Organizata e Vendeve Eksportuese të Naftës (OPEC) dhe aleatëve të saj, një grup që prodhon 40% të naftës së papërpunuar në botë, dëshiron të mbajë çmimet e naftës të larta dhe të qëndrueshme. Kohët e fundit sigurisht që kanë qenë të qëndrueshme, edhe pse jo aq të larta. Pavarësisht vdekjes së fundit të presidentit të Iranit dhe përshkallëzimit të luftës në Gaza, çmimet e naftës së papërpunuar Brent, pikë referimi globale, kanë qëndruar brenda 2 dollarëve nga 82 dollarë për fuçi që nga fillimi i majit.
Një pjesë e arsyes pse OPEC po dështon t’i mbajë çmimet e larta është sepse anëtarët e tij nuk po arrijnë të mbajnë objektivat e tyre të prodhimit. Në mars, liderët e grupit dhe Rusia zgjatën shkurtimet e prodhimit, duke u zotuar për një reduktim prej 2.2 milionë fuçi në ditë (b/d), ose 2% të furnizimit global, deri në fund të qershorit, krahas 3.7 milionë fuçive në ditë të shkurtimeve të rënë dakord më parë për vitin 2024. Megjithatë karteli tani po mbiprodhon aq shumë sa prodhimi i tij ditor në 2024 është pak i ndryshuar nga tremujori i fundit i 2023. Kjo do të krijojë tensione kur anëtarët të mblidhen për të vendosur strategjinë e tyre në takimin ministror të OPEC-ut më 2 qershor.
Nafta e lirë reflekton edhe faktorë të tjerë. Tensionet midis Iranit dhe Izraelit po ftohen, gjë që ka reduktuar primin e rrezikut që shkaktoi rritje të çmimeve në prill. Inflacioni po bie shumë ngadalë që Rezerva Federale e Amerikës të ulë shpejt normat e interesit, edhe pse ekonomia e vendit po ngadalësohet. Rritja kineze mbetet e vakët. Dhe oferta e re po vjen në treg nga jashtë OPEC, veçanërisht Amerika, e cila po pompon sasi rekord.
Por prodhimi çuditërisht i fortë i OPEC-ut po i ndihmon gjithashtu gjërat. Për shumicën e dy viteve të fundit aleanca ka prodhuar më pak se totali i lejuar nga kuotat e saj. Kjo ndryshoi në janar, kur u zbatuan shkurtimet më të reja. Që atëherë, karteli dhe partnerët e tij kanë kapërcyer objektivin e tyre çdo muaj. Në prill, teprica arriti në gjysmë milioni fuçi në ditë – një nivel i parë i fundit tre vjet më parë. Si pasojë, stoqet globale të naftës kanë vazhduar të rriten, pavarësisht pritshmërive për të kundërtën.
OPEC dhe aleatët e tij kanë dy lloje shkurtimesh: reduktime të detyrueshme, të cilat zbatohen për të gjithë anëtarët nëpërmjet kuotave, dhe shkurtime vullnetare, të shpallura nga një nëngrup prodhuesish të mëdhenj, duke përfshirë Arabinë Saudite, Rusinë dhe Emiratet e Bashkuara Arabe. Problemi është se prodhuesit individualë kanë një nxitje për të mashtruar, duke shitur mbi kuotat e tyre dhe duke u shfrytëzuar pa pagesë në përpjekjet e të tjerëve për të mbajtur çmimet të larta, në mënyrë që të rrisin të ardhurat e tyre. Analiza nga Jorge León e Rystad Energy, një konsulencë, tregon se disa vende po sillen keq në një shkallë të madhe. Muajin e kaluar prerësit vullnetarë prodhuan 806,000 b/d më shumë se sa kërkohej nga objektivat e tyre kolektivë.
Shkelësit më të këqij, Iraku dhe Kazakistani, kanë shpërfillur vazhdimisht angazhimet. Rusisë, e cila është gjithnjë e më pak në përputhje, duket se i pëlqen efekti i shpalljes së shkurtimeve, por nuk i pëlqen të shesë më pak, ndoshta sepse i duhet të financojë përpjekjet e saj të luftës. Disa vlerësime sugjerojnë se edhe Arabia Saudite, lideri de fakto i kartelit dhe zbatuesi tradicional, ka mbiprodhuar paksa. Këto vende duhet të shpresojnë që prodhues të tillë si Azerbajxhani, Nigeria dhe Sudani të vazhdojnë të pompojnë poshtë objektivave të tyre, siç po bëjnë tani, për shkak të korrupsionit, investimeve të pakta dhe luftës.
Në terma afatshkurtër, karteli mund të ketë një lehtësim. Kërkesa globale për naftë pritet të forcohet në tremujorin e ardhshëm. Pasi i janë nënshtruar mirëmbajtjes këtë pranverë, shumë rafineri do të kthehen në internet dhe do të kërkojnë më shumë naftë bruto. Kërkesa për benzinë do të rritet gjithashtu, ndërsa turistët udhëtojnë për sezonin e festave. Shumica e analistëve presin që Arabia Saudite dhe miqtë e saj të mbajnë të pandryshuara shkurtimet e shpallura për pjesën tjetër të vitit. Kjo mund të shtojë 10 dollarë në çmimin e naftës, mendon JPMorgan Chase, një bankë.
Por strategjia e OPEC-ut do të jetë nën tendosje edhe më të madhe në vitin 2025, kur oferta shtesë nga anëtarët jo-OPEC pritet të godasë tregun. Në maj, Kanadaja përuroi një tubacion të shumëpritur, prej 25 miliardë dollarësh, i cili do t’i lejojë asaj të eksportojë shumë më tepër naftë, duke inkurajuar firmat e saj të energjisë për të rritur prodhimin. Argjentinasit po rritin prodhimin. Dhe një sërë projektesh shpimi në det të hapur, të cilat kanë kohë të gjatë dhe janë kryesisht të pandjeshme ndaj çmimeve, do të përfundojnë në Amerikën e Jugut.
Kjo do ta bëjë të vështirë për Arabinë Saudite ruajtjen e niveleve të larta të prodhimit pa përmbytur tregun. Në ndërkohë, mbretëria mund të fitojë hapësirë për manovrim duke rritur pak prodhimin, në mënyrë që të mund të shkurtojë përsëri vitin e ardhshëm pa humbur shumë pjesë të tregut. Pjesa e mbetur e vitit 2024 ofron pikërisht një mundësi të tillë, argumenton Walt Chancellor i Macquarie, një bankë. Prandaj, është e mundur që Arabia Saudite të vendosë të heqë disa nga shkurtimet e saj, duke nxitur të tjerët të ndjekin. Një vendim për ta bërë këtë do të kënaqte Joe Biden, shanset e të cilit në zgjedhjet presidenciale të nëntorit varen pjesërisht nga çmimet në pompë, si dhe nga bankierët qendrorë me një sy në inflacionin kokëfortë.
Megjithatë, një vendim i tillë do të bënte pak për të shuar mospajtimin në OPEC. Shumë anëtarë mendojnë se kuotat janë të padrejta dhe nuk pasqyrojnë rritjet e fundit të kapacitetit. Deri në vitin 2025, të gjitha shkurtimet aktuale të prodhimit – të detyrueshme ose jo – do të skadojnë. Më 14 maj Kazakistani hapi debatin për kuotat për vitin e ardhshëm duke argumentuar se duhet t’i jepet një rritje (ka një mega-projekt pranë përfundimit). Kur ndodhi rishikimi i fundit i madh, në vitin 2023, pati mjaft ashpërsi për të shtyrë një takim me disa ditë dhe për ta shtyrë Angolën të largohej nga aleanca.
Këtë herë mosbesimi është aq i lartë sa grupi ka porositur tre firma perëndimore të vendosin në mikroskop aftësitë prodhuese të anëtarëve. Gjetjet e tyre nuk do të vijnë në kohë për takimin e 2 qershorit, duke i lënë vëzhguesit e naftës në errësirë për qëllimet e kartelit për vitin e ardhshëm. Por një gjë është e qartë. Opec-u nuk ka gjasa të arrijë një kompromis që do t’i kënaqë të gjithë, që do të thotë se tundimi për anëtarët që të sillen keq vetëm do të rritet.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “The Economist“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
OPEC përballë një tregu të pasigurtë të naftës
