Kërcënimi i një gare të re të armëve bërthamore, lufta në Ukrainë dhe shqetësimet për ndryshimet klimatike ishin të gjithë faktorë, për afrimin e Ditës së Kijametit.
Ora caktohet çdo vit nga Buletini i Shkencëtarëve Atomik.
Që nga viti 2007, anëtarët kanë konsideruar ndikimin e rreziqeve të reja të krijuara nga njeriu, si inteligjenca artificiale dhe ndryshimet klimatike, si dhe kërcënimin më të madh, luftën bërthamore.
Në njoftimin e tij të vitit 2024 të martën, Buletini tha se Kina, Rusia dhe SHBA-ja po shpenzonin shuma të mëdha parash për të zgjeruar ose modernizuar arsenalin e tyre bërthamor, gjë që shton rrezikun gjithmonë të pranishëm të luftës bërthamore përmes gabimit ose llogaritjes së gabuar.
Lufta në Ukrainë ka krijuar gjithashtu një rrezik gjithnjë të pranishëm të përshkallëzimit bërthamor, sipas Buletinit të Shkencëtarëve Atomik.
Gjithashtu u përmend një mungesë veprimi për ndryshimin e klimës dhe rreziqet që lidhen me “keqpërdorimin” e teknologjive biologjike në zhvillim dhe mjeteve të Inteligjencës Artificiale (AI).
Ora e Kijametit u krijua në vitin 1947 nga J Robert Oppenheimer dhe shkencëtarë të tjerë amerikanë që kishin zhvilluar bombën atomike.
Ata kishin parë efektet e saj shkatërruese dy vjet më parë, në fund të Luftës së Dytë Botërore, në qytetet japoneze të Hiroshima dhe Nagasaki. Ata donin të paralajmëronin publikun dhe të bënin presion mbi liderët botërorë për t’u siguruar që armët bërthamore të mos përdoren më kurrë.
Akrepat e orës kanë lëvizur 25 herë. Në vitin 1947, akrepat qëndronin shtatë minuta para mesnatës. Në fund të Luftës së Ftohtë, në vitin 1991, ato kishin rënë në 17 minuta para mesnatës.
Presidentja e Buletinit Rachel Bronson tha për BBC-në se “çdo vend i madh, përfshirë Britaninë e Madhe, po investon në arsenalin e tyre bërthamor sikur armët bërthamore të mund të përdoren për një kohë shumë të gjatë. Kjo është një kohë shumë e rrezikshme… udhëheqësit nuk po veprojnë me përgjegjësi.”
Pavel Podvig, një ekspert rus i armëve bërthamore, i cili ka qenë i përfshirë në vendosjen e Orës së Kijametit për shumë vite, thotë se u trondit kur presidenti Putin vuri në gatishmëri forcat bërthamore të Rusisë pas pushtimit të Ukrainës.
Bota reagoi me tmerr ndaj kërcënimit të liderit rus por duket se ai kishte bërë një llogaritje të qëllimshme.
“Kjo është pikërisht ajo që armët bërthamore janë atje, për t’u siguruar që keni një liri të caktuar veprimi,” thotë Podvig. “Presidenti rus besonte se duke bërë këto deklarata, ai mund të pengonte Perëndimin nga ndërhyrja në Ukrainë që ishte një llogaritje e saktë, kështu funksionon parandalimi.”
Pavarësisht marrëveshjeve për dekada të tëra për kontrollin e armëve, ka ende rreth 13,000 koka bërthamore globale, 90% e tyre ruse dhe amerikane. Gjashtë vende të tjera janë shpallur fuqi bërthamore: Britania e Madhe, Franca, Kina, India, Pakistani dhe Koreja e Veriut. Izraeli besohet gjerësisht se i ka këto armë, por kurrë nuk e ka konfirmuar atë. Shumica e armëve bërthamore moderne janë shumë herë më të fuqishme se ato që shkatërruan Hiroshima dhe Nagasaki.
Në vitin 2021, Britania e Madhe rriti kapakun e kokave të saj nga 225 në 260, potencialisht 35 më shumë koka luftarake dhe forca bërthamore e vendit është në gatishmëri të lartë. Që nga fillimi i luftës në Ukrainë, ka pasur retorikë nga figura të larta ruse që sugjerojnë se armët bërthamore të Moskës mund të përdoren kundër Britanisë së Madhe.
Parandalimi bërthamor i Mbretërisë së Bashkuar është vendosur në perëndim të Skocisë në bazën Faslane, shtëpia e katër nëndetëseve Vanguard që mbajnë raketa Trident të armatosur me koka bërthamore.
Që kur u krijua bomba atomike ka pasur kundërshtime ndaj këtyre armëve. Në vitet 1980, gratë e kampit të paqes të Greenham Common luftuan për të hequr të gjitha raketat bërthamore të SHBA nga toka e Mbretërisë së Bashkuar – kokat e fundit të mbetura në 2008.
Megjithatë, në RAF Lakenheath në Suffolk, Fushata për Çarmatimin Bërthamor (CND) tani po proteston kundër mundësisë së kthimit të armëve amerikane.
Dokumentet e Pentagonit, të raportuara fillimisht nga Federata e Shkencëtarëve Amerikanë, sugjerojnë se armët “speciale” amerikane do të vendosen në bazë. Avionët luftarakë amerikanë që janë të aftë të hedhin armë të tilla mbërritën në Lakenheath në vitin 2021 dhe tani ka plane nga Forcat Ajrore të Shteteve të Bashkuara për të ndërtuar konvikte për trupat që të shërbejnë në një mision të mundshëm bërthamor në këtë vend.
“Ne e dimë se kemi opinionin publik në anën tonë,” shpjegon Sophie Bolt nga CND, ndërsa grupi i saj i vogël brohoriste parulla mbi gardhin rrethues të bazës. “Afro 60% e popullsisë nuk dëshiron të ketë bomba bërthamore të vendosura në Britani.”
“Ne nuk kemi asnjë lidhje me këtë bazë, ajo është plotësisht nën kontrollin e SHBA,” thotë Alan Wright, një tjetër protestues. “Nëse e fusim Trump në [Shtëpinë e Bardhë] herën tjetër dhe ai mund të shtypë butonin sepse ka një buton më të madh se Putini – atëherë ne jemi një objektiv”.
Megjithatë, Donald Trump ka thënë më parë se do t’i jepte fund luftës në Ukrainë brenda 24 orëve nga zgjedhja, megjithëse nuk ka shpjeguar se si. Disa analistë besojnë se ka të ngjarë që mbështetja e SHBA për Ukrainën mund të pakësohet.
Në dekadën e fundit, frika për një luftë bërthamore është rritur gjithashtu nga Kim Jong-Un, udhëheqësi i Koresë së Veriut, kombi i fundit që iu bashkua klubit bërthamor. Ai është mburrur për testimin e raketave me aftësi bërthamore që mund të arrijnë në Shtetet e Bashkuara.
Ish-anëtari i Buletinit të Shkencëtarëve Atomik dhe këshilltari i Orës së Doomsday, Sig Hecker, ka vizituar objektet bërthamore të Koresë së Veriut shtatë herë si pjesë e një programi kërkimor shkencor dhe vlerëson se mund të ketë 50 deri në 60 koka bërthamore deri tani.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
