Gastech, një grup i fundit i industrisë së gazit në Hjuston, ishte plot entuziazëm. Mes një stuhie marrëveshjesh nga ministrat e energjisë dhe gjigantët e karburanteve fosile, delegatët brohoritën: produkti i tyre është vendosur për një rol kryesor në tranzicionin e gjelbër. Megjithatë, kishte edhe pasiguri. Përleshja u grumbullua mbi Presidentin Joe Biden, i cili ka ndërprerë lejet për terminalet e eksportit amerikan të gazit natyror të lëngshëm (LNG). Ka shqetësime se tregu global i LNG, i cili u bë jetik për Evropën dhe Azinë pas fillimit të luftës në Ukrainë, së shpejti mund të përballet me provën e parë të vërtetë. Me rritjen e kërkesës dhe dështimin e ofertës për të hyrë në qarkullim, një përleshje e re për gazin mund të jetë në prag.
Gjatë krizës më të rëndë të energjisë, dukej sikur viti 2025 do të ishte viti i shpëtimit. Rusia kishte mbyllur tubacionet që furnizonin më shumë se 40% të gazit evropian; nëse kontinenti do t’i mbijetonte dy dimrave, atëherë do të ishte jashtë telasheve, pasi projektet e mëdha LNG në Amerikë dhe Katar përmbytën tregun. Në fakt, Evropa bëri më mirë sesa thjesht mbijetoi. Po i afrohet dimrit të tretë që nga lufta me objektet e depozitimit të gazit 94% të mbushura, përpara synimit që ato të mbushen 90% deri në nëntor. Blerjet e mëdha të LNG-së, e cila vitin e kaluar përbënte 60% të importeve të gazit të bllokut, kanë ndihmuar në arritjen e kësaj.
Në vend të kësaj, megjithatë, tregu është i shqetësuar. Çmimet e LNG-së në Azi, pikë referimi globale, qëndrojnë mbi 13 dollarë për milion njësi termike britanike (mBtu), më të larta se pothuajse në çdo kohë që pengon panikun e vitit 2022. Një shqetësim është rënia e shpejtë e temperaturave. Dy dimrat e fundit të hemisferës veriore kanë qenë të butë, por dimri i ardhshëm nuk ka gjasa të jetë aq i butë. “Vetëm një dimër normal do të ndihej shumë i ftohtë sipas standardeve të fundit,” vëren një tregtar gazi. Një sezon i ftohtë do të ishte dyfish i keq për Evropën. Do të kërkonte më shumë gaz jo vetëm për ngrohje, por edhe për energji elektrike: moti i ftohtë ka tendencë të vijë me një erë të dobët, duke penguar fermat e erës. Azia verilindore gjithashtu duhet të jetë më e ftohtë se dimrat e fundit. Një sezon ekstrem si ai i vitit 2021 – kur Pekini duroi temperaturat -20°C në janar, më të ftohtit në 50 vjet – është gjithmonë i mundur.
Sindre Knutsson i Rystad Energy, një konsulencë, llogarit se një ftohje e madhe në Evropë dhe Azi do të krijonte kërkesë shtesë për gaz prej 21 miliardë metra kub (bcm) dhe 15 bcm përkatësisht, ose 4-8% të importeve të rajoneve vitin e kaluar. Meqenëse Evropa po maksimizon importet me tubacione – dhe Azia, përveç Kinës, ka tregti të papërfillshme me tubacione – sasia e mbetur do të duhej të vinte nga dërgesat në det. Kjo mund të krijojë kërkesë për një shtesë prej 26 milionë tonësh LNG, ekuivalente me 7% të vëllimeve të tregtuara globalisht vitin e kaluar.
Shqetësimi i dytë është se importet e Evropës me tubacione mund të bien më tej. Sipas një marrëveshjeje pesëvjeçare që do të skadojë në dhjetor, Rusia ende dërgon gaz nëpërmjet Ukrainës në Evropën Qendrore. Këto flukse kanë rënë me më shumë se gjysmën që nga viti 2021, por gjithsesi përbënin 15 bcm vitin e kaluar. Ukraina ka thënë tashmë se nuk do të negociojë një marrëveshje të re.
Pra, Evropa dhe Ukraina po diskutojnë zgjidhje. Më realiste është një “shkëmbim” me Azerbajxhanin, ku gazi rus që vjen përmes Ukrainës do të rietiketohej si Azerbajxhan, ndërsa një pjesë e gazit Azerbajxhan do të bëhej rus. Azerbajxhani atëherë do të jetë i lirë ta blejë atë gaz për vete ose ta dërgojë atë në Turqi. Megjithatë, në këtë skenar, Evropa do të kishte ende mungesë gazi – ajo do të merrte po aq shumë nëpërmjet Ukrainës sa më parë, por më pak nga Azerbajxhani. Për më tepër, për shkak se energjia është e lirë në Azerbajxhan, Rusia do të duhet të pranojë t’i shesë asaj çmim të ulët, ose Azerbajxhani do të duhet të paguajë mbi shanset. Dhe Rusia ende mund të vendosë të ndalojë dërgesat e gazit “azerbajxhanas” në Evropë çdo ditë. Bisedimet po tregojnë pak prova të përparimit.
Prandaj, moti dhe gjeopolitika mund të krijojnë kërkesë për shumë ngarkesa shtesë LNG, dhe ta bëjnë këtë në një kohë kur tregu nuk do të jetë aq i rrjedhshëm sa ishte parashikuar dikur. Terminali kryesor i Rusisë Arctic LNG 2, fillimisht për shkak të eksportit deri në 13 milion ton në vit (mtpa) LNG deri në vitin e ardhshëm – ekuivalente kur të ftohët shumë me 18 bcm gaz – është vonuar dhe pa klientë pasi Amerika vendosi sanksione mbi projektin dhe ndonjë anije që ankorohet atje. Një plan që Egjipti të bëhet një furnizues i besueshëm i LNG-së në Evropë është shkatërruar. Prodhimi i gazit në vend po zvogëlohet shumë më shpejt se sa pritej.
Megjithatë Amerika ka qenë zhgënjimi më i madh. Moratoriumi i zotit Biden do të jetë një goditje për furnizimin, por vetëm pas disa vitesh, pasi ai zbatohet vetëm për projektet e reja. Dhimbja e menjëhershme e Amerikës është falimentimi i kontraktorit kryesor në projektin Golden Pass të Teksasit, një nga dy terminalet e mëdhenj që synohen të vijnë online vitin e ardhshëm, gjë që mund të shkaktojë vonesa prej gjashtë muajsh ose më shumë. Krahas pengesave në projekte më të vogla, kjo do të thotë se nga 25-30 mtpa të kapacitetit të ri që pritet deri në vitin 2025, vetëm 15 mtpa mund të materializohen.
Si do të dukej një stuhi e përsosur? Skenari i rastit më të keq do të përfshinte temperatura nën zero në Evropë në fillim të dhjetorit dhe zhdukjen e gazit rus deri më 1 janar. Kontinenti nuk do të mbaronte pa karburant në afat të shkurtër: përveç stoqeve rekord, ai ka një bollëk energjie bërthamore (shumë reaktorë francezë, të mbyllur në 2022, janë kthyer në veprim) dhe hidrocentrale (pas shirave biblik). Por ajo do të shihte që rezervat e saj të gazit të shteroheshin shumë më shpejt, duke çuar në ushtrimin e parë të madh të rimbushjes që nga viti 2022. Këtë herë oreksi i Evropës do të ishte edhe më i madh: pasi ka zgjeruar kapacitetin e saj të rigazifikimit me një të pestën, ajo është më pak e kufizuar në ambiciet e saj të blerjeve.
Evropa do të duhet të konkurrojë me Azinë për ngarkesat e LNG-së, duke rritur çmimet spot. Anne-Sophie Corbeau e Universitetit të Kolumbias mendon se ato mund të arrijnë lehtësisht 16 dollarë për mbtu në fillim të vitit. Vendet më të pasura aziatike dhe Kina do të zbuten kryesisht, sepse ata blejnë pjesën më të madhe të LNG-së së tyre sipas kontratave afatgjata që janë të indeksuara me çmimin e naftës. Megjithatë, pothuajse të gjitha blerjet e Evropës bëhen ose në tregun spot ose indeksohen sipas çmimeve spot, dhe kontinenti nuk mund të jetojë pa gaz, pasi ka tërhequr shumicën e termocentraleve të tij me qymyr. Qeveritë, shërbimet komunale ose konsumatorët – ose një përzierje e të treve – nuk do të kishin zgjidhje tjetër veçse të përballonin koston më të lartë.
Ekonomitë e varfra dhe të populluara në zhvillim mund të mos jenë në gjendje ta përballojnë fare atë. Të tërhequr nga çmimet më të ulëta që nga viti i kaluar, disa prej tyre janë rikthyer së fundmi në treg, apo edhe kanë importuar LNG për herë të parë. Një rritje e çmimeve me siguri do t’i jepte fund të papritur këtij zhvillimi. Shumë do të detyroheshin të kalonin përsëri në qymyr; disa mund të detyrohen në ndërprerje të vazhdueshme. Pritja për furnizime të freskëta mund të jetë e gjatë.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “The Economist”
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Muajt e ardhshëm, më të vështirët në historinë e BE”
