Kina ka kaluar nëntë muaj duke u përpjekur të nisë ekonominë e dytë më të madhe në botë pas tre vitesh bllokime të rrepta kovid.
Pavarësisht masave të synuara stimuluese për të nxitur eksportet dhe konsumin e brendshëm, rritja nuk është kthyer ende në nivelet para pandemisë. Pekini tashmë parashikohet të humbasë objektivin e tij të rritjes prej 5% për këtë vit.
Për t’i bërë gjërat edhe më keq, kriza e pasurive të paluajtshme në vend – e cila u shpalos për herë të parë dy vjet më parë – është kthyer në një aksident me lëvizje të ngadalta.
Të enjten, aksionet në China Evergrande, zhvilluesi i dytë më i madh i pronave në vend, u pezulluan pasi firma bie në prag të falimentimit. Një ditë më parë, agjencia e lajmeve Bloomberg raportoi se CEO i kompanisë, Hui Ka Yan, i njohur gjithashtu si Xu Jiayin, po mbahet nga policia nën “mbikëqyrje rezidenciale”.
Aksionet e Evergrande rifilluan tregtimin në Hong Kong vetëm muajin e kaluar pas një ndalese 7-mujore kur firma nuk publikoi rezultatet e saj financiare. Kompania vlerësohet të ketë të paktën 328 miliardë dollarë (310 miliardë euro) borxhe.
Kullat në rritje, çmimet në qiell
Një motor kryesor i rritjes ekonomike, sektori i pasurive të paluajtshme të Kinës është përgjegjës për rreth një të tretën e produktit të brendshëm bruto (PBB) të vendit. Pas një bumi ndërtimi prej dekadash, presidenti kinez Xi Jinping prezantoi kufizime të forta në nivelet e borxhit të ndërtuesve të pronave tre vjet më parë.
Plani ishte që të përpiqej të ftohte disi tregun e pasurive të paluajtshme dhe të pakësonte rrezikun sistemik për të gjithë sistemin financiar nga grumbulli i madh i borxhit. Por masa ishte aq e rëndë sa është cilësuar si akt i vetëdëmtimit ekonomik.
“Ndërtimi i banesave në sektorin privat është bërë gjithnjë e më i zgjatur,” tha për DW Rajiv Biswas, kryeekonomist Azi-Paqësor në S&P Global Market Intelligence. “Blerësit kinezë të pronave janë bërë gjithnjë e më të shqetësuar për problemet në rritje të borxhit dhe vonesat e ndërtimit.”
Kinezët e zakonshëm, të cilët për vite besonin se prona ishte një bast më i sigurt se tregu i paqëndrueshëm i aksioneve të vendit, janë bërë gjithnjë e më të frikësuar nga humbja e parapagimeve për pronat e reja që mund të mos ndërtohen kurrë.
Evergrande mbijetoi deri më tani
Evergrande, e cila përdorte depozita nga blerësit e apartamenteve të ardhshme për të financuar ndërtimin aktual të pronave të saj, ishte e para që përjetoi një krizë likuiditeti, muaj pas goditjes së Pekinit.
Disa ndërtues të tjerë shtëpish kanë shkuar në mur, dhe këtë verë zhvilluesi më i madh, China Country Garden, shmangu për pak mospagim pasi njoftoi një humbje rekord dhe borxhe prej më shumë se 150 miliardë dollarë.
Pavarësisht kësaj, liderët e Kinës janë akuzuar se kanë bërë shumë pak për të mbështetur sektorin e pronave dhe për të lehtësuar barrën e investitorëve individualë, të cilët po dëmtohen më shumë nga përplasja dhe herë pas here kanë shfryrë zemërimin e tyre në rrugë.
Plani i ristrukturimit të borxhit bie
Një plan ristrukturimi prej 35 miliardë dollarësh për Evergrande, i rënë dakord në prill, tani mendohet të jetë në dyshim.
“Ende duhet gjetur një mënyrë për të mbuluar humbjet, prandaj gjërat po ecin më ngadalë sesa ajo që mund të ishte ideale”, tha për DW Antonio Faso, profesor i ekonomisë në Shkollën e Biznesit INSEAD në Singapor.
“Tani po shihni luftën politike për të ndarë fajin për këtë,” shtoi ai, duke iu referuar arrestimit të raportuar të CEO të Evergrande, për të cilin kompania tha më vonë të enjten se po mbahej nën dyshimin për “krime të paligjshme”.
Sa më shumë kohë të marrë Pekini përpara se të ndërhyjë, aq më i madh është rreziku që kriza të përhapet në sektorë të tjerë, tha ndihmësdrejtori-ekonomisti i Moody’s Analytics, Heron Lim.
‘Krizë e mundshme e besimit’
“Nëse Evergrande është maja e ajsbergut dhe rreziqet e ngjitjes materializohen, një krizë besimi në tregjet e borxhit në tokë që deri më tani kanë shmangur shumë prej falimentimeve mund të shpërthejë dhe të çojë në një rënie të rëndë,” tha Lim për agjencinë e lajmeve AFP.
Megjithatë, një përfitim që Kina është një vend kursimtarësh është se kriza e pasurive të paluajtshme nuk përbën aq rrezik për të gjithë sistemin financiar sa krizat e ngjashme në Perëndim, duke përfshirë krizën financiare 2008/9.
Megjithatë, ndërsa projektet e reja vazhdojnë të shterojnë, bizneset e vogla dhe punëtorët po e gjejnë veten të detyruar qindra miliona dollarë. Sistemi bankar në hije – një rrjet besimesh jashtë sistemit kryesor bankar – po pëson gjithashtu humbje të mëdha.
Zgjedhje të vështira, rritje më e ngadaltë
Në afat të mesëm, udhëheqësit e Kinës do të duhet të mësojnë mësime të vështira nga bumi i pasurive të paluajtshme, i cili pasuroi qindra miliona njerëz, por u lejua të dilte jashtë kontrollit për vite me radhë, thotë Faso.
“Kina duhet të largohet nga mbështetja e tepruar në investimet në pasuri të paluajtshme dhe kjo po rezulton të jetë shumë më e vështirë se sa supozoi qeveria,” tha ai për DW.
70% e pasurisë familjare aktualisht është e lidhur në tregun e dëmtuar të pronave. Pa qenë në gjendje të llogarisë në rritjen e madhe të blerjeve dhe çmimeve të pronave, Pekini do të luftojë qartë për të ruajtur nivelet e rritjes ekonomike të parë në dekadën e fundit, të cilat shpesh ishin dyshifrore.
Por edhe nëse skenari më i keq nuk ndodh, rikthimi i Kinës pas kovidit duket i sigurt se do të mbetet i dobët, tha Biswas për DW.
“Perspektiva afatshkurtër për sektorin e ndërtimit të banesave mbetet sfiduese dhe mund të vazhdojë të jetë një zvarritje e rritjes ekonomike në vitin 2024,” paralajmëroi ai.
Biswas vuri në dukje se si tregu i pronave rezidenciale të Kinës përballet gjithashtu me “erëra të kundërta strukturore” për shkak të rënies së parashikuar të popullsisë së vendit gjatë dy dekadave të ardhshme. “Ky fenomen ka të ngjarë të rëndojë kërkesën për prona të reja,” shtoi ai.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “Deutsche Welle“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
A mund të mbajë gjatë bumi i pronave të Kinës?
AlJazeera: Kina shënon suficit tregtar rekord
Financial Times: Kina ul normën e huadhënies
