Nga Petrit Kasemi*
Nëpërmjet lajmeve u njohëm me një intervistë te ish-ministrit te Jashetem grek Nikolla Kocias dhënë së fundmi në një radio greke. Në këtë intervistë ai ben një deklaratë të hidhur por të vërtetë ku dëshmohet nga goja e këtij ish zyrtari të larte grek, se…” Problemi ynë është në veri ku ushtria greke nuk njeh kufirin shtetëror me Shqipërinë…”.
Me këtë fakt skandaloz grek jemi ballafaquar hapur rreth 23 vjetë më parë, fakt që ka lënë shije të hidhur në kujtesën e negociatorëve dhe specialistëve shqiptarë gjatë diskutimit për arritjen e një Marrëveshje për Riparimin e vijës kufitare tokësore midis të dy vëndeve fqinje.
Si një ish specialist i marrëdhënieve shqiptaro-greke me këtë rast po ritheksoj përsëri këtë të vërtetë të hidhur që është burimi i provokimeve dhe acarimeve ciklike te herepashershme ne marredhenit midis dy vendeve, si në rastin e fundit në Bularat.
Kujtoj se me dëshirën e të dyja palëve, në kuadër të Komisionit të Përbashkët shqiptaro-grek më 1994-1995 u formua Nënkomisioni i Përbashkët për Kufirin. Në të bënin pjesë ekspertë ushtarakë me nivel të lartë teknik e profesional si dhe përfaqësues të dy Ministrive të Jashteme.
Në takimin e dytë zyrtar në Athinë ku do të finalizohej dokumenti bazë, i cili ishte një Protokoll Marrëveshje Kuadër për t’u zbatuar në parim nga të dy vendet në terren, pala greke gjatë bisedimeve në Ministrinë greke të Mbrojtjes shpalosi një qëndrim dhe koncept të papranushëm e jashtë realitetit të gjërave.
Habija jonë ishte po kaq e madhe po të shtojmë këtu se përballë nesh ishte pozicionimi i ekspertëve të një vëndi antar te BE –së, nga goja e të cilëve zyrtarisht u shpalos një koncept tronditës. Për hir të interesit për një fqinjësi të mirë, Shqipëria nuk i ka denoncuar këto koncepte, që pohoheshin nga ushtarakë të lartë grekë, dhe jo nga individe dosido apo qarqe të caktuara “ekstremiste”, siç është thënë shpesh.
Por ç’farë thanë ushtarakët e lartë grekë? Në dallim nga takimi i parë në Tiranë, në Athinë pala greke e nisi pozicionimin në bisedime me një formulim jo të saktë. Ajo iu përmbajt pikëpamjes që dokumenti të quhej “Përcaktimi i Vijës Kufitare“. Kjo u kundërshtua nga pala jonë dhe palës greke iu bë thirrje menjëherë që të korrigjonte përdorimin e termave, sepse ne nuk ishim mbledhur të përcaktonim vijën e kufirit, por për të lidhur një Marrëveshje për Riparimin dhe Mirëmbajtjen e Vijës Kufitare Tokësore.
Mbas kësaj ndërhyrjeje serioze, pala greke kërkoi ndjesë se “u shprehëm gabimisht dhe u keqkuptuam“.
Por nuk mjaftoi me kaq. Ajo që na shkaktoi habi dhe madje tronditje ishte qëndrimi këmbëngulës grek që në dokumentin e Protokoll Marrëveshjes të shënohej se riparimi i piramidave kryesore dhe dytësore të bëhej duke i identifikuar ato sipas vijës ekzistuese në vënd rast pas rasti, duke ngulur këmbë që në Preambulën e Marrëveshjes nuk ishte e nevojëshme t’i referoheshim “dokumenteve ndërkombëtare, përkatësisht Protokollit Ndërkombëtar të Firences me Anekset përkatëse të vitit 1925 per Kufirin shqiptaro-grek”, dokumente që i posedonte secila palë.
Bisedimet zgjatën me orë të tëra. Konsensusi grek në formulimin e Marrëveshjes nuk po jepej pasi pala greke nuk pranonte qëndrimin tonë duke e quajtur si “të panevojshëm për të dy vendet“. “Duke u nisur nga vullneti i mirë që ekziston midis nesh për një marrëveshje për kufirin – ngulnin këmbë ushtarakët grekë – nuk ka nevojë t’i referohemi Marrëveshjes përkatëse ndërkombëtare pasi tingëllon si e kaluar në kohë dhe dëshmon se nuk kemi besim tek njeri- tjetri”.
Mbas një lufte të vërtetë nervash, ne si pale shqiptare kërkuam arësyet e qarta dhe të vërteta se përse pala greke nuk dëshironte të përmendej dokumenti bazë i kufirit shqiptaro- grek, ai i Protokollit të Firences, i cili përmban koordinatat e përcaktuara e të detyruara ndërkombëtarisht.
Kryenegociatori i palës greke na dëshmoi se “nuk mund ta vëmë këtë emërtese apo t’i referohemi koordinatave që kanë përcaktuar ndërkombëtaret për kufirin shqiptaro-grek”, mbasi siç pohoi ai “do të kritikohemi nga qarqet ekstremiste dhe nacionaliste greke të cilët nuk e njohin Protokollin e Firences dhe vijën kufitare që ekziston midis nesh…”
“Po të citojmë këtë dokument – vazhdoi më tej ai – do të na kritikojë opinioni i brendshëm publik për shitje të interesave kombëtare greke. Prandaj na kuptoni se jemi në pozitë të vështirë dhe duhet ta anashkalojmë këtë gjë duke proceduar direkt në terren atje ku mungojnë piramidat apo duke riparuar të dëmtuarat në vend sipas hartave që kemi (nënkupto “hartat greke” si në rastin e ujërave-Shënimi im) dhe vijës ekzistuese reale“.
Kjo ishte tepër skandaloze. Përgjigja jonë ishte e prerë e pa ekuivoke: “Ne nuk jemi këtu si përfaqësues të shoqatave apo qarqeve nacionaliste, por përfaqesuesit zyrtarë dhe seriozë të dy vëndeve të cilat duhet të respektojnë dokumentacionin ndërkombëtar të kufirit që na e kanë përcaktuar ndërkombëtarët në Protokollin e Firences dhe që në jemi të detyruar ndërkombëtarisht ta respektojmë pikë për pikë, për çdo gjë që lidhet me punime në këtë vijë kufitare, duam apo nuk duam ne.
Prandaj ne e kundërshtojmë si jo realiste dhe distancohemi nga ky deklarim grek i papranueshëm mbasi edhe në Shqiperi ka njerëz që e kërkojnë kufirin etnik në Artë e Prevezë, por ne nuk jemi përfaqësues të tyre në këtë rast, por të shtetit shqiptar.
Në se dëshironi të respektojmë aktet nderkombetare, le të firmosim kështu siç kërkohet ndërkombëtarisht; në të kundërtën, ne nuk jemi dakord dhe do të ndërpresim bisedimet dhe do vëmë në dijeni BE dhe organizmat ndërkombëtare se ju nuk i njihni këta kufi..”.
Para kësaj situate në dukje kaotike, por në thelb të llogaritur, pala greke kërkoi pushim dhe pasi mori udhëzime nga qëndra e tyre, pranoi formulimin të ekspertëve shqiptarë në përputhje me marreveshjet dhe dokumentacionin ndërkombëtar që ekziston për të dy vëndet për vijën kufitare tokësore.
Tash nuk kemi dijeni se si ka ecur më tej kjo marrëveshje. Deklarata dëshmi e ish-ministrit te Jashetem grek Kocias, është një dëshmi më së fundmi kurajaoze dhe e mirëpritur dhe i bën nder një ish kryediplomati.
Ajo hedh drite se nga vjen e keqia. Kjo deshmon pa ekuivok se e keqja dhe provokimi i marrëdhënieve shqiptaro-greke vinë nga këto qëndrime të fqinjit tonë dhe jo nga qëndrimi apo sjellja e shtetit dhe qeverive shqiptare qe jane as në diell e as në shi.
*Ish- diplomat dhe anëtar i grupit negociator shqiptro-grek (1995) për kufirin tokësor.
