U deshën vetëm pak ditë pas fitores në zgjedhje për nacionalistët në Maqedoninë e Veriut dhe ekuilibri delikat diplomatik i vendosur në vitin 2018 tashmë është tronditur, duke shkaktuar reagime të ashpra në rajonin e Ballkanit dhe hutim të thellë në Bruksel për seriozitetin ose më saktë mungesën e seriozitetit të establishmentit të ri politik në përmbushjen e angazhimeve të tij ndërkombëtare për të arritur qëllimin e anëtarësimit në BE. Në fjalimin inaugurues të Presidentes së sapozgjedhur maqedonase, Gordana Siljanovska-Davkova, emri kushtetues i vendit i rënë dakord me Greqinë në vitin 2018, Maqedonia e Veriut, nuk u shfaq asnjëherë në përputhje me kundërshtimin e ashpër të nacionalistëve të VMRO-DPMNE ndaj Marrëveshjes së Prespës. Mungesa e “Veriut” nuk është një detaj i vogël. Maqedonia e Veriut ka qenë një vend kandidat për anëtarësim në BE që nga viti 2005. Rruga e saj u pengua deri në vitin 2018 nga Greqia për mosmarrëveshjen e identitetit mbi përdorimin e emrit, pasi Shkupi dhe Athina e pretendojnë atë si një pjesë ekskluzive të historisë dhe kulturës e trashëgimisë së tyre.
Rindezja e konfliktit
Bëhej fjalë për ndjenja kombëtare dhe ndoshta me diçka shumë më të madhe: pala greke pretendonte se emri “Maqedoni” mund të rezultonte në pretendime territoriale të shtetit të ri ndaj provincës së Maqedonisë në Greqinë veriore, shkruan Deutsche Welle . Negociatat e gjata u zhvilluan me ndërmjetësimin e Kombeve të Bashkuara. U diskutuan ndërtime emrash si “Republika Nova Macedonia” apo “Maqedonia e Epërme”. Gjashtë vjet më parë, kryeministri i atëhershëm i majtë Alexis Tsipras në Athinë dhe kolegu i tij socialdemokrat Zoran Zajev në Shkup më në fund arritën të bien dakord: fqinji verior i Greqisë është quajtur që atëherë “Maqedonia e Veriut”.
Ndërprerja e marrëveshjes
Jorgos Tzogopoulos, profesor i marrëdhënieve ndërkombëtare në Universitetin e Trakës dhe anëtar i grupit të mendimit të Athinës ELIAMEP, nuk është aq i shqetësuar. Ai tha për “Deutsche Welle” se paraqitja e presidentit të ri është qartësisht një shenjë oportunizmi. “Politikanët duan të kënaqin votuesit dhe, për fat të keq, shpesh mbështeten në hartën e nacionalizmit”, thekson analisti grek. Ai nuk beson se Maqedonia e Veriut do të lejojë përshkallëzimin e konfliktit. Gjithashtu, thotë ai, nuk ka gjasa që pala greke ta shfrytëzojë incidentin e fundit si mundësi për të ndërprerë Marrëveshjen e Prespës. Sepse: “Ajo marrëveshje është thelbi i marrëdhënieve dypalëshe”, shpjegon politologu.
Mosmarrëveshje në Greqi
Ngjarjet në Maqedoninë e Veriut po shkaktojnë gjithashtu mosmarrëveshje të brendshme në Greqi. Kreu i opozitës së majtë Stefanos Kasselakis (Syriza) vuri në dukje se kryeministri Mitsotakis po paralajmëron fqinjin e tij verior që të respektojë Marrëveshjen e Prespës, por kujton se ai, si lider i opozitës, e kritikoi pikërisht këtë marrëveshje në 2018 dhe e votoi kundër në parlament. Mitsotakis përpiqet të ndryshojë argumentin e opozitës së majtë dhe pretendon se incidenti në vendin fqinj tregoi se sa të justifikuara ishin kritikat e tij në atë kohë. Megjithatë, nuk ka gjasa që ai të rrisë tonet ndaj Shkupit. Sipas informacioneve të gazetës “Kathimerini”, për momentin Mitsotakis dëshiron të presë dhe të shohë se çfarë drejtimi do të marrë qeveria e re në Maqedoninë e Veriut.
Përshkallëzimi me Bullgarinë
Ndërkohë, ekziston edhe frika e përshkallëzimit të marrëdhënieve me Bullgarinë, fqinji më problematik i Shkupit në vitet e fundit për çështje të natyrës thjesht identitetare. “ Perspektiva evropiane e Maqedonisë së Veriut varet nga zbatimi i rreptë i traktateve ndërkombëtare në të cilat është palë , si dhe nga kuadri negociues i miratuar nga Këshilli Evropian në korrik 2022, i cili nuk do të rishikohet”, tha presidenti bullgar, Rumen Radev. Ishte 9 dhjetor 2020, kur Bullgaria në Këshillin e Çështjeve të Përgjithshme vuri veton për fillimin e negociatave të anëtarësimit në BE me Shkupin, të cilat ngeci për më shumë se një vit e gjysmë deri në përparimin në verën e vitit 2022.
