Nga Behgjet Pacolli
Zëvendëskryeministër i parë dhe ministër i punëve të jashtme të Kosovës
“Këshilltarët e Presidentit Havel mbetën të habitur: Ai veshi pantallona jeans dhe kërkoi papritmas të bënte ca qindra metra në rrugën e kthimit të të deportuarve kosovarë në kufirin me Shqipërinë. Donte ta bënte për empati, për të provuar njëjtë si ata, të shpërngulurit me forcë, ndjesitë e një rruge kthimi tek vatrat amtare,” më tregoi ish-Presidenti i Shqipërisë Rexhep Meidani diçka më pak se 20 vjet më parë.
Kishte qenë një vizitë e Presidentit të famshëm çek Václav Havel, kur fushata ndëshkuese e NATO-s për të çliruar Kosovën përfundoi me sukses. Falë aleancës mes vendesh nga lindja dhe perëndimi, kosovarët nuk mbetën nëpër botë, nuk ndenjën nëpër kampe humanitare, por u kthyen në vatrat e tyre.
Ato vatra ishin ende të djegura, rreth 120 mijë shtëpi, ku gjendeshin edhe trupa të vrarë, nga afro 15 mijë shqiptarë. Gjithçka u rindërtua. Koalicioni i vendeve që na çliroi 20 vjet më parë, më i gjerë sesa NATO, u shndërrua në një koalicion ndërtues i Vatrës së përbashkët për njerëzit e Kosovës.
Nuk kishte alternativë për kthim mbrapa në gjendjen e mëparshme nën Serbi, pjesë e një Jugosllavie që sot nuk ekziston më. Madje, në një deklaratë të 31 janarit 2006, në Londër, ministrat e jashtëm të Grupit të Kontaktit, plus atyre të BE-së dhe NATO-s (për Rusinë firmosi zoti Lavrov), potenconte përveç parimeve udhëheqëse të 2005 për Kosovën – jo ndarje, jo bashkim me shtet tjetër, jo kthim në gjendjen e mëparshme – edhe një urdhërim për Jugosllavinë në paragrafin 7: “Ministrat presin që Beogradi të jetë i vetëdijshëm që marrëveshja duhet, mes të tjerash, të jetë e pranueshme nga njerëzit e Kosovës. Politikat katastrofike të së shkuarës janë në thelb të problemeve të së tashmes.”
Në fillim të këtij shkrimi, zgjodha jo pa shkak të përmend një figurë monumentale të historisë europiane, udhëheqësin e një vendi të ish-Lindjes komuniste që kapërceu ndjeshmëritë e opinionit publik të vendit të tij: vetëm 35% e çekëve ishin në favor të bombardimit të Serbisë nga NATO. Ndryshe nga frika e skeptikëve, ndërhyrja humanitare e NATO-s në favor të Kosovës nuk solli një luftë të re botërore, përkundrazi: Ajo bëri bashkë vendet e perëndimit dhe të lindjes. Ajo bëri bashkë pellgje gjeografike të ndryshme. Ajo bëri bashkë popullsi të përkatësive fetare të ndryshme. Madje, as Rusia nuk mundi ta kundërshtonte.
Kuadri legal mbi bazën e të cilit u ndërtua dhe konsolidua statusi ndërkombëtar i Kosovës dje dhe sot – Rezoluta 1244 e Këshillit të Sigurimit, Plani Ahtisaari (në shumicën dërrmuese të përbërjes së vet) si e tregon edhe deklarata e cituar më sipër, mendimi këshillimor i ICJ-së për legjitimitetin e shpalljes së pavarësisë së Kosovës, rezoluta e Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së në shtator 2009 – është miratuar me konsensus thuajse absolut.
Ky aksion ndërkombëtar luftarak, juridik, shtetndërtues ishte i mundur sepse kishte një bazë morale që e personifikuan pikërisht disa prej pacifistëve më të mëdhenj europianë, Václav Havel, Bernard Henry Levy dhe Bernard Kushner, për të përmendur disa nga emrat më të shquar…
Shteti i Kosovës është reflektim i konsensusit më të madh ndërkombëtar në aksionin e bashkësisë së shteteve në fundshekullin e 20 dhe në fillimin e atij 21. Kosova si vepër e madhe e aksionit kolektiv botëror e kompaktësoi vetë NATO-n; afirmoi udhëheqësinë e SHBA-ve brenda saj; afroi botën mes vedi; afroi fetë kryesore; krijoi një koalicion me vende në të gjithë rruzullin, nga Arabia Saudite te Shtetet e Bashkuara, Japonia, Turqia por dhe Greqia, etj; dhe u konceptua si një shembull i përkryer i këtij kursi të afrimit ndërkombëtar, ndërfetar dhe i paqes në rajon dhe në botë. Precedenti që ajo krijoi ndali konfliktin në vatra të tjera krize në rajon, por edhe në botë.
Megjithatë, Kosova sot është një mision i papërmbushur. Një biznes i papërfunduar. Kosova nuk është anëtare e OKB-së. Kosova sot është vendi më i izoluar në Europë, edhe pse thellësisht mirënjohëse për çliruesit dhe ndërtuesit e saj dhe njëkohësisht shteti më properëndimor në rajon.
Regjimi antinjerëzor i vizave mund të thuhet se ilustron dështimin që vjen nga mungesa e konsensusit të politikës ndërkombëtare për Kosovën, sipas paradoksit të interesave të vegjël që cënojnë interesin e epërm kolektiv. Ky paradoks jashtë Kosovës ka prodhuar një paradoks brenda Kosovës: një gjysh kosovar i ka rënë pash Europës pa viza 50 vjet më parë; Dua Lipa bën krenare Britaninë e madhe dhe Kosovën; ndërsa një njëzetvjecar shqiptar me emrin ToniBler nuk mund të udhëtojë dot pa vizë askund!
Kosova duhet liruar, sërish! Kosova duhet kuptuar, sërish! Kosova duhet shpëtuar, sërish! Kosovës duhet t’i jepet mundësia t’ua kthejë borxhin atyre që i shpëtuan ekzistencën nga rreziku i genocidit 20 vjet më parë. Ne duam të kontribuojmë në misione paqeruajtëse, paqebërëse, proporcionalisht me fuqinë tonë. Por, më thjesht, njerëzit duan t’u kthejnë vizitën atyre që na vizitojnë.
Kosova, në mes të Europës, është vend që fle mbi pasuri natyrore. Është një vend me një rini plot talente. Por, zhvillimi ynë ekonomik stagnon pikërisht për shkak të statuskuosë së negociatave me Serbinë. Dialogu i konceptuar si deri më sot me fqinjin verior, nuk po çon dot në një mbyllje përfundimtare të plagëve të së kaluarës.
Për fatin tonë të madh, një lloj lëvizjeje pozitive si 20 vjet më parë po shfaqet në horizont: krahas rolit të BE-së, kemi një përfshirje vendimtare të SHBA-ve si e treguan letrat e Presidentit Trump drejtuar presidentëve Thaçi e Vuçiç.
Kosova që e shpëtoi ekzistencën e vet falë rolit vendimtar të perëndimit, ka ende shansin të shërbejë si precedent pozitiv zhvillimi për vendet e rajonit, por pse jo edhe për vende të tjera me shumicë muslimane anë e mbanë botës.
Kosova është kundër idesë së ndarjes së botës në blloqe ideologjike dhe fetare. Përkundrazi, në shembullin e saj të vogël por domethënës, është e gatshme të shërbejë për bashkimin e ndasive që sot dominojnë globin.
Republika e Kosovës ka një histori të hershme bashkëjetese midis etnish dhe besimesh. Kosova ka një legjislacion të avancuar për këtë bashkëjetesë sot dhe nesër dhe ka një praktikë shembullore të respektimit të saj.
Që ne t’i kthejmë borxhin miqve duhet të shikohet para kah e ardhmja: Ekonomia është terreni që bashkon njerëzit dhe zhvleftëson kufijtë.
Koncepti i zonave të lira ndërkufitare dy dhe treshtetërore sipas modeleve europiane, madje edhe sipas atyre ndërkoreane është vetëm njeri prej koncepteve që duhen eksploruar për relativizimin e kufijve, për shërimin e ndarjeve ndëretnike dhe për ndalimin e hemoragjisë së emigracionit ekonomik.
Nën parimin e Havelit, sipas të cilit sovraniteti është më pak i rëndësishëm se të drejtat e njeriut, që përfshijnë edhe të drejtat ekonomike, por edhe siç ishte motoja brenda fushatës së Presidentit Klinton, udhëheqës i frontit për çlirimin e Kosovës, front që përbëhej nga burrështetas të rrallë si Shirak, Bler, D’Alema, etj, duhet të kujtohemi herë pas here se, edhe për Kosovën, vlen: “E para është ekonomia, budalla!”
Me rastin e 20 vjetorit të fushatës së bombardimeve të NATO-s për të çliruar Kosovën
