tregu i gazit mbetet i pambrojtur pasi temperaturat e ngrirjes këtë dimër dhe për këtë arsye kërkesa më e lartë për ngrohje mund të shterë me shpejtësi stoqet.
Rusia nuk është më një lojtar i madh global i gazit
Për Rusinë, e cila dërgoi dy të tretat e eksporteve të saj të gazit në Evropë, vendimi për të mbyllur Nord Stream ishte një autogol, thonë ekspertët.
Pjesa e tregut të Rusisë në BE ka rënë në mënyrë drastike në rreth 10% edhe pse ajo përpiqet të ridrejtojë gazin rezervë. Eksportet e gazit rus nëpërmjet tubacionit drejt Evropës ranë gati 60% në 62 miliardë metra kub (bcm) në vitin 2022, duke bërë që Gazprom të ulte prodhimin me një të pestën. Ato pritet të bien më tej këtë vit me vetëm 10 bcm të dorëzuar përmes tubacioneve të mbetura të Ukrainës dhe Turkstream në pesë muajt e parë.
“Rusia e ka humbur pozicionin e saj si një eksportues i madh ndërkombëtar i gazit dhe e ka humbur atë përgjithmonë”, tha Tagliapietra për DW.
Gazi natyror, në krahasim me naftën, të cilën Moska ka arritur me mjaft sukses ta ridrejtojë drejt vendeve si Kina dhe India edhe pse me ulje të mëdha, është më pak i këmbyeshëm. Transporti është më i vështirë dhe ka nevojë për investime masive në tubacione dhe impiante të lëngëzimit dhe rigazifikimit.
Me shumicën e infrastrukturës së saj eksportuese të gazit të projektuar për t’u kujdesur për blerësit evropianë, Rusia po e ka të vështirë të ridrejtojë gazin e saj drejt Kinës dhe klientëve të tjerë në Lindje.
Të ardhurat nga gazi ranë pothuajse 45% në 710 miliardë rubla (6.8 miliardë euro, 7.4 miliardë dollarë) në pesë muajt e parë të 2023 krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar, raportoi agjencia e lajmeve Bloomberg, duke cituar të dhënat e ministrisë ruse të financave.
Rusia po kërkon të shfrytëzojë ish-shtetet sovjetike si Kazakistani dhe Uzbekistani për të shitur gazin e saj, për të rritur eksportet e LNG-së dhe për të zgjeruar rrjetin e saj vendas të gazit për të mbajtur gazin e saj të rrjedhshëm. Ajo po mbështet gjithashtu Turqinë që të bëhet një qendër e mundshme për dërgesat e saj të gazit si një rrugë alternative për në Evropë, por detajet mbeten të paqarta.
Moska e sheh Kinën si një alternativë ndaj tregut masiv evropian. Por, kjo do të kërkonte ndërtimin e tubacioneve të reja për të plotësuar tubacionin ekzistues Power of Siberia.
“Nëse [presidenti rus Vladimir] Putin planifikon të ndërtojë tubacione drejt Kinës me të njëjtin kapacitet si tubacionet që shkojnë në Evropë, atij do t’i duhet të presë për disa dekada,” tha për DW analisti rus i energjisë Mikhail Krutikhin, duke shtuar se Pekini duket. ngurrues për të blerë më shumë gaz rus për momentin.
Kapërcimi evropian me LNG-në ruse
Dërgesat e vazhdueshme të gazit rus, edhe pse një pjesë e vogël e asaj që BE-ja bleu më herët, kanë çuar në thirrje për të hequr gradualisht importet e LNG, të cilat u rritën me 37% në 22 bcm vitin e kaluar. Belgjika, Franca dhe Spanja blenë vëllime rekord nga Rusia në vitin 2022.
Ndërsa importet më të larta të LNG-së minojnë planin e bllokut për t’u bërë i pavarur nga të gjitha lëndët djegëse fosile ruse deri në vitin 2027, ato gjithashtu ndihmojnë në kontributin e miliarda eurove në të ardhura për Kremlinin.
Më parë këtë vit, komisioneri i BE-së për energjinë Kadri Simson u kërkoi kompanive të BE-së të përmbahen nga nënshkrimi i kontratave të reja me furnizuesit rusë të LNG.
Ata që vazhdojnë të blejnë gazin rus përmendin probleme të mundshme ligjore në mungesë të masave në mbarë BE-në, rreziqet e inflacionit dhe, në rastin e Austrisë dhe Hungarisë pa dalje në det, mungesën e alternativave për të diversifikuar shpejt furnizimet.
Vende si Holanda dhe Spanja po ndërmarrin hapa për të ndaluar blerjen e LNG-së ruse, por në mungesë të ndonjë sanksioni që do të heqë dorë nga gazi rus përgjithmonë, kjo mund të marrë pak kohë.
Sa i përket Moskës, lufta e saj me gaz, e cila ka çuar në gjetjen e furnizuesve të rinj të BE-së dhe përshpejtimin e tranzicionit të saj të gjelbër, e ka dëmtuar përgjithmonë statusin e saj si furnizuesi kryesor i Evropës me gaz.
“Edhe pse Rusia mund të ofrojë gaz me çmime shumë të ulëta në të ardhmen, evropianët do të kujtojnë se ajo mund ta prishë kontratën në çdo kohë për arsye politike,” tha Krutikhin. “Nuk është e mundur të mbështetemi në nënshkrimet dhe kontratat e bëra nga zyrtarët rusë. Rusia nuk duhet besuar.”
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “Deutsche Welle“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Gazi rus është katër herë më i pastër se LNG amerikan”
“…do të vazhdojmë t’i shërbejmë Europës”
‘Një brez, një rrugë’/ Kina nuk ka investuar më në Rusi
