Megjithëse ai po vdiste nga kanceri i trurit, Tu Changwang kishte një gjë të fundit për të thënë. Meteorologu kinez kishte vënë re se klima po ngrohej. Kështu që në vitin 1961 ai paralajmëroi në të përditshmen People, një zëdhënës i Partisë Komuniste, se kjo mund të ndryshojë kushtet që mbështesin jetën. Megjithatë, ai e pa ngrohjen si pjesë e një cikli në aktivitetin diellor që ndoshta do të kthehej në drejtim të kundërt në një moment. Tu nuk dyshonte se djegia e lëndëve djegëse fosile po pomponte karbonin në atmosferë dhe po shkaktonte ndryshimin e klimës. Në atë numër të “People’s Daily”, disa faqe përpara gazetës së tij, kishte një foto të minatorëve të qymyrit duke buzëqeshur. Kina po nxitonte të industrializohej me synimin për të kapur ekonomikisht hapin me Perëndimin.
Sot Kina është një central elektrik industrial, shtëpia e mbi një të katërtën e prodhimit në botë – më shumë se Amerika dhe Gjermania së bashku. Por progresi i tij ka ardhur me një kosto përsa i përket emetimeve. Gjatë tre dekadave të fundit Kina ka pompuar më shumë dioksid karboni në atmosferë, në total, se çdo vend tjetër. Ajo tani emeton mbi një të katërtën e gazeve serrë në botë çdo vit, sipas Rhodium Group, një firmë kërkimore. Kjo është rreth dy herë më shumë se Amerika, e cila vjen e dyta (edhe pse në bazë për person Amerika është akoma më e keqe).
Shumë, pra, varet nga Kina nëse bota do të mbajë ngrohjen globale që nga Revolucioni Industrial shumë nën 2°C, siç u zotuan qeveritë në samitin vjetor të klimës të OKB-së në 2015. Kur ato qeveri të mblidhen në Dubai për samitin e këtij viti, i cili hapet më 30 nëntor, Kina do të ketë lajme të mira dhe të këqija për ta.
Nga ana pozitive, emetimet e Kinës së shpejti do të ndalojnë së rrituri. Disa analistë mendojnë se do të kryejnë këtë vit. Nuk ka dyshim se kulmi do të vijë përpara vitit 2030, që është synimi që Kina i ka vendosur vetes. Ajo po ndërton centrale bërthamore më shpejt se çdo vend tjetër. Ajo gjithashtu ka investuar shumë në energjinë e rinovueshme, kështu që tani ka rreth 750 gigavat kapacitet gjenerues të erës dhe diellit, rreth një e treta e totalit botëror. Deri në fund të dekadës qeveria synon të ketë 1200 gigavat të një kapaciteti të tillë, më shumë se kapaciteti total i energjisë i Bashkimit Evropian për momentin. Kina ndoshta do ta tejkalojë këtë objektiv.
Por nuk është vetëm përqafimi i Kinës për energjinë e rinovueshme që po e ndihmon atë të frenojë emetimet. Prodhimi i tij i çelikut dhe çimentos me intensitet karboni ka rënë. Pas dekadash të ndërtimit të rrugëve dhe hekurudhave, qeveria po shpenzon më pak në projekte të mëdha infrastrukturore. Një zgjerim i gjatë i sektorit të pronave ka përfunduar në një shkrirje që ka tronditur ekonominë, por ka çuar në më pak emetime. Në vazhdim, pak analistë presin që PBB-ja e Kinës të rritet aq shpejt sa në fund të shekullit të kaluar dhe në fillim të këtij. E thënë ndryshe, faza më e ndyrë e zhvillimit të Kinës është ndoshta pas saj.
‘Një mal’ tjetër për t’u ngjitur
Më e rëndësishme se kulmi, megjithatë, është ajo që ndodh më pas. Kina është zotuar të eliminojë emetimet neto të gazeve serrë (ose të bëhet “neutra karboni”) deri në vitin 2060. Analistët mendojnë se ky do të jetë një objektiv shumë më i vështirë për t’u goditur. Edhe pas atij injektimi masiv të burimeve të rinovueshme, qymyri i ndotur ende furnizon rreth 55% të energjisë së Kinës. Kjo është ulur nga 70% në 2011, por sasia e qymyrit që djeg Kina vazhdon të rritet, ndërsa kërkesa për energji elektrike rritet. Vitin e kaluar Kina minoi një rekord prej 4.5 miliardë tonësh qymyr dhe miratoi rreth dy termocentrale të reja me qymyr për ndërtim mesatarisht çdo javë.
Shumë prej tyre mund të mos ndërtohen kurrë. Rënia e normave të shfrytëzimit të termocentraleve ekzistuese të qymyrit minon rastin për ndërtime të mëtejshme. Por Kina nuk po largohet nga qymyri aq shpejt sa do të dëshironin ambientalistët ose që analistët thonë se është i nevojshëm për të përmbushur objektivin e saj 2060. Një pjesë e problemit është se vendi ka shumë prej tij. Me pak naftë ose gaz, qymyri i ofron Kinës një burim të sigurt energjie. Gërmimi i tij krijon vende pune. Ndërtimi i një uzine qymyri, pavarësisht nëse është e nevojshme apo jo, është gjithashtu një mënyrë e zakonshme për qeveritë vendore për të nxitur rritjen ekonomike afatshkurtër.
Rrjeti energjetik i Kinës u ndërtua duke pasur parasysh qymyrin. Në bimët që djegin gjërat, njerëzit vendosin se kur t’i rrisin gjërat lart ose poshtë. Por kur bëhet fjalë për energjinë diellore dhe të erës, natyra është shefi. Pra, rrjeti duhet të bëhet më fleksibël. Kur ka një tepricë energjie në një vend, duhet të jetë në gjendje ta ruajë atë ose ta zhvendosë diku tjetër. Përndryshe, Kina nuk do të jetë në gjendje të akomodojë shumë turbina të reja me erë dhe panele diellore në të ardhmen.
Shumica e vendeve duhet të bëjnë ndryshime të ngjashme në rrjetet e tyre. Sfida me të cilën përballet Kina, megjithatë, është unike, thotë David Fishman i Grupit Lantau, një konsulencë energjetike. Pjesa më e madhe e burimeve diellore dhe të erës të vendit janë në perëndim. Por fuqia që ata gjenerojnë nevojitet më së shumti në lindje, ku ndodhen qytetet më të mëdha të vendit. Transferimi i tij në distanca kaq të gjata është i ndërlikuar. Një problem tjetër është se qeveritë provinciale kanë shumë fjalë për mënyrën se si funksionon pjesa e tyre e rrjetit. Nuk u pëlqen të varen nga njëri-tjetri për energji. Kështu, për shembull, një provincë mund të zgjedhë të përdorë fabrikën e vet të qymyrit në vend të një burimi më të pastër energjie të vendosur diku tjetër.
Ata që janë të shqetësuar për përparimin e Kinës shqetësohen edhe për metanin, një gaz i fuqishëm serrë. Disa vende mund të reduktojnë emetimet e tyre të metanit në mënyra të thjeshta, si për shembull duke riparuar tubacionet e gazit që rrjedhin. Por pjesa më e madhe e metanit që vjen nga Kina del nga minierat e qymyrit ose prodhohet nga mikrobet në orezat e orizit. Rregullimi i problemit është i vështirë pa mbylljen e minierave apo ndryshimin e praktikave bujqësore. Kështu, në samitin e OKB-së për klimën në vitin 2021, Kina refuzoi të bashkohej me më shumë se 100 vende të tjera, duke përfshirë Amerikën, e cila u zotua të reduktojë emetimet globale të metanit me të paktën 30% deri në vitin 2030. Kina ka thënë se do ta trajtojë këtë çështje në klimën e saj kombëtare plani për vitin 2035, i cili mund të mos publikohet edhe për dy vite të tjera.
Përballë këtyre sfidave, udhëheqësit e Kinës duhet të jenë të guximshëm. Por ambiciet e tyre klimatike mund të kenë arritur tashmë kulmin, thotë Li Shuo, drejtor i ardhshëm i qendrës klimatike të Kinës në Institutin e Politikave të Shoqërisë së Azisë në Nju Jork. Ai beson se ndërprerjet e energjisë elektrike të shkaktuara nga rritja e çmimeve të qymyrit dhe thatësirat, të cilat pengojnë hidrocentralet, i kanë trembur zyrtarët vitet e fundit. Tani ata shqetësohen se politikat miqësore ndaj klimës do të minojnë sigurinë energjetike të vendit (llojet e gjelbër argumentojnë se disa reforma, të tilla si bërja e rrjetit më fleksibël, do të kishin efektin e kundërt). Z. Li pret që emetimet e Kinës të rriten në pllajë sesa të ulen.
‘Shpëtoni veten’
Kina, megjithatë, ka arsye të mira për t’i dhënë përparësi klimës. Disa nga qytetet e saj më të mëdha, duke përfshirë Shangain, shtrihen në bregdet dhe mund të gëlltiten nga rritja e deteve. Veriu i thatë i mungon uji i pijshëm. Moti ekstrem tashmë po bën dëm. Vitin e kaluar vdekjet e lidhura me valët e të nxehtit në Kinë u rritën me 342% krahasuar me mesataren historike, sipas një studimi të botuar nga Lancet, një revistë mjekësore. Përmbytjet e kësaj vere dëmtuan pjesën më të madhe të prodhimit të grurit në Kinë.
Ndërkohë, Kina është bërë lider në teknologjinë e energjisë së gjelbër. Pjesa tjetër e botës është kryesisht e varur nga zinxhirët e furnizimit të paneleve diellore dhe baterive kineze. Këtë vit Kina kaloi Japoninë për t’u bërë eksportuesi më i madh i makinave në botë, pjesërisht falë dominimit kinez në automjetet elektrike.
Pra, ka disa shpresa se Kina do të luajë një rol produktiv në samitin e klimës në Dubai. Me ambiciet për të udhëhequr jugun global, ajo nuk do të dëshirojë të duket sikur po neglizhon një çështje që është më së shumti në mendjen e shumë zyrtarëve në vendet në zhvillim. Optimistët vërejnë gjithashtu takimin midis Xie Zhenhua, i dërguari i Kinës për klimën, dhe John Kerry, homologu i tij amerikan, në nëntor. Ata ranë dakord për disa hapa të vegjël, të tillë si bashkëpunimi në projektet e kapjes së karbonit.
Megjithatë, Kina e ka bërë gjithashtu të qartë se nuk do t’i përkulet presionit ndaj ndryshimeve klimatike. Në fillim të këtij viti, udhëheqësi i saj, Xi Jinping, përsëriti synimin e tij për të arritur një kulm të karbonit deri në vitin 2030 dhe për të arritur neutralitetin e karbonit deri në vitin 2060. “Por rruga, metoda, ritmi dhe intensiteti për të arritur këtë qëllim duhet dhe duhet të përcaktohen nga ne dhe do të mos u ndiko kurrë nga të tjerët”, tha ai.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “The Economist“
