Është e vështirë të imagjinohet në fillim të vitit 1989, në Berlin, që muri do të binte, që brenda disa muajsh pushkatimet do të merrnin fund, gjermanët lindorë do të ishin të lirë të largoheshin nga ai që për shumë ishte bërë një burg, dhe luftës së ftohtë, më në fund po i vinte fundi.
“Ich bin ein Berliner”, kishte deklaruar John F Kennedy i famshëm në vitin 1963. Befas, të gjithë ishin të tillë.
Por rënia e murit, 30 vjet më parë këtë fundjavë, ishte simboli suprem i një momenti global vërtet shpresëdhënës. Ajo transformoi perspektivat e ardhshme të Evropës. Ajo parashikoi dhe nxitoi rrëzimin e Bashkimit Sovjetik. Ajo e vendosi SHBA-në si superfuqi e vetme, duke mbikëqyrur atë që George HW Bush e quajti një “rend i ri botëror”. Dhe sillte shpresë për paqe.
Ajo që ishte e mirë dhe e keqe për këtë metamorfozë dramatike, çfarë ishte e dobishme dhe çfarë e rrezikshme, janë pyetje të zymta dhe komplekse historike. Por disa pasoja të pas vitit 1989 janë tashmë të qarta. Ato formojnë kontekstin e pashmangshëm dhe sfondin e jetës moderne.
Ato janë në rrënjë të sfidave që na rrethojnë sot.
Rënia e murit çoi me shpejtësi në ribashkimin e Gjermanisë dhe rishfaqjen e saj si fuqi udhëheqëse politike dhe ekonomike e Evropës. Shumë në ish-Gjermaninë Lindore u penduan për eklipsin e vendit të tyre ndërsa shijuan prosperitetin dhe sigurinë e shtuar që solli. Shumë në Francë dhe Britania e Margaret Thatcher, ishin xheloze për fuqinë e tyre kombëtare, gjithashtu shqetësoheshin për këtë rilindje gjermane, ashtu si edhe shtetet e dobëta.
Këto ndjenja vazhdojnë, kushtëzojnë dhe nganjëherë pengojnë mënyrën se si funksionon Evropa e sotme.
Rilindja e Gjermanisë, e shoqëruar me emancipimin e ish-satelitëve të Paktit të Varshavës, injektoi një vrull të madh në projektin evropian. Katër vjet pasi ra muri, traktati i Mastrihtit krijoi BE. Brenda pak më shumë se një dekade, zgjerimi kishte sjellë 13 shtete, disa nga Evropa Lindore dhe Qendrore.
Ambicia e Evropës për të vepruar si një lojtar i bashkuar, i fuqishëm dhe i integruar në skenën globale u rilind.
Për shumicën e evropianëve, historia e pas 1989 ishte një përmirësim relativ ekonomik.
Për shembull, në Poloni, Sllovaki dhe shtetet baltike, të ardhurat mesatare u dyfishuan. Me kalimin e kohës, u shfaqën linja të reja të gabimeve evropiane, që drejtonin veri-jug, si dhe lindje-perëndim.
Nëse ideja e BE-së si aktori kryesor global po zhduket, kjo do të jetë, pjesërisht, për shkak të hegjemonisë amerikane pas vitit 1989.
Si reagim ndaj kthesave të saj dhe ngritjes së njëkohshme të lëvizjeve të veta nacionaliste-populiste, SHBA ka filluar të tërhiqet ndërkombëtarisht.
Do të ishte e tepërt të thuhet se shpresat dhe ëndrrat e vitit 1989 kanë vdekur. Por shumë nga premtimet e atyre ditëve janë zbehur.
Pavarësisht ndarjeve, lufta e ftohtë solli një lloj uniteti qëllimi dhe besimi, dhe një vizion të përbashkët,. Kjo ka humbur dhe duhet të gjendet përsëri.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
30 vjet pas rënies së murit, gjermanët ende të ndarë
“Guri i parë i murit të Berlinit u hoq në Hungari”
30 vjet pas, festë dhe ‘frikë’ në Gjermani
