Për herë të parë Shqipëria pritet të përfshijë në zgjedhjet e vitit të ardhshëm votimin e emigrantëve dhe Komisioneri Shtetëror i Zgjedhjeve Ilirian Celibashi u shpreh optimist se Komisioni Rregullator do të miratojë aktet e nevojshme për të bërë të mundur këtë proces.
“Është e qartë që klima politike relativisht e acaruar në Shqipëri nuk e ndihmon në përgjithësi procesin përgatitor zgjedhor, por deri në momentin që ne flasim, nuk duket që kjo ka ndikuar procesin e miratimit të akteve nga Komisioni Rregullator dhe në përgjithësi të aspekteve tjera rregullatore apo përgatitore, të cilat Komisioni Qëndror i Zgjedhjeve i ka përgjegjësi të deleguara nga Kodi Zgjedhor”, tha ai.
Ndërsa palët politike në Shqipëri, nuk arritën dakordësi për numrin e qarqeve ku do të realizohej votimi dhe numërimin elektronik, në intervistën për Zërin Amerikës, zoti Celibashi tha se po punohet me përfaqësuesit e Partisë Demokratike dhe të partive të tjera që janë skeptike, me qëllim që të realizohet votimi elektronik në qarkun e Tiranës. “Ngelet kusht që të ketë një dakordësi nga gjithë spektri opozitar në lidhje me këtë proces edhe pse konsideratat e qoftë Partisë Demokratike apo të dikujt tjetër në lidhje me votimin elektronik nuk lidhen me sistemin në vetvete, por me qasjen e personelit teknik ndaj këtij sistemi”, tha ai.
Zëri i Amerikës: Zoti Celibashi, për herë të parë Shqipëria pritet të përfshijë në zgjedhjet e vitit të ardhshëm votimin e emigrantëve. Si ka ecur deri më tani procesi i përgatitjes së infrastrukturës së nevojshme kur na ndajnë dikur rreth 6 apo 7 muaj nga zgjedhjet?
Ilirijan Celibashi: Duke konsideruar kohën që kemi për ta përgatitur këtë proces, mund ta them pa frikë se ai ka ecur mirë. Në momentin që ne flasim, Komisioni Rregullator i cili ka disa kompetenca të ngarkuara nga Kodi Zgjedhor për sa i përket miratimit të akteve rregullatore ia ka dalë të miratojë dy prej katër ose pesë akteve të cilat si Komisioner Shtetërore ia kam propozuar dhe do t’ia propozojë këtij organi që në ditët ardhshme të kalojnë edhe tre aktet e tjera.
Zëri i Amerikës: A mendoni se rrezikohet që klima e acaruar mes palëve të ndikojë në miratimin në kohën e duhur të procedurave teknike të votimit nga jashtë?
Ilirjan Celibashi: Është e qartë që klima politike relativisht e acaruar në Shqipëri nuk e ndihmon në përgjithësi procesin përgatitor zgjedhor, por deri në momentin që ne flasim, nuk duket që kjo ka ndikuar procesin e miratimit të akteve nga Komisioni Rregullator dhe në përgjithësi të aspekteve tjera rregullatore apo përgatitore, të cilat Komisioni Qëndror i Zgjedhjeve i ka përgjegjësi të deleguara nga Kodi Zgjedhor.
Zëri i Amerikës: Zoti Celibashi, siç dhe ju e keni bërë dhe publike, duket se për një tjetër element, atë të votimit dhe numërimit elektronik nuk ka një dakortësi politike. Ju propozuar shtrirjen e tij fillimisht në 5 qarqe, u detyruat ta reduktonit këtë propozim në 2 të tilla, por demokratët duket se janë kundër. Si do veprohet, apo rrezikon që një votim i tillë të mos zbatohet?
Ilirjan Celibashi: Natyrisht, që zhvillimi i këtij procesi, i kësaj mënyre të votimit e ka në themel kërkesën për një konsensus sa më të gjerë të faktorit politik. Për sa kohë që partia kryesore e opozitës, Partia Demokratike nuk ka dhënë një mbështetje, kam frikë se ne si institucion përgjegjës për përgatitjen e procesi zgjedhor nuk mund të ecim përpara. Gjithsesi, do të duhet ta them dhe ta bëjë publike se do të vazhdojmë të punojmë me përfaqësuesit e Partisë Demokratike dhe ndonjë partie tjetër, e cila ka një lloj skepticizmi për votimin elektronik, që të mundësohet. Do të ishte mirë edhe për atë që përfaqëson nga pikëpamja politike dhe elektorale qarku i Tiranës, por edhe për faktin që shumica dërrmuese e faktorit politik në Shqipëri e mbështet zhvillimin e votimit elektronik në Tiranë, mund të konsiderojmë opsionin e zhvillimit të votimit elektronik në qarkun e Tiranës. Por, gjithsesi ngelet kusht që të ketë një dakordësi nga gjithë spektri opozitar në lidhje me këtë proces edhe pse konsideratat e qoftë Partisë Demokratike apo të dikujt tjetër në lidhje me votimin elektronik nuk lidhen me sistemin në vetvete, por me qasjen e personelit teknik ndaj këtij sistemi. Përsëri, mendoj që është e rëndësishme që të adresohet ky shqetësim dhe të shpresojmë që në një moment të dytë të ekzistojë edhe mirëkuptimi dhe konsensusi i të gjithëve për këtë proces.
Zëri i Amerikës: Pra, bëhet fjalë vetëm për qarkun e Tiranës?
Ilirjan Celibashi: Për kohën që kemi në dispozicion, si dhe duke konsideruar se thuajse të gjitha partitë e tjera politike, përfshirë atë të shumicës së qeverisë, Partinë Socialiste dhe ato të opozitës, kanë propozuar dhe fortë kanë rekomanduar që votimi elektronik të zhvillohet në Tiranë, duke konsideruar këtu edhe elementë të tjerë, qoftë politik edhe elektoral apo edhe të logjistikës. E para me kohën që kemi në dispozicion mendoj që do të ishte me dobi që të zhvillohej votimi elektronik në qarkun e Tiranës. Por, gjithsesi do ta bëjmë këtë diskutim në ditët në vijim.
Zëri i Amerikës: Zoti Celibashi, financimi i Partive politike ka qenë gjithnjë një pikë e e dobët në Shqipëri. Legjislacioni aktual, sa garanton transparencën e partive, veçanërisht gjatë fushatave zgjedhore, për më tepër kur shihet gjithnjë e më tepër shfrytëzimi i platformave sociale?
Ilirjan Celibashi: Ligji, legjislacioni shqiptar krahasuar me të shkuarën ka goxha progres dhe ka krijuar kushte për një imponim ndaj subjekteve zgjedhore për të raportuar dhe mbikëqyrur paratë që ato marrin për fushatën zgjedhore apo në përgjithësi për aktivitetin politik. Por, eksperienca tregon që ka akoma vend për përmirësim. Duhet ta pranojmë të gjithë, ka indikatorë që na thonë këtë, që shpenzohen më shumë para sesa deklarohen. Kjo do të thotë që ka nevojë për të përmirësuar kuadrin rregullator, por ndërkohë edhe për mekanizma më efiçentë të kontrollit dhe të mbikëqyrjes. Aktualisht sot, Komisioni Qendror i Zgjedhjeve bën vlerësim të asaj se nga i marrin, ku i marrin dhe si i shpenzojnë partitë për kandidatët, kryesisht bazuar në deklarimet e tyre. Por, jo gjithmonë të dhënat që ato paraqesin janë të përputhura me realitetin.
Zëri i Amerikës: Zoti Celibashi, deri ku do të shtrihen këto mekanizma që ju i sugjeroni, përfshirë aktorë dhe institucione të tjera? A do të ketë shtrëngim të masave ligjore dhe atyre ndëshkuese?
Ilirjan Celibashi: Edhe ky është një aspekt, i cili do të duhej të rikonsiderohet. Pra, çështja e masave dhe sanksioneve. Por, ajo çfarë është më e rëndësishme është mekanizimi që ne do të duhet të kemi në dispozicion, që realisht ne të monitorojmë dhe kontrollojmë dhe të hetojmë mbi këtë çështje. Natyrisht ka aspekte të financimit, kryesisht ato që lidhen me financimet e huaja, të cilat mund të adresohen nga organe të tjera shtetërore, kryesisht ato të ndjekjes penale. Por edhe në aspektin administrativ, mendoj që do të duhet që mekanizmi i kontrollit dhe i monitorimit të jetë më efiçentë dhe të mos ngelet vetëm në një kuadër formal të këtij monitorimi dhe investigimi.
Zëri i Amerikës: Praktikisht, ju po thoni se keni nevojë për një zgjerim të tagrit ligjor për institucionin që ju drejtoni?
Ilirjan Celibashi: Pikërisht, kështu është.
Zëri i Amerikës: Do të merrni një iniciativë për këtë? Keni gjetur mbështetje nga aktorët?
Ilirjan Celibashi: Kemi bërë disa propozime, menduam që në kuadër të reformës zgjedhore partitë politike, veçanërisht dy kryesoret, Partia Socialiste dhe Partia Demokratike, do t’i adresonin këto rekomandime tona, por ngelën vetëm në kuadër të adresimit të vendimeve të Gjykatës Kushtetuese dhe nuk adreson asnjë prej çështjeve të tjera të cilat nuk ishin të trajtuara nga vendimet e Gjykatës Kushtetuese. Do të kishte qenë shumë mirë, edhe pse përsëri duhet ta them që koha për t’i implementuar këto rregulla ishte dhe ngelet mjaft e ngushtë, por do të kishte mirë sepse do të përmirësonin akoma më shumë standardin e këtij aspekti.
Zëri i Amerikës: Zoti Celibashi, a garanton i ashtuquajturi ligj për dekriminalizimin shmangien e kandidatëve me rekorde kriminale. Për më qartë, mund të jetë përbërja e parlamentit të ri të Shqipërisë më e pastër?
Ilirjan Celibashi: Mund të thuhet me siguri të plotë që ligji i dekriminalizimit e ka dhënë atë kontribut që do të duhet të jepte dhe mendoj, të paktën në gjykimin tim, ky është opinion personal, që përbërja e parlamentit dallon shumë sot nga ajo e të shkuarës dhe me siguri edhe në të ardhmen do të jetë cilësisht ndryshe, cilësisht në kuptim të asaj çfarë ligji për dekriminalizimin përpiqet të rregullojë.
Zëri i Amerikës: Reforma zgjedhore ishte cunguar dhe më së shumti një kompromis politik për të zbatuar, siç e përmendët edhe ju pak më herët, vendimet e Gjykatës Kushtetuese. Cilat janë aktualisht çështjet më imediate të cilat kërkojnë ndërhyrjen në ligjin zgjedhor, sipas jush?
Ilirjan Celibashi: Krahas çështjeve që lidhen me financimin e partive politike dhe fushatave elektorale, ngelet e rëndësishme çështja e administrimit zgjedhor. Administrimi zgjedhor do të vazhdojë të ngelet domen vetëm i partive politike. Unë e kam thënë edhe herë të tjera publikisht, që standardi i procesit zgjedhor do të impaktohet jo pozitivisht nga kjo formë e administrimit të procesit zgjedhor. Partitë politike kanë shumë të drejta, por marrin pak përgjegjësi.
Zëri i Amerikës: Mendoni se do të ishte një ndërhyrje në ligj që do të kishte një frymë konsensusi në mes një klime të tensionuar apo do të shkojë ashtu siç ka ndodhur tradicionalisht në Shqipëri, që ndërhyrjet në ligjin zgjedhor bëhen në minutat e fundit, zoti Celibashi?
Ilirjan Celibashi: Koha nuk premton për të bërë ndryshime të kësaj natyre sepse do të duhet që të jetë një konsensus i plotë politik. Edhe nga ana tjetër unë nuk jam për atë që partitë politike të zhvishen tërësisht nga e drejta e tyre për të qenë në administrimin e procesit zgjedhor, por do të duhet që ato të kenë kufizime në administrimin e procesit zgjedhor. Koha nuk premton. Momenti nuk duket edhe aq i mirë dhe do të duhet ta pranojmë, të jemi të sinqertë me këtë. Por, nuk i dihet ndonjëherë.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Celibashi: Duam që në vitin 2025 të votojnë dhe emigrantët
