Partitë politike në Kosovë po përgatiten për zgjedhjet parlamentare të 9 shkurtit, por para-fushata e tyre ka shkaktuar shqetësime për ndërhyrjen e mundshme në procesin zgjedhor dhe për keqpërdorimin e burimeve publike.
Eugen Cakolli nga Instituti Demokratik i Kosovës thotë se gati asnjë parti nuk bën përjashtim nga shkeljet e tilla të dyshuara, e njësoj as vetë Qeveria.
Instituti i tij është pjesë e rrjetit të organizatave Demokracia në Veprim, që bën vëzhgimin e proceseve zgjedhore.
Cakolli, si ndërhyrje të Qeverisë në procesin zgjedhor, merr shembull përpjekjen e Ministrisë së Punëve të Jashtme dhe Diasporës (MPJD) për miratimin e një memorandumi bashkëpunimi me Komisionin Qendror të Zgjedhjeve, përmes të cilit synonte të siguronte “bashkëpunim mes palëve në organizimin dhe administrimin e të gjitha formave të votimit” për shtetasit e Kosovës që jetojnë jashtë vendit.
Ndërsa, keqpërdorimi i burimeve publike për qëllime të fushatës zgjedhore thotë se është i pranishëm te të gjitha partitë, ndonëse më i theksuar sërish te pushteti, apo Lëvizja Vetëvendosje.
Përfaqësuesit e partive që iu përgjigjën kërkesave të Radios Evropa e Lirë për komente, i mohojnë këto pretendime.
Memorandumi për zgjedhjet jashtë vendit
Në Komisionin Qendror të Zgjedhjeve konfirmojnë se kanë pranuar memorandumin e MPJD-së për organizimin dhe administrimin e zgjedhjeve në diasporë, por thonë se nuk e kanë marrë fare në shqyrtim.
“Memorandumi ka pasur elemente, për të cilat kemi konsideruar se në disa pika e cenonin sovranitetin e KQZ-së”, thotë për Radion Evropa e Lirë Ilir Gashi, anëtar i kryesisë së KQZ-së, por nuk specifikon më shumë.
Disa media në Prishtinë raportuan se MPJD-ja, në atë memorandum, i ka caktuar vetes kompetenca që me Ligjin për zgjedhjet e përgjithshme nuk i takojnë.
Mes tjerash, mediat përmendën sigurimin e “hapësirës së përshtatshme për zhvillimin e procesit zgjedhor, në përputhje me të drejtën e aplikueshme ndërkombëtare dhe legjislacionin vendor”.
MPJD-ja nuk iu përgjigj kërkesës së Radios Evropa e Lirë për të komentuar.
Për Cakollin, kërkesa për memorandum të tillë është e paprecedente.
Të tillë e cilëson edhe ish-kryetarja e KQZ-së, Valdete Daka.
Ajo thotë se në të kaluarën, kur janë organizuar zgjedhje parlamentare, nuk ka pasur përpjekje të ngjashme nga ndonjë dikaster qeveritar.
“Fakti që ka tendencë nga pushteti për t’i futur duart në zgjedhje, e dëmton procesin zgjedhor”, sipas Dakës.
Burimet publike
Cakolli thotë, po ashtu, se Qeveria e Kosovës ka keqpërdorur burimet publike për të marrë vendime që kanë ndikim elektoral.
Në këtë aspekt, ai përmend vendimin për rritjen e pagës minimale në 350 euro, pastaj për rritjen e pensioneve për 20 për qind dhe për rritjen e pagave në sektorin publik për 55 euro nga janari i vitit të ardhshëm dhe për 55 të tjera nga korriku.
Të gjitha këto vendime janë marrë në muajt e fundit dhe, sipas Cakollit, kjo tregon për “tendenca të qarta” të Qeverisë për t’i ndikuar votuesit.
“Po të ishin paraparë më herët, mbase nuk do të kishte problem”, thotë ai.
Qeveria e Kosovës nuk iu përgjigj pyetjes së Radios Evropa e Lirë se si i komenton këto pretendime të sektorit civil.
Cakolli thotë se ka pasur, gjithashtu, një rritje të sponsorizimeve të postimeve në platformat digjitale nga Partia Demokratike e Kosovës, Lidhja Demokratike e Kosovës dhe Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës, me ç’rast kanë shpenzuar mijëra euro deri më tani.
Për më tepër, sipas tij, LDK-ja dhe AAK-ja kanë deklaruar se në listat e tyre zgjedhore për zgjedhjet e 9 shkurtit, do t’i përfshijnë si kandidatë për deputetë edhe disa kryetarë komunash.
“Kjo si formë, në radhë të parë, paraqet keqpërdorim të besimit publik”, thotë ai dhe shton se angazhimi në fushatë, këtyre kandidatëve u krijon mundësi për përdorimin e burimeve publike.
Nga Lidhja Demokratike e Kosovës konfirmojnë se së paku katër kryetarë aktualë të komunave do të jenë në listën e saj zgjedhore për zgjedhjet e 9 shkurtit.
Nënkryetari i kësaj partie, Lutfi Haziri, thotë se kandidimi i tyre për deputetë të Kuvendit, nuk përbën ndonjë shkelje ligjore.
“Në momentin që zgjidhen, mbetet në vullnetin e tyre të vendosin se a duan ta mbajnë mandatin e kryetarit apo ta marrin mandatin e deputetit”, thotë Haziri.
Ai shton se ligjërisht, por edhe sipas parimeve të partisë që përfaqëson, përdorimi i burimeve publike nga kandidatët për deputetë është krejtësisht i ndaluar.
Ngjashëm shprehen edhe në PDK dhe AAK sa i përket përdorimit të burimeve publike, ndërsa nga partia në pushtet, Lëvizja Vetëvendosje, nuk u përgjigjën.
Si mund të parandalohen këto tendenca?
Aktivitetet e partive politike para se të nisë zyrtarisht fushata zgjedhore, nuk janë të rregulluara me ligj.
Paneli Zgjedhor për Ankesa dhe Parashtresa (PZAP), i cili është organ i përhershëm, i pavarur dhe kompetent për të vendosur lidhur me ankesat dhe apelet që kanë të bëjnë me procesin zgjedhor, mund të shqiptojë gjoba vetëm ndaj partive të certifikuara dhe që shkeljet i kryejnë gjatë fushatës zgjedhore zyrtare.
Afati për aplikim të subjekteve politike për certifikim dhe dorëzim të listave të kandidatëve për deputetë në KQZ, për zgjedhjet e 9 shkurtit, është deri më 24 dhjetor.
Cakolli thotë se, për aq kohë sa subjektet politike nuk janë të certifikuara për të marrë pjesë në zgjedhje dhe shkeljet eventuale nuk i bëjnë gjatë fushatës zgjedhore zyrtare, ato “amnistohen”.
Ai thekson se tendencat e shprehura deri më tash për ndërhyrje në procesin zgjedhor, e dëmtojnë integritetin e tij, por “nuk janë të atij niveli për të qenë 100 për qind përcaktuese të rezultatit zgjedhor”.
Megjithatë, thotë se aktorët politikë do të duhej të ndërmerrnin hapa për ndërprerjen e tyre, “duke u thirrur në vlerat e mira të transparencës dhe integritetit zgjedhor”.
“Ne patëm menduar edhe idenë që partitë politike të nënshkruanin një lloj deklarate, përmes së cilës do të zotoheshin… por që e njëjta nuk do të kishte karakter obligativ”, thotë Cakolli.
Por, sipas tij, mënyra e vetme për t’i ndaluar veprimet që dëmtojnë integritetin zgjedhor, mbeten ndryshimet ligjore.
Ato, thotë ai, do të duhej të përcaktonin se kufizimet për shfrytëzimin e resurseve publike, obligimet për raportimin financiar dhe të gjitha dispozitat tjera rregulluese, vlejnë që nga dita e shpalljes së zgjedhjeve nga ana e presidentit të vendit, e jo vetëm që nga fillimi i fushatës zgjedhore zyrtare, e cila zgjat vetëm 30 ditë para ditës së zgjedhjeve.
Cakolli thotë se për ndryshime të tilla tani nuk ka kohë, por se ato do të mund të bëheshin për zgjedhjet e tjera në të ardhmen.
Periudha e fushatës zgjedhore për partitë politike dhe kandidatët e certifikuar për pjesëmarrje në zgjedhjet e 9 shkurtit, do të fillojë zyrtarisht më 11 janar, 2025.
Nga ato zgjedhje do të dalë përbërja e re e Kuvendit të Kosovës, që ka 120 deputetë./REL
